Sự hy sinh thầm lặng của hàng triệu phụ nữ
Mỗi ngày, hàng triệu phụ nữ trên khắp thế giới làm việc không ngừng nghỉ hơn 12 giờ, nhưng không nhận được bất kỳ khoản lương nào. Họ không có hợp đồng lao động, không được bảo vệ bởi pháp luật, cũng không được xã hội công nhận như một lực lượng lao động chính thức. Những công việc ấy vẫn bị coi là "bổn phận", "trách nhiệm tự nhiên" của phụ nữ. Nhưng thực tế, đó là những đóng góp vô giá để duy trì sự vận hành của gia đình, xã hội và nền kinh tế.
Lao động chăm sóc không công – bao gồm việc nội trợ, nuôi dạy con cái, chăm sóc người già, người bệnh – chiếm một phần khổng lồ trong nền kinh tế, dù không được đo lường trong GDP.
Theo một báo cáo của cơ quan Liên Hợp Quốc, phụ nữ trên toàn thế giới dành trung bình hơn ba lần thời gian so với nam giới để thực hiện công việc chăm sóc không công. Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), nếu có sự đầu tư phù hợp vào lĩnh vực này, có thể tạo ra gần 300 triệu việc làm vào năm 2035, góp phần giảm nghèo và thúc đẩy bình đẳng giới. Nhưng dù đóng vai trò nền tảng, lao động chăm sóc không công vẫn bị xem nhẹ, thậm chí bị mặc định là "nghĩa vụ" của phụ nữ, thay vì là một công việc thực sự cần được ghi nhận và đền đáp.
Công việc vô hình nhưng áp lực hữu hình
Hãy thử tưởng tượng một ngày không có những người mẹ, người vợ, người chị âm thầm dậy sớm chuẩn bị bữa sáng, dọn dẹp nhà cửa, chăm sóc con cái, hỗ trợ công việc của chồng, lo toan đủ thứ không tên. Ngôi nhà có thể nhanh chóng rơi vào tình trạng hỗn loạn, trẻ con không ai chăm, người già không ai đỡ đần, bữa cơm gia đình biến mất. Xã hội chỉ có thể vận hành trơn tru khi có một lực lượng lao động chăm sóc đảm nhiệm những công việc này, nhưng thật trớ trêu, đó lại là những công việc không được ghi nhận.
Sự thiếu thừa nhận này khiến phụ nữ bị mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn của sự hy sinh và kiệt quệ. Không có tiền lương đồng nghĩa với việc họ phụ thuộc kinh tế vào chồng hoặc gia đình, làm giảm khả năng tự chủ. Không được bảo vệ khiến họ dễ bị bóc lột, bạo hành mà không có cơ chế bảo vệ. Không được công nhận khiến họ cảm thấy vô giá trị, dù mỗi ngày họ đang gánh trên vai một trách nhiệm khổng lồ.
Không chỉ ảnh hưởng đến sự nghiệp và thu nhập, gánh nặng lao động không công còn tác động nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của phụ nữ. Việc phải làm việc liên tục mà không có thời gian nghỉ ngơi, không nhận được sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội, khiến họ dễ mắc các bệnh liên quan đến căng thẳng, trầm cảm và kiệt sức. Nhiều nghiên cứu cho thấy phụ nữ làm công việc nội trợ toàn thời gian có nguy cơ cao mắc các bệnh về tim mạch và rối loạn tâm lý do áp lực kéo dài.
Thực tế này càng trở nên nghiêm trọng hơn đối với phụ nữ đơn thân, những người không có sự hỗ trợ về tài chính và tinh thần từ bạn đời. Họ vừa phải đảm nhận trách nhiệm chăm sóc gia đình, vừa phải kiếm sống để nuôi con, khiến cuộc sống trở thành một vòng quay không có điểm dừng. Nếu không có sự hỗ trợ kịp thời từ xã hội và chính sách, những người phụ nữ này sẽ tiếp tục bị đẩy vào tình trạng kiệt quệ và bế tắc.
Chị Mai Quỳnh Anh - Quản lý chương trình tại TUVA Communication (Tù Và) cho biết: “Trong những năm gần đây, bình đẳng giới dù có những chuyển biến tích cực nhưng ảnh hưởng của các định kiến giới lên người phụ nữ vẫn rất nặng nề, đặc biệt trong vai trò chăm sóc. Tôi quan sát thấy có những bạn nữ trong độ tuổi 20 – 30 đang loay hoay giữa những lựa chọn quan trọng như sinh con và lập gia đình.
