Bộ Công Thương bị “phớt lờ” ý kiến trong nghi án phân bón rởm

Một mẫu phân bón, hai kết quả “đá” nhau

Sáng 22/8, TAND TP Sóc Trăng (tỉnh Sóc Trăng) đã đưa vụ án “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” với ông Châu Hoài Phương (SN 1978, Phó Chi cục trưởng Chi cục QLTT thuộc Sở Công Thương tỉnh Sóc Trăng) và ông Ung Văn Thanh là Kiểm soát viên Đội QLTT ra xét xử. Sau phần công bố chứng cứ mới, ý kiến của các luật sư và VKS, HĐXX đã quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung.

Như PLVN từng đưa tin về vụ án. Theo cáo trạng, ông Phương là Trưởng đoàn kiểm tra liên ngành vật tư nông nghiệp trên địa bàn Sóc Trăng. Ông Thanh là thành viên Đoàn kiểm tra. Ngày 13/4/2016, Đoàn kiểm tra tại Doanh nghiệp Hồ Mỹ Nhiên (thị xã Ngã Bảy) và phát hiện 3 loại phân bón với số lượng 200 bao do Tập đoàn Con Cò Vàng (TP HCM) sản xuất nhưng không có hồ sơ nên tiến hành lấy mẫu đưa đi giám định.

Lần 1, tại Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng 3 (Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ) kết luận 3 mẫu phân bón đều không đạt chất lượng. Sau khi công bố kết quả, Hồ Mỹ Nhiên khiếu nại nên Đoàn kiểm tra tiếp tục cho giám định lần 2 tại Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Cần Thơ để kiểm nghiệm. Kết quả lần thứ hai, 3 mẫu phân vẫn không đạt chất lượng.

Cáo trạng cáo buộc theo các quy định của Bộ Khoa học và Công nghệ, kết quả lần 2 là cuối cùng và Đoàn kiểm tra phải ra kết luận. Tuy nhiên, hai ông Phương và Thanh lợi dụng chức vụ nên đưa mẫu phân bón đi kiểm nghiệm lần thứ 3 dựa vào Công văn của nhà sản xuất phân bón là Tập đoàn Con Cò Vàng. Kết quả kiểm nghiệm lần 3 tại Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón vùng Nam Bộ (TP HCM), 3 mẫu phân bón đều đạt chất lượng. Có kết quả lần 3, ông Phương không tiến hành họp Đoàn kiểm tra mà lập khống biên bản họp, cho tháo niêm phong, trả phân bón lại Doanh nghiệp Hồ Mỹ Nhiên.

Cáo trạng cho rằng hành vi trên của hai ông Phương và Thanh đã gây thiệt hại cho người sử dụng (người mua phân bón sau khi tháo niêm phong) số tiền hơn 1,8 tỷ đồng. Trong đó có 2 hộ nông dân tại thị xã Ngã Năm yêu cầu Hồ Mỹ Nhiên bồi thường 73 triệu đồng.

Ngay từ giai đoạn điều tra và tại phiên tòa lần này, hai ông Phương và Thanh đều kêu oan. Cả hai cho rằng làm đúng quy trình, đúng pháp luật.

Về phía ông Phan Thanh Hoàng – Giám định viên Sở Công Thương cho rằng kết quả lần 3 của Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón vùng Nam Bộ không có giá trị pháp lý. Ông Hoàng dựa vào Quyết định 2466 ban hành ngày 17/06/2016 (kết quả lần 3 được ban hành ngày 27/06/2016) của Bộ Công Thương về việc hủy bỏ quyết định chỉ định tổ chức thử nghiệm và chứng nhận phân bón vô cơ với Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón vùng Nam Bộ.

Giám định thiệt hại kiểu “trời ơi”

Hồ sơ vụ án cho thấy, sau khi hai ông Phương và Thanh tháo niêm phong, ông Đinh Công Hoàng (từng là Đội trưởng Đội QLTT số 2 và đã bị kỷ luật vào tháng 9/2016) gửi đơn tố cáo ông Phương và Đoàn kiểm tra tới Sở Công Thương tỉnh. Tháng 12/2016, ông Võ Văn Chiêu – Giám đốc Sở Công Thương ra kết luận nói rằng tố cáo của ông Hoàng là đúng, 200 bao phân bón được tháo niêm phong là hàng kém chất lượng. Kết luận ông Phương làm sai và chuyển hồ sơ sang Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Sóc Trăng.

Theo luật, do ông Phương là Trưởng Đoàn kiểm tra liên ngành nên dù ông Hoàng có tố cáo đến Sở Công Thương thì Sở này cũng không có thẩm quyền giải quyết, ra kết luận. Thẩm quyền này thuộc về Thanh tra tỉnh hoặc UBND tỉnh.

Về thủ tục, khi nhận được đơn tố cáo, Sở Công Thương phải mời những người bị tố cáo lên làm việc, yêu cầu giải trình. Khi có kết luận phải công bố cho các thành viên đoàn và các thành viên này có quyền khiếu nại. Tuy nhiên, hai ông Phương và Thanh không hề được giấy mời làm việc, không nhận được kết luận. 

