Tại hội thảo Thị trường xăng dầu Việt Nam và vấn đề thể chế được Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam tổ chức hôm nay (16/5), các chuyên gia đề cập đến giải pháp tăng tính cạnh tranh cho thị trường xăng dầu để chủ động thích ứng với biến động của thị trường thế giới và đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng.
Ông Phan Thế Ruệ - Chủ tịch Hiệp hội xăng dầu Việt Nam khẳng định, thị trường xăng dầu hiện chịu áp lực bởi cam kết quốc tế và các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã cam kết nên cần nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua cơ chế giá.
Thị trường xăng dầu đang thiếu tính cạnh tranh
Thị trường xăng dầu Việt Nam đã hội nhập sâu với thị trường khu vực và thế giới. Năm 2015-2016, giá dầu thô thế giới ở mức thấp, biến động không nhiều, vì vậy Nghị định 83 đã làm cho thị trường xăng dầu ổn định.
Tuy nhiên, nhìn vào dài hạn đến năm 2025-2030, “nếu các cơ chế quản lý vận hành thị trường xăng dầu ngắn hạn (4-5 năm) thì ngày càng bất cập, trước sức ép của mở cửa thị trường, lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu vào năm 2024 (về 0%)” - ông Ruệ nhận định.
| |
| Ông Phan Thế Ruệ - Chủ tịch Hiệp hội xăng dầu Việt Nam: "Thị trường xăng dầu Việt Nam chịu áp lực bởi cam kết quốc tế và của các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã cam kết" |
Đặc biệt sức ép bảo vệ thị trường trong nước kể cả hệ thống lọc hóa dầu trong nước, hệ thống phân phối các DN Việt Nam”, theo ông Ruệ, "một vấn đề đang hiện hữu, các cơ quan hoạch định chính sách tài chính đang phải xử lý phần hụt thu ngân sách trong lộ trình giảm thuế nhập khẩu xăng dầu. Đây là nguồn thu quan trọng đóng góp cho phát triển đất nước".
Tính đến 2017, mức tiêu thụ xăng dầu khoảng 16 triệu m3, trong đó sản xuất trong nước đáp ứng khoảng 40%, còn lại là nhập khẩu. Nếu nhà máy lọc dầu Nghi Sơn đi vào hoạt động thương mại thì khả năng cân đối đủ nhu cầu tiêu dùng trong nước.
Nhận định về những “điểm yếu” của thị trường xăng dầu hiện nay, Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, thị trường xăng dầu thế giới diễn biến đột ngột, khó dự báo, giá xăng dầu biến động mạnh nên một số quy định không còn phù hợp.
Việc Nhà nước can thiệp quá sâu vào thị trường về giá cả, không theo kịp diễn biến thị trường thế giới, hiệu lực và hiệu quả của giá cơ sở và Quỹ bình ổn giá cần được xem xét một cách cầu thị từ thực tế.
Cùng với đó, thị trường xăng dầu thiếu tính cạnh tranh, các công ty xăng dầu chỉ có một giá thống nhất là không phù hợp với cơ chế thị trường.
Cần quyết sớm về “mở cửa thị trường xăng dầu”
Để bảo vệ sản xuất trong nước, chuyên gia trong lĩnh vực xăng dầu cho rằng, cần có những rào cản kỹ thuật hoặc những rào cản WTO không cấm để bảo vệ thị trường, các DN kinh doanh xăng dầu trong nước.
Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam khẳng định, hiện nay, Việt Nam đã ký kết nhiều FTA đa phương và song phương, tuy không có cam kết mở cửa thị trường về cơ chế chính sách nhưng các dòng thuế nhập khẩu đã giảm sâu và mức độ giảm khác nhau giữa các đối tác.
Đặc biệt nhất là Asean xăng giảm thuế nhập khẩu xuống 20%, dầu 0% trong khi đó FTA Việt Nam – Hàn Quốc thuế nhập khẩu xăng xuống 10%, dầu 5%, đi đến loại trừ các dòng thuế nhập khẩu là nội dung cơ bản của mở cửa thị trường.
