Triều đại nhà Nguyễn một thời đầy oai hùng đã lùi vào dĩ vãng, ngoài những lăng vua triều Nguyễn được trùng tu bảo tồn thì hầu hết những lăng chúa Nguyễn dường như đã bị thời đại mới lãng quên. Tuy nhiên, có một ông lão mặc dù không phải là con cháu dòng dõi hoàng tộc vẫn ngày ngày tận tụy chăm sóc, bảo vệ lăng chúa Nguyễn Phúc Thái. Đó là ông Nguyễn Lô, hậu duệ của những người mộ phu tham gia xây dựng lăng các vua, chúa thời Nguyễn.
Người “nô bộc” trung thành
Chúa được mai táng tại thôn Kim Ngọc (xã Hương Thọ, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế).
Giữa cái nắng chang chang như thiêu ngư đốt của những ngày hè ở Huế, chúng tôi viếng thăm lăng chúa Nguyễn Phúc Thái. Trên lối chính dẫn vào khuôn viên của lăng chúa Nguyễn, trước mắt chúng tôi hiện ra một túp lều nhỏ được dựng bằng tranh tre nứa lá rất đơn sơ nằm chắn ngang trên con đê nhỏ cũng là con đường độc đạo để vào lăng, hai bên bao bọc bởi hồ sâu. Đó là túp lều của người gác lăng Nguyễn Lô.
Gặp chúng tôi, ông Nguyễn Lô có vẻ hơi ngạc nhiên vì tưởng rằng là những vị khách du lịch bị “lạc đường” hay là con cháu của Ngài hoàng (chúa Nguyễn Phúc Thái) đến thăm viếng lăng tổ tiên.
Tay vấn điếu thuốc, ánh mắt của ông Lô nhìn đăm chiêu, giọng nói chậm rãi, “Tui cứ tưởng mấy anh là con cháu của ngài đến viếng lăng vì cũng sắp đến ngày giỗ của Ngài rồi. Ở đây, quanh năm ít người qua lại lắm, chỉ mình tui ở để trông coi lăng cho Ngài thôi, lâu lâu mới có con cháu của Ngài đến lăng”. Lăng chúa Nguyễn Phúc Thái nằm heo hút giữa núi rừng, ít người lai vãng trừ con cháu trong dòng tộc đến thắp hương, kỵ giỗ mà thôi. Còn đối với khách du lịch thì càng không, bởi lăng chúa không có giá trị về mặt kiến trúc, không bề thế, nguy nga như lăng các vua.
| Chúa Nguyễn Phúc Thái sinh năm 1649, mất năm 1691, trị vì chỉ được 4 năm (1687-1691), là chúa Nguyễn đời thứ 5 trong lịch sử Việt Nam. Chúa Nguyễn Phúc Thái nổi tiếng là ông hoàng rộng rãi, yêu dân như con, ông đã ban hành nhiều sắc lệnh rất tiến bộ hợp lòng dân như giảm thuế, giảm nhẹ hình phạt nghiêm khắc, trọng dụng người tài. Chúa Nguyễn Phúc Thái cũng chính là người đã đã tuyên chỉ quyết định dời đô từ phủ Kim Long về làng Phú Xuân, và nơi này về sau trở thành kinh đô của nước Việt Nam dưới triều đại nhà Nguyễn (thành phố Huế ngày nay). |
Ông Nguyễn Lô kể rằng, tổ tiên của ông đã mấy đời trông coi, gìn giữ cho lăng của chúa. Đối với ông đó không phải là nhiệm vụ, trách nhiệm mà là sự vinh dự của dòng họ, tổ tiên mình được chúa ban cho. Cả cuộc đời của lão Lô đã sống và gắn bó với mảnh đất này, với lăng mộ; ông cũng như các bậc cha anh của mình vẫn ngày ngày làm cái công việc trông nom, chăm sóc, bảo vệ Ngài hoàng như bảo vệ gia sản quý giá của mình.
