Khó khăn trong tiếp cận vốn, thị trường
Tại buổi làm việc, báo cáo tình hình phát triển HTX, ông Võ Kim Cự, Chủ tịch Liên minh HTX cho biết, hiện tại, cả nước có hơn 150 nghìn tổ hợp tác và 20.062 HTX, chiếm khoảng 13 triệu hộ với hơn 30 triệu lao động. Tính đến ngày 1/7/2016 đã có hơn 9.189 HTX tiến hành chuyển đổi, đăng ký lại theo Luật HTX năm 2012, chiếm 64%. Các tỉnh như Bắc Kạn, Bình Định, Gia Lai, Hòa Bình, Trà Vinh đã cơ bản hoàn thành việc tổ chức lại HTX theo Luật.
Về cơ cấu tổ chức cán bộ của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam từ Trung ương đến các tỉnh, thành phố trên cả nước có khoảng 2.000 cán bộ, viên chức, 18 đơn vị sự nghiệp, 5 công ty trong toàn hệ thống.
Theo ông Cự, việc chuyển đổi, tổ chức lại khá chậm, nguyên nhân là do nhiều bộ, ngành, địa phương chưa quan tâm xây dựng chương trình, đề án của Thủ tướng về Chương trình Hỗ trợ phát triển HTX. Cụ thể, một số tỉnh đã xây dựng đề án thành lập Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX nhưng còn vướng mắc trong thủ tục nên chưa thành lập hoặc chưa bố trí được kinh phí. Các chính sách hỗ trợ phát triển HTX ban hành chậm, thiếu đồng bộ, chưa sát với thực tiễn. Trong 10 năm trở lại đây, các HTX mới được đầu tư khoảng 100 tỉ đồng. Hầu hết các HTX đều đang gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận vốn, thị trường.
Cũng theo ông Cự, chỉ một số tỉnh có xây dựng chương trình phát triển kinh tế hợp tác. Có huyện có hàng chục xã nhưng không xã nào có HTX, đặc biệt không có DN thuộc lĩnh vực nông nghiệp, đây là tồn tại rất lớn. Bộ máy quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể từ Trung ương đến địa phương chưa thống nhất, vẫn còn 18 tỉnh chưa giao cụ thể cho cơ quan nào quản lý kinh tế hợp tác.
Tư duy kiểu cũ vẫn còn
Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới, nâng cao hiệu quả làm việc của HTX trong giai đoạn hiện nay, Phó Thủ tướng cho biết, Nghị quyết số 13 về tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể nêu rõ, cần củng cố hệ thống Liên minh HTX Việt Nam, làm rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tăng cường vai trò, trách nhiệm của Liên minh trong việc phát triển kinh tế hợp tác, mở rộng hoạt động của hệ thống Liên minh HTX trong một số lĩnh vực và dịch vụ. Chính vì thế, cần xác định rõ vai trò, vị trí của Liên minh HTX Việt Nam, đó là không phải là tổ chức Hội và không phải đối tượng điều chỉnh của Luật Hội.
Theo Phó Thủ tướng, mặc dù Nhà nước đã có nhiều cơ chế, chính sách ưu tiên phát triển HTX nhưng một trong những nguyên nhân làm cho HTX phát triển chưa tương thích với tiềm năng là vấn đề tư duy về HTX kiểu cũ vẫn còn. “Tư duy HTX kiểu cũ vẫn lởn vởn đâu đó, người ta không mặn mà với mô hình này. Mô hình HTX kiểu mới hoàn toàn khác HTX kiểu cũ, không những không thủ tiêu kinh tế hộ mà còn là một tổ chức làm gia tăng giá trị của kinh tế hộ”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Phó Thủ tướng khẳng định nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền, người dân chưa đầy đủ, bản thân HTX không phải là doanh nghiệp, trong HTX có thể có doanh nghiệp, cần nghiên cứu nhu cầu, điều kiện nào phát triển doanh nghiệp trong HTX, để đóng góp vào mục tiêu phát triển 1 triệu doanh nghiệp theo Nghị quyết 35/NQ-CP. Trên tinh thần đó, Phó Thủ tướng đề nghị Liên minh HTX Việt Nam tham mưu giúp cho Chính phủ trả lời câu hỏi tại sao cơ chế chính sách chưa đi vào cuộc sống, cần sửa đổi bổ sung cái gì, cần tổ chức thực hiện ra sao?
Trước thực trạng 18 tỉnh “không biết giao cho ai quản lý kinh tế hợp tác”, Phó Thủ tướng chỉ đạo phải sớm chất dứt tình trạng thiếu thống nhất và thiếu rõ ràng. Cục Phát triển kinh tế hợp tác, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đảm nhiệm việc phát triển kinh tế hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp và giúp Bộ trưởng trong quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp trong phạm vi chức năng của Bộ, còn quản lý nhà nước nói chung là của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Việc củng cố bộ máy phải trong phạm vi biên chế hiện có để cơ cấu lại, phân công, phân nhiệm cụ thể.
Phó Thủ tướng cũng đề nghị các Bộ Nội vụ, Kế hoạch và Đầu tư, Tư pháp cùng cho ý kiến để tháo gỡ những khó khăn để các HTX, Liên minh HTX phát triển xứng với tiềm năng, đồng thời khẳng định Chính phủ sẽ hỗ trợ hết mức và tạo mọi điều kiện cho khu vực kinh tế hợp tác, mà nòng cốt là HTX phát triển.