Cơ giới hóa và đổi mới công nghệ là “chìa khóa”
Trước những tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu, việc ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp không còn là lựa chọn mà đã trở thành xu hướng tất yếu. Các giải pháp như gieo trồng thông minh, bảo vệ thực vật tiên tiến và cơ giới hóa không chỉ giúp nâng cao năng suất, tối ưu hóa tài nguyên mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới một nền nông nghiệp bền vững và thân thiện với môi trường. Đây cũng là một trong những nội dung trọng tâm được đề cập tại họp báo công bố Triển lãm AGRITECHNICA Asia Vietnam 2025.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh vai trò của công nghệ trong tối ưu hóa sản xuất nông nghiệp và giảm chi phí đầu vào. Cụ thể, ông Peter Grothues, Thành viên Hội đồng Thị trường Hiệp hội Nông nghiệp Đức nhận định: “Việt Nam đang đóng vai trò trung tâm đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp ở Đông Nam Á. Đây là nền tảng quan trọng giúp thúc đẩy nhanh chóng cơ giới hóa và đổi mới sáng tạo trong ngành”.
Còn theo ông Hoàng Văn Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, nông nghiệp hiện đại không thể tách rời cơ giới hóa và ứng dụng công nghệ. Việt Nam đang dịch chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang quy mô lớn, đòi hỏi một tổ chức sản xuất hợp lý hơn, trong đó cơ giới hóa đóng vai trò cốt lõi để giảm công lao động, nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất.
Các giải pháp công nghệ hiện đại đang giúp nhiều hộ nông dân, doanh nghiệp, hợp tác trong ngành nông nghiệp phát triển tối ưu và bền vững hơn. Có thể kể đến, việc thay thế phân bón hóa học bằng phân bón hữu cơ và sinh học giúp hạn chế khí N2O, trong khi công nghệ tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước và giảm tiêu thụ năng lượng. Quản lý đất đai bền vững thông qua luân canh cây trồng và che phủ đất giúp cải thiện chất lượng đất và tăng khả năng hấp thụ carbon. Trong chăn nuôi, việc sử dụng thức ăn hiệu quả và quản lý chất thải giúp giảm khí metan.
Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ đang mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho các ngành Nông nghiệp chủ lực của Việt Nam như lúa gạo, cà phê, trái cây, mía đường. Để nâng cao năng lực cạnh tranh và đảm bảo sự phát triển bền vững, ngành Nông nghiệp cần nhanh chóng cập nhật và áp dụng các xu hướng canh tác hiện đại như canh tác chính xác, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), máy bay không người lái và cảm biến thông minh, giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Tháo gỡ rào cản
Một thách thức lớn trong việc ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp chính là nguồn vốn đầu tư. Theo TS. Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách Công và Phát triển nông thôn, cần có sự tham gia của ngân hàng và tổ chức tài chính quốc tế để hỗ trợ hợp tác xã và nông dân trong việc tiếp cận vốn vay, tránh rơi vào “bẫy tài chính”. Với xu hướng phát triển 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long, các chuyên gia đều cho rằng cần có chiến lược đầu tư đồng bộ để tận dụng tiềm năng và phát triển bền vững.
Bên cạnh “bài toán” vốn đầu tư, một rào cản lớn khác đối với việc ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp là chính sách và quy trình tiếp cận các nguồn lực hỗ trợ còn nhiều hạn chế. Dù Chính phủ đã có nhiều chương trình khuyến khích nông nghiệp công nghệ cao, nhưng các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận ưu đãi tài chính, đất đai và khoa học kỹ thuật.
Một số chính sách tiêu biểu như Chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành từ năm 2012. Tiếp đó là một loạt chính sách do Chính phủ ban hành như Nghị định 210/2013/NĐ-CP về chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; Nghị định 55/2015/NĐ-CP về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn; Quyết định 575/QĐ-TTg về việc phê duyệt Quy hoạch tổng thể khu và vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đến năm 2020, định hướng đến năm 2030; Nghị định 57/2018/NĐ-CP về cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn….
Dù vậy, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều bất cập như thủ tục hành chính phức tạp, quy định chồng chéo và thiếu cơ chế giám sát hiệu quả. Nhiều đề xuất đã nhấn mạnh việc cần có cơ chế linh hoạt hơn trong hỗ trợ vốn vay để các hộ nông dân và hợp tác xã có thể tiếp cận nguồn vốn dài hạn với lãi suất ưu đãi, tương tự như các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong các lĩnh vực khác. Bên cạnh đó, việc xây dựng các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm tại một số địa phương, nhưng chưa có chính sách nhân rộng và thu hút nhà đầu tư tư nhân tham gia.
Đặc biệt, việc thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp là yếu tố then chốt giúp nâng cao năng suất và giảm thiểu rủi ro. Hiện nay, nhiều địa phương vẫn thiếu hạ tầng số, làm hạn chế khả năng triển khai các công nghệ tiên tiến như AI, IoT hay blockchain trong quản lý chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, các chính sách hiện hành như Nghị quyết 57, Chương trình chuyển đổi số quốc gia đang được kỳ vọng đem lại nhiều kết quả tích cực về thúc đẩy công cuộc cải thiện cơ sở hạ tầng, làm nền tảng thúc đẩy nông nghiệp hiện đại, công nghệ cao.
