Điêu đứng vì sông Ba bị "bức tử"

Đời sống của hàng vạn cư dân thị xã An Khê, huyện Kon Chro (Gia Lai) đang bị đảo lộn do sông Ba, con sông dài nhất miền Trung- Tây nguyên, đoạn chảy ra qua địa phương này đã trở thành dòng sông “chết” vì khô cạn, ô nhiễm trầm trọng.

Kỳ 1: Dòng sông trở thành… vũng bùn

Trong hàng loạt nhà máy xả thải ra sông Ba, nước thải chưa qua xử lý an toàn của Nhà máy Đường An Khê (thuộc Cty CP Đường Quảng Ngãi) là nguyên nhân chính khiến nước sông đặc quánh, bốc mùi hôi thối nồng nặc. Hiện nay, hàng vạn người dân lâm vào khốn đốn vì phải sống trong ô nhiễm nhưng chính quyền không thể đóng cửa nhà máy.

Sông “chết”, người điêu đứng

Nhiều người dân thị xã An Khê nói rằng ngay cả những người đã sống ở đây lâu năm cũng không còn nhận ra dòng sông Ba một thời thơ mộng chảy qua đô thị Tây nguyên này. Dòng sông rộng lớn giờ đã trơ đáy, khắp nơi là những bãi đá, cây cỏ, rác rưởi bên cạnh những vũng bùn khổng lồ, đặc quánh; mùi hôi thối nồng nặc lan rộng ra khắp vùng.

Khu vực cầu sông Ba giữa lòng thị xã vốn là nơi tập trung vui chơi của người dân địa phương giờ mỗi khi đi qua ai cũng bịt mũi đi thật nhanh để tránh mùi hôi tanh xộc lên lòng sông. Đoạn sông  “chết” kéo dài hàng chục cây số, từ thị xã An Khê xuống huyện Kon Chro.

Khốn khổ nhất là người dân sống gần sông Ba thuộc hai phường An Bình, Tây Sơn (thị xã An Khê). Ông Nguyễn Văn Tân (ở phường An Bình), bức xúc: “Mùi hôi thối xộc thẳng vào nhà, không ai chịu nổi. Nhiều nhà phải đóng cửa suốt ngày đêm. Nhà nào ở gần sông mà có trẻ em, người già thì phải đưa đi lánh tạm nơi khác vì bị dị ứng, viêm phổi. Ban đêm, muỗi bay dày đặc khắp nơi”.

Bà Trần Thị Lan (ngụ tổ 8, phường An Bình), than thở: “Phần lớn nước giếng nước bị đen ngòm, có mùi hôi tanh không thể sử dụng. Hàng quán bán ở đây không ai dám đến mua.

Nhiều người muốn đi nơi khác sinh sống nhưng bán nhà không ai mua”. Nằm gần bờ sông, quán cà phê vườn Sông Ba của Đặng Đức Nam đầu tư gần 2 tỉ đồng nay phải đóng cửa vì không còn khách nào bước đến.

Tương tự, cả một dãy phố dài hầu như không còn hàng quán. Ở Trường THPT Quang Trung nằm trên địa bàn phường Tây Sơn, một cảnh tượng lạ là nhiều học sinh mang khẩu trang ngay cả trong giờ học. Một giáo viên của trường cho biết gần đây nhiều học sinh có biểu hiện đau đầu, dị ứng do phải hít thở bầu không khí ô nhiễm nặng nề. 

Ông Nguyễn Văn Thắng - Chủ tịch UBND thị xã An Khê - cho biết, tình trạng sông Ba bị ô nhiễm đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của hơn 20.000 người dân địa phương này. “Tình trạng sông Ba cứ tái diễn liên tục, chính quyền, các cơ quan chức năng đã nhiều lần kiểm tra, xử lý nhưng đến nay vẫn chưa có biện pháp giải quyết hiệu quả”- ông Thắng nói.

Nhà máy tống nước thải ra sông

Một số người dân thị xã An Khê trực tiếp đưa chúng tôi đến cống xả thải của Nhà máy Đường An Khê ra sông Ba chôn khuất trong các bụi rậm. Len lỏi qua con đường mòn nhỏ, ngoằn ngoèo giữa các bụi rậm, chúng tôi nhìn thấy một miệng cống có đường kính gần một mét, nước đổ ra ầm ầm như thác, có màu đen ngòm, hơi nóng bốc lên mù mịt, mùi hôi nặng gắt xông ra đến buồn nôn, khó thở.