Các bạn thanh niên ngày nay có nhận thức nhiều hơn về bình đẳng giới so với thế hệ cha mẹ của các bạn trước đó. Tuy nhiên, các bạn bị ảnh hưởng bởi vòng lặp gia đình khi nhìn thấy những cái khuôn về giới đã bó chặt thế hệ mẹ và bà mình trong trách nhiệm chăm sóc. Nhiều bạn nữ ngại lập gia đình, ngại sinh con bởi các bạn loay hoay và lo sợ, không biết mình sẽ phải làm gì để phá vỡ vòng lặp từ mẹ và bà mình.
Đây sẽ là vấn đề mà tôi nghĩ không phải là trách nhiệm của riêng nữ giới mà cần sự quan tâm của cả xã hội để có những chính sách hỗ trợ cho phụ nữ, để việc sinh con và lập gia đình không còn là rào cản trên con đường phát triển sự nghiệp và được sống tự do của phụ nữ.”
 |
| Chị Mai Quỳnh Anh - Quản lý chương trình tại TUVA Communication (Tù Và) (Ngoài cùng bên trái) |
Đã đến lúc biến những công lao vô hình thành sức mạnh hữu hình
Việc ghi nhận và đền đáp công lao vô hình của phụ nữ không chỉ là câu chuyện bình đẳng giới, mà còn là một bước tiến quan trọng để xây dựng một xã hội công bằng và bền vững hơn. Để thay đổi thực trạng này, cần sự vào cuộc của cả chính sách, doanh nghiệp và cộng đồng.
Một số quốc gia tiên tiến như Đức, Pháp, Canada và Thụy Điển đã đưa ra các chính sách trợ cấp cho những người làm công việc chăm sóc trong gia đình, hoặc tích hợp thời gian chăm sóc vào hệ thống bảo hiểm xã hội. Đây có thể là hướng đi mà các quốc gia khác cần học hỏi để đảm bảo quyền lợi kinh tế cho phụ nữ.
Doanh nghiệp cũng có thể góp phần cải thiện tình hình bằng cách áp dụng các chính sách hỗ trợ người lao động có trách nhiệm chăm sóc gia đình, như chế độ làm việc linh hoạt, tăng thời gian nghỉ thai sản, hỗ trợ dịch vụ trông trẻ tại nơi làm việc. Một số tập đoàn lớn trên thế giới đã bắt đầu nhận thức được tầm quan trọng của việc cân bằng giữa công việc và gia đình, từ đó áp dụng các chính sách giúp phụ nữ không bị "đuối sức" giữa hai vai trò.
Bên cạnh việc thay đổi chính sách, điều quan trọng không kém là sự thay đổi trong nhận thức của mỗi cá nhân. Mỗi gia đình cần thay đổi thói quen và quan niệm về vai trò giới. Công việc nội trợ, chăm sóc con cái và lo toan gia đình không thể là gánh nặng đặt lên vai phụ nữ một cách mặc định. Nam giới cần tham gia nhiều hơn vào các công việc gia đình, chia sẻ trách nhiệm nuôi dạy con cái để tạo ra một môi trường công bằng và giảm bớt áp lực lên phụ nữ.
Một xã hội chỉ thực sự phát triển khi mọi cống hiến, dù hữu hình hay vô hình, đều được công nhận và đền đáp xứng đáng.
Ngày 8/3 hàng năm, chúng ta tôn vinh phụ nữ, nhưng sự tôn vinh ấy không thể chỉ dừng lại ở những bó hoa hay những lời chúc suông. Sự trân trọng thực sự phải đi kèm với những hành động thiết thực và sự thay đổi tư duy xã hội. Thay vì chỉ dừng lại ở những cử chỉ mang tính hình thức, hãy cùng nhau xây dựng một môi trường nơi lao động chăm sóc được đánh giá đúng mức, được công nhận và có những hỗ trợ cụ thể.
Không chỉ trong ngày 8/3, mà mỗi ngày, chúng ta đều có thể góp phần thay đổi bằng những hành động nhỏ như chia sẻ công việc gia đình, khuyến khích phụ nữ theo đuổi đam mê và tạo điều kiện để họ thể hiện năng lực. Ngày 8/3 là một cột mốc để nhắc nhở chúng ta rằng sự bình đẳng không chỉ là khẩu hiệu, mà phải được thể hiện qua hành động hàng ngày. Để trong từng khoảnh khắc của cuộc sống, mỗi người phụ nữ đều cảm nhận được giá trị của mình, để công lao vô hình của họ trở thành sức mạnh hữu hình góp phần xây dựng một xã hội công bằng và phát triển.
“8/3 là ngày Giải phóng phụ nữ, gắn với lịch sử đấu tranh để được quyền đối xử bình đẳng và không bị phân biệt đối xử dựa trên cơ sở giới. Mỗi người phụ nữ đều đáng được đối xử bình đẳng, không chỉ trong ngày 8/3 mà trong 365 ngày còn lại trong năm.”, chị Mai Quỳnh Anh chia sẻ.