Điều lạ lùng tiếp theo trong vụ án, Tổ công tác thụ lý giải quyết tố cáo Đoàn kiểm tra của ông Phương có ông Huỳnh Minh Trí - Phó Chánh Thanh tra Sở Công Thương. Sau khi xác minh tố cáo, ông Trí xác định hành vi của hai ông Phương và Thanh có dấu hiệu tội phạm nên đã tham mưu cho Giám đốc Sở Công Thương đề nghị Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Sóc Trăng vào cuộc. Sau khi Cơ quan ANĐT thụ lý, ông Trí lại tiếp tục tham gia vụ án với tư cách là người tiến hành thực hiện giám định về chất lượng phân bón và quy trình kiểm nghiệm phân bón của Đoàn kiểm tra. Bị cáo Phương cho rằng việc ông Trí tham gia như thế là không khách quan, vô tư và không đúng chuyên môn.

Càng khó hiểu hơn là ông Phạm Thanh Sơn – Giám định viên Sở NN & PTNT Sóc Trăng kết luật thiệt hại do hành vi của hai ông Phương và Thanh là trên 1.8 tỷ đồng. Khi được Cơ quan ANĐT mời làm việc, ông Sơn nói rằng việc tính thiệt hại dựa theo một công thức được đăng tải trên báo.

Cơ quan ANĐT “ém” văn bản có lợi cho bị cáo?

Tại phiên tòa sáng 22/8, sau phần thủ tục, HĐXX công bố 13 bản cam kết mua phân bón đúng chất lượng của nông dân mua tại Doanh nghiệp Hồ Mỹ Nhiên và hai văn bản của Bộ Công Thương trả lời Cơ quan ANĐT về việc thời điểm hiệu lực của Quyết định 2466, tính hợp pháp của các phiếu kết quả thử nghiệm và phương pháp thử mà Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón vùng Nam Bộ thực hiện.

Văn bản thứ nhất vào ngày 17/4/2017 (trước khi Cơ quan ANĐT khởi tố vụ án) và văn bản thứ 2 ngày 14/06/2018, Bộ Công Thương nói rằng dù Quyết định 2466 ban hành ngày 17/06/2016 nhưng đến ngày 28/06/2016, Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón vùng Nam Bộ mới nhận được. Vì thế Quyết định có hiệu lực từ ngày 28/06/2016. Ngày 27/06/2016, Trung tâm này ra kết luận kiểm nghiệm lần 3 nên vẫn có giá trị pháp lý. Phương pháp mà Trung tâm này sử dụng để kiểm nghiệm phù hợp với quy định của pháp luật.

Ngay sau khi HĐXX công bố các chứng cứ mới thu thập được, luật sư bào chữa cho bị cáo Phương và Thanh đều đề nghị trả hồ sơ điều tra bổ sung. Một luật sư phát biểu: “HĐXX cần thẩm định thời điểm ban hành của hai văn bản vừa công bố có trước hay có sau khi khởi tố vụ án. Nếu có trước thì đề nghị tiếp tục xử và làm rõ hành vi làm sai lệch hồ sơ vụ án của Cơ quan ANĐT. Nếu có sau khi khởi tố, tức phát sinh chứng cứ mới thì trả hồ sơ để điều tra bổ sung”.

Theo các luật sư, hai văn bản trả lời của Bộ Công Thương cho thấy phân bón đạt chất lượng là tình tiết có lợi cho các bị cáo. Nhưng Cơ quan ANĐT không đưa vào hồ sơ vụ án là có dấu hiệu phạm tội làm sai lệch hồ sơ vụ án.

Bị cáo Phương và Thanh yêu cầu HĐXX tiếp tục xét xử và tuyên cả hai không phạm tội vì cho rằng trong quá trình làm việc, Đoàn kiểm tra đã làm đúng quy định pháp luật, không tư lợi cá nhân. Đại diện VKS đề nghị trả hồ sơ để điều tra bổ sung những tình tiết mới phát sinh tại tòa.

Sau khi hội ý, HĐXX tuyên trả hồ sơ với những lý do sau: Thứ nhất, các văn bản trả lời của Bộ Công Thương cho thấy phân bón đưa đi kiểm nghiệm đạt chất lượng, đề nghị VKS, CQĐT cung cấp bản chính lưu vào hồ sơ, đồng thời chứng minh hậu quả thiệt hại do hành vi của các bị cáo gây ra. Thứ hai, với hành vi tháo niêm phong các lô phân bón thì theo giám định viên đã gây thiệt hại vật chất và phi vật chất. Nhưng các văn bản của Bộ Công Thương khẳng định mẫu phân bón đạt chất lượng. Đề nghị VKS và Cơ quan điều tra yêu cầu giám định viên cho ý kiến và kết luận giám định bổ sung đối với kết luận giám định trước đây. Thứ ba, theo quy định của pháp luật, Doanh nghiệp Hồ Mỹ Nhiên được phép liên hệ với nhà sản xuất (Tập đoàn Con Cò Vàng) để thực hiện các biện pháp xử lý. Sau đó, Tập đoàn Con Cò Vàng có công văn yêu cầu thì cơ quan nào giải quyết, căn cứ pháp lý nào? Ai là người chịu trách nhiệm về chất lượng của các lô phân bón trên?