Nhiều bất cập
Năm 2008, Chính phủ ban hành Nghị định số 64/2008/NĐ-CP về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo (Nghị định số 64/2008/NĐ-CP). Tuy nhiên, tại Tờ trình dự thảo Nghị định thay thế, Bộ Tài chính cho rằng, trong quá trình thực hiện, Nghị định số 64/2008/NĐ-CP đã bộc lộ một số bất cập trong quá trình tổ chức thực hiện cần sửa đổi.
Cụ thể, Nghị định số 64/2008/NĐ-CP ban hành căn cứ vào Luật Tổ chức Chính phủ năm 2001, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 1999, Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002. Tuy nhiên, đến nay các luật này đều đã được thay thế bằng Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015 và Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015…
Phạm vi điều chỉnh của Nghị định số 64/2008/NĐ-CP chưa bao quát hết công tác vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để khắc phục khó khăn cho người dân do tác động của dịch bệnh theo quy định.
Về thời gian để tổ chức tiếp nhận tiền, hiện vật đóng góp tự nguyện sau mỗi đợt thiên tai, sự cố, các địa phương nhận định, theo quy định hiện nay là không quá 60 ngày là còn ngắn, đặc biệt là đối với công tác tiếp nhận tiền, hiện vật đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân nước ngoài, đồng bào người Việt sinh sống tại nước ngoài.
Mặt khác, cơ sở hạ tầng vùng thiên tai cũng bị thiệt hại, đặc biệt là thủy lợi nội đồng; giao thông thôn, xã; những công trình này chủ yếu được đầu tư từ nguồn huy động nhân dân đóng góp nên khó khăn trong việc sửa chữa, khôi phục. Theo Bộ Tài chính, việc Nghị định 64 chưa có quy định về nội dung chi sửa chữa cơ sở hạ tầng vùng bị thiên tai là chưa phù hợp với quy định tại Luật Phòng, chống thiên tai năm 2013.
Bên cạnh đó, Nghị định số 64/2008/NĐ-CP chưa có quy định hình thức hỗ trợ (bằng tiền hay hiện vật) từ nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước để thực hiện các nội dung chi hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố…
Từ tình hình trên, Bộ Tài chính cho rằng, việc xây dựng Nghị định của Chính phủ về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo là cần thiết.
Đề xuất 2 phương án cá nhân được vận động quyên góp
Theo đó, Bộ Tài chính vừa ban hành lấy ý kiến dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 64/2008/NĐ-CP. Tại dự thảo này, Bộ Tài chính đã đề xuất 2 phương án quy định cá nhân được tham gia vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước.
Cụ thể, phương án 1, Bộ Tài chính đề xuất theo hướng: Về vận động, tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện, khi cá nhân có nguyện vọng vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện để hỗ trợ thiên tai, dịch bệnh, sự cố thì thông báo cho chính quyền địa phương nơi cư trú về mục đích, phạm vi, phương thức, hình thức vận động, tài khoản tiếp nhận (đối với tiền), địa điểm tiếp nhận (đối với hiện vật) theo mẫu sẽ ban hành kèm theo Nghị định.
Về phân phối, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện: Cá nhân cần thông báo chính quyền địa phương nơi tiếp nhận hỗ trợ về phạm vi, mức, thời gian hỗ trợ theo mẫu sẽ ban hành kèm theo Nghị định, để được phối hợp, hướng dẫn việc thực hiện phân phối nguồn đóng góp tự nguyện cũng như đảm bảo an toàn, trật tự xã hội.
Về công khai nguồn đóng góp tự nguyện: Các khoản đóng góp tự nguyện do cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng để khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố phải đảm bảo tính công khai, minh bạch. Cá nhân có trách nhiệm báo cáo, công khai về hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện khi được yêu cầu.
Phương án 2, dự thảo Nghị định đề xuất quy định 01 Điều. Cụ thể, khi thiên tai, dịch bệnh, sự cố xảy ra trong nước, gây thiệt hại về người, tài sản hoặc ảnh hưởng tới đời sống của nhân dân, cá nhân được phép vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn. Các cá nhân phải tuân thủ theo quy định của pháp luật có liên quan.
Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định cũng đề xuất bổ sung thêm quy định cho phép các cơ sở y tế, quỹ xã hội, quỹ từ thiện, cá nhân được vận động, tiếp nhận, quản lý và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để thực hiện các hoạt động trợ giúp người mắc bệnh hiểm nghèo theo từng trường hợp cụ thể (quy định tại Nghị định số 64/2008/NĐ-CP là các cơ quan thông tin đại chúng được vận động, tiếp nhận, quản lý và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để trợ giúp người mắc bệnh hiểm nghèo).