Lại gần miệng cống, mùi khó chịu xộc lên đến nhức óc, ai cũng bị đau đầu, hoa mắt. Ông Phó Khải Nghĩa, ở phường An Bình, một trong những người đầu tiên phát hiện ra miệng cống, nói: “Khi đổ ra sông Ba, nước thải hôi thối và nóng như thế này khiến không sinh vật gì có thể sống nổi”. Lòng sông Ba từ bên dưới miệng cống xả thải trở xuống, nước đen thui, cô đặc thành những vũng bùn giữa các khe đá, cây cối hai bên mép sông đều bị héo úa. Cả một đoạn sông dài hầu như không còn sự sống.

Ông Nguyễn Văn Thắng khẳng định: “Qua kiểm tra đã xác định nguyên nhân chính gây ô nhiễm sông Ba hiện nay là do Nhà máy Đường An Khê xả trực tiếp nước thải chưa xử lý triệt để ra sông”. Theo bà Đặng Thị Yến, Trưởng phòng Tài nguyên- Môi trường thị xã An Khê, kết quả kiểm nghiệm đối với các mẫu nước thải từ Nhà máy Đường An Khê xả ra sông Ba cho thấy có ba thành phần vượt tiêu chuẩn cho phép hơn 10 lần.

Còn nước ở các khu vực khác bị ô nhiễm bởi các chất hữu cơ, ô nhiễm dinh dưỡng, vi sinh, dầu mỡ... khiến hàm lượng ô xy hòa tan trong nước giảm. Do đó, hiện nay nguồn nước sông này không thể sử dụng để cấp nước sinh hoạt, bảo tồn động thực vật thủy sinh, thậm chí không thể dùng để tưới cây cối, hoa màu. Mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai đã ra quyết định xử phạt hành chính đối với Nhà máy Đường An Khê 180 triệu đồng do có nhiều vi phạm về bảo vệ môi trường.

Ông Nguyễn Văn Hòa - Phó Giám đốc Nhà máy Đường An Khê - thừa nhận: “Trong những nguyên nhân gây ô nhiễm sông Ba có nguyên nhân từ nước thải của nhà máy chúng tôi. Hiện nay, chúng tôi đang nâng công suất của nhà máy từ 4.500 tấn mía/ngày lên 10.000 tấn mía/ngày. Tuy nhiên, do thời gian lắp đặt gấp nên hệ thống xử lý nước thải chưa hoàn chỉnh”.

Ông Mai Văn Phường, Trưởng phòng Kỹ thuật Nhà máy Đường An Khê, xác nhận do thiết bị mới lắp đặt, chưa hoàn chỉnh nên bị rò rỉ đường ra nước thải. Trong khi đó, hệ thống gom nước thải chưa đấu nối xong nên nước thải nhiễm đường chưa xử lý chảy ra môi trường.

Chính vì thế, hiện nay phần lớn nước thải từ nhà máy đường An Khê xả ra môi trường chưa được xử lý triệt để nên không đảm bảo an toàn. Tại cống xả của nhà máy ra sông Ba với lưu lượng 160-170 m3/giờ có nhiệt độ lên đến hơn 40 độ C. Do đó, theo phản ánh của người dân địa phương, nhà máy đường An Khê càng hoạt động thì sông Ba càng bị ô nhiễm nặng hơn.

Khi chúng tôi hỏi “Nếu là người dân, ông có bức xúc không?”, ông Hòa thừa nhận phản ánh của người dân là chính xác. “Nếu là người dân, tôi cũng bức xúc. Tuy nhiên, do áp lực tiêu thụ mía nên nhà máy vừa sản xuất vừa khắc phục. Hiện nay nhà máy đang đầu tư 40 tỉ đồng xây dựng hệ thống xử lý nước thải khép kín, có lẽ khoảng một tháng nữa sẽ cơ bản hoàn chỉnh”.

Ông Nguyễn Văn Thắng nói: “Hiện nay đang thời kỳ sản xuất cao điểm nên Nhà máy Đường An Khê xin được tiếp tục hoạt động và cam kết sẽ xây dựng hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải vào cuối tháng 2-2012. Mỗi ngày có đến hàng trăm xe tải chở mía nằm chờ kéo dài cả mấy cây số để vào nhà máy tiêu thụ nên tỉnh cũng không thể yêu cầu đóng cửa nhà máy”.

Uyên Thu