Doanh nghiệp tư nhân cung cấp dịch vụ công: Nhà nước nên là người “lái đò”

Đơn vị nhà nước chiếm thị phần áp đảo nhưng chất lượng thấp nhất

Báo cáo “Hành trình chuyển đổi: Vai trò của DN tư nhân trong cung cấp dịch vụ công tại Việt Nam” do VCCI công bố sáng nay - 22/12, cho thấy, DN tư nhân trong nước và các hiệp hội DN Việt Nam chiếm khoảng 42% số nhà cung cấp và xấp xỉ 30% thị phần; DN nước ngoài chiếm tỷ trọng khoảng 7% về số lượng và 26% về thị phần; Đơn vị nhà nước (bao gồm các đơn vị công lập của trung ương, đơn vị sự nghiệp của địa phương và các đơn vị thuộc DN nhà nước (DNNN)) chiếm xấp xỉ 51% số lượng và 44% thị phần.

Theo Trưởng Ban Pháp chế của VCCI Đậu Anh Tuấn, nhìn chung, khách hàng đánh giá chất lượng dịch vụ của các đơn vị nước ngoài tốt nhất trong ba nhóm. Các đơn vị tư nhân trong nước có chất lượng trang thiết bị, trình độ chuyên môn và thái độ phục vụ của đội ngũ nhân viên kém hơn nhưng khoảng cách này không quá lớn.

Trong khi đó, DN sử dụng dịch vụ đánh giá chất lượng trang thiết bị của các đơn vị cung cấp dịch vụ nhà nước là thấp nhất. Thái độ phục vụ của nhân viên trong các đơn vị này cũng kém tích cực hơn so với đơn vị tư nhân trong nước và đơn vị nước ngoài.

Từ kết quả khảo sát, một số phát hiện đáng chú ý được nhấn mạnh là: Các đơn vị cung cấp dịch vụ đánh giá sự phù hợp tư nhân trong nước có số lượng ngày càng gia tăng, nhưng chủ yếu là quy mô nhỏ, tổng thị phần vẫn thua kém các đơn vị nhà nước;

Các DN sử dụng dịch vụ Đánh giá sự phù hợp đánh giá cao đơn vị cung cấp dịch tư nhân hơn hẳn các đơn vị nhà nước về trình độ chuyên môn, thái độ phục vụ của nhân viên và chất lượng trang thiết bị. 

Tương tự, chi phí, cả chính thức và không chính thức, cùng với thời gian cung cấp dịch vụ của các đơn vị tư nhân trong nước nhìn chung tốt hơn đơn vị nhà nước.

Còn nhiều rào cản

Khảo sát của VCCI cũng cho thấy, hiện DN tư nhân tham gia cung ứng dịch vụ công còn phải chịu nhiều rào cản trong gia nhập thị trường như: quá nhiều giấy phép con, nhiều thanh kiểm tra do chồng chéo nhiều cơ quan chủ quản… 

Theo đó, đã có 57% DN tư nhân được hỏi hoàn toàn ủng hộ Nhà nước chuyển giao thực hiện dịch vụ công cho tư nhân, 42% ủng hộ nhưng còn quan ngại.

Theo ông Phan Vinh Quang - chuyên gia dự án Nghiên cứu đánh giá và phân tích của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ, thực tế khi DN tư nhân trong nước tham gia cung ứng các dịch vụ công sẽ giảm được nhiều chi phí, thời gian chờ đợi giảm đi rất nhiều và đem lại sự hài lòng về chất lượng, cũng như chế được nạn tham nhũng. 

Chuyên gia này cũng cho rằng, nếu không có thể chế mở lối thì DN tư nhân khó có thể tham gia vào việc cung cấp các dịch vụ công.

Kể cả khi có luật, có nghị quyết mở đường cho tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ công nhưng cách hành xử vẫn thiên vị cho nhà nước thì tư nhân cũng khó tham gia được.

“Do đó, mọi thứ phải công khai, minh bạch và như vậy thì sẽ thu hút được sự tham gia của tư nhân" - ông Phan Vinh Quang nêu đề nghị.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến tỏ ra băn khoăn khi để tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ công mà không có cơ chế quản lý, hậy kiểm  bởi đây là bài toán tương đối phực tạp  và thực tế đã xảy ra nhưng vụ việc tiêu cực. 

Do đó, cần thiết có sự phân loại lĩnh vực nào Nhà nước vẫn nắm giữ và lĩnh vực nàocho tư nhân tham gia; danh mục các dịch vụ công bắt buộc phải đấu thầu cho phép tư nhân tham gia; phân biệt dịch vụ độc quyền và dịch vụ có cạnh tranh; thúc đẩy mạnh mẽ kế hoạch DN hóa, cổ phần hóa các đơn vị nhà nước…

Nhà nước cần "đổi vai"

Phát biểu tại Hội thảo, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc nhắc tới một số ý kiến cho rằng việc cho phép tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ công sẽ loại bỏ hoàn toàn vai trò của Nhà nước. Những ý kiến này lo ngại một số vấn đề như giá cả tăng, chất lượng dịch vụ thấp, các vấn đề an sinh xã hội có thể không được bảo đảm.

Do đó, ông đề nghị,  vai trò của Nhà nước khi đó, thay vì là người “chèo đò” thì cần chuyển thành người “lái đò”.

Theo đó, Nhà nước không trực tiếp cung cấp dịch vụ, nhưng sẽ phải là người đặt ra pháp luật và tổ chức thực thi pháp luật trong lĩnh vực dịch vụ đó. Nhà nước bảo đảm năng lực của đơn vị cung cấp dịch vụ, xử lý những trường hợp gian dối, lừa đảo người tiêu dùng, chống độc quyền và bảo đảm an toàn cho dịch vụ..., cũng như đưa ra các điều kiện, quy chuẩn, tiêu chuẩn để làm chuẩn mực cho tư nhân cung ứng dịch vụ công.

Đề cập đến Báo cáo được công bố, Chủ tịch VCCI cho biết, đây là báo cáo đầu tiên về chủ đề này và sẽ được thực hiện thường xuyên trong các năm tới để thúc đẩy cho quá trình cải cách trong lĩnh vực dịch vụ công, chuyển giao dịch vụ công cho xã hội và thị trường….