Ông vẫn còn nhớ trước đây, trong thời chiến tranh loạn lạc, lăng mộ của chúa bị bỏ hoang phế, không ai chăm sóc, bảo vệ, lại bị thời gian, bom đạn tàn phá nhiều nên không còn được nguyên vẹn, đổ nát nhiều. Nói đến đây, đôi mắt ông như ánh lên nỗi chua chát: “ Trong chiến tranh loạn lạc tàn phá thì không nói làm gì, đến khi thời bình, cũng chỉ mới đây cỡ chục, mười lăm năm, có nhiều người dân thiếu ý thức còn phá tường lấy gạch về làm nhà; có không ít kẻ xấu vẫn rắp tăm đào mộ bằng được.”
Ông bảo rằng, “Tui làm công việc này à tự nguyện, tui không cần người ta trả lương, chỉ mong sao lăng của Ngài hoàng được bảo tồn, gìn giữ để lại cho con cháu đời sau mà thôi.”
Mặc dù đã bước vào cái tuổi xưa nay hiếm (82 tuổi) nhưng trông ông Lô vẫn còn khỏe lắm. Ngoài công việc hàng ngày là trông coi mấy hồ cá của gia đình quanh lăng, thì ông vẫn không quên nhiệm vụ quét dọn, thắp hương vào những ngày rằm, ngày giỗ và bảo vệ lăng khỏi sự phá phách của kẻ xấu.
Những giấc mộng kỳ lạ của ông lão hộ lăng
Theo lời của ông lão thì lăng của Ngài ở đây linh thiêng lắm, người dân quanh đây đều rất tôn kính. Những kẻ đã trót xâm phạm lăng chúa đều có kết cục không mấy tốt đẹp.
 |
| Công việc quét dọn lăng chúa đã trở thành công việc quen thuộc của ông lão Lô. |
Mặc dù là người đã từng kinh qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, rồi đến chống Mỹ, từng một mình ông sống bám trụ giữa núi rừng hoang vu nên không tin vào chuyện ma quỷ hay báo mộng là gì. Tuy nhiên, khi đến sống và bảo vệ ở Lăng này ông mới cảm thấy không có chuyện gì là không xảy ra cả.
Ông Lô tiết lộ rằng, đã có nhiều kẻ đào trộm mộ đã đến lăng Ngài hoàng đào hai, ba lần nhưng không thành vì có người báo mộng cho ông biết để cản trở hành động của chúng. Không chỉ mơ thấy người đó báo mộng một lần mà đã hai ba lần rồi, mà đặc biệt lần nào cũng chính xác.
Ông kể rằng, “Một đêm cách đây đã lâu, lúc đó trời đã khuya chừng 2 giờ sáng, tui đang nằm ngủ mê man thì trong giấc mơ bỗng hiện lên một ông lão vận đồ hoàng tộc ngày xưa bằng màu đỏ, râu tóc bạc phơ đến đánh thức tui, bảo có kẻ đang đào trộm lăng. Tỉnh dậy, đến gần lăng tui nghe có tiếng đào bới, biết là bọn trộm nên giả vờ đánh tiếng, bọn chúng biết bị lộ nên bỏ đi, không đào nữa.”
Ông tâm sự: “Mặc dù tui biết công việc của tui rất nguy hiểm nhưng tui không hề sợ, vì tui tin các Ngài sẽ phù hộ cho việc làm đúng của tui. Nếu còn sống thì tui vẫn còn bảo vệ lăng của Ngài”.
Dù không phải là người được nhà nước giao nhiệm vụ trông coi lăng, cũng không phải là người làm công ăn lương như những bảo vệ lăng các vua. Lão Lô chỉ xem đó là công việc được các chúa Nguyễn giao phó cho tổ tiên truyền từ đời này sang đời khác. Trong gia đình không chỉ có ông mà còn có người con cả là anh Nguyễn Cường cũng “nối nghiệp” cha tự nguyện làm bảo vệ không lương cho lăng chúa Nguyễn Phúc Chu.
Sau khi thắp hương ở lăng chúa Nguyễn Phúc Thái, chia tay lão Lô ra về, chúng tôi không khỏi khâm phục tinh thần trách nhiệm bảo vệ lăng chúa Nguyễn của lão Lô. Một người đã có ý thức gìn giữ, bảo vệ di tích có ý nghĩa lịch sử cho con cháu đời sau.