Vì thế, Chính phủ cần đưa ra chiến lược phát triển thị trường xăng dầu dài hạn ít nhất là từ 2018-2025, trong đó cần quyết định có mở cửa thị trường xăng dầu sớm hơn các cam kết WTO và các FTA không.
Đồng thời cần điều chỉnh bổ sung Nghị định 83, trong đó quy định lộ trình thực hiện đưa xăng E5, Euro 3, Euro 4 vào thị trường từ năm 2018, có biện pháp tháo gỡ vướng mắc cơ chế cho Nhà máy lọc dầu Bình Sơn, Nghi Sơn để nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm từ Nhà máy lọc dầu Dung Quất, Nghi Sơn.
| |
| Cần nâng cao năng lực cạnh tranh của các DN kinh doanh xăng dầu (Ảnh: moit.gov.vn) |
Ngay trong năm 2018 cần xem xét điều chỉnh tăng các sắc thuế nội địa của sản phẩm xăng dầu để đảm bảo nguồn thu ngân sách, bù đắp phần hụt thu do cắt giảm thuế nhập khẩu theo cam kết quốc tế, xử lý hài hòa lợi ích của Nhà nước, DN và người tiêu dùng.
Còn theo ông Lê Đăng Doanh, để ổn định thị trường xăng dầu trong điều kiện thị trường thế giới đầy biến động, cần xem xét cho phép có giá xăng dầu cạnh tranh trong một biên độ nhất định, tránh tình trạng tất cả các Tổng Công ty, Tổng đại lý, các cửa hàng đều có giá bán như nhau, chưa thúc đẩy cạnh tranh.
Giảm bớt cơ chế xin-cho, mở rộng công khai, minh bạch, tạo điều kiện và đòi hỏi các Hiệp hội tham gia quản lý, giám sát, bảo vệ lợi ích người tiêu dùng, nâng cao năng lực cạnh tranh của các DN kinh doanh xăng dầu.
Tình hình buôn lậu xăng dầu không "nóng", nhưng vẫn phức tạp
Tình hình buôn lậu, vận chuyển, sang mạn trái phép xăng dầu năm 2016 và quý 1/2017 không có diễn biến nóng, nhưng vẫn phức tạp, nhất là dịp Tết Nguyên đán vừa qua.
Năm 2016 lực lượng biên phòng đã bắt giữ 60 vụ/112 đối tượng, thu giữ 5.262.417 lít xăng, 629.407 lít dầu; riêng dịp Tết nguyên đán đã phát hiện thu giữ 10.780.988 lít xăng, 5.568.065 lít dầu. Qua đó, xử phạt hành chính hơn 2,078 tỷ đồng; thu tiền bán tang vật phát mại là 5,327 tỷ đồng.
Đại tá Phạm Văn Đệm, Phó trưởng phòng Tuyên huấn, Cục Chính trị Bộ đội Biên phòng cho biết, các đối tượng cả trong nước và quốc tế đã móc nối, giao dịch trực tiếp với chủ đầu nậu, lợi dụng giấy phép nhập khẩu xăng dầu, quay vòng hóa đơn hoặc cải hoán tàu cá để vận chuyển xăng dầu bán cho các tàu cá đang sản xuất trên ngư trường.
Cá biệt, có DN mua xăng dầu hợp pháp từ Nhà máy lọc dầu Dung Quất, ra biển bán cho ngư dân, sau đó đến địa điểm đã hẹn trước nhập lậu xăng đầu từ tàu nước ngoài (giá thấp hơn) và sử dụng chính bộ hóa đơn hiện có để hợp thức lô hàng nhập lậu.
Ngoài ra, các đối tượng còn lợi dụng danh nghĩa công ty chuyên vệ sinh tàu biển ở khu vực cảng để mua xăng dầu của tàu hàng, tàu viễn dương (các tàu này rút ruột bán trộm xăng dầu) và khi bị phát hiện thì khai do chủ tàu trả công dọn vệ sinh…