Hoạt động từ thiện: Sửa quy định để phát huy hết vai trò?

Ba nhóm tổ chức, đơn vị được tiếp nhận và phân phối 

Cụ thể, tại Điều 2 Nghị định 64/2008/NĐ-CP ngày 14/5/2008 của Chính phủ về việc vận động, tiếp nhận, phân phối, sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ người dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng của Chính phủ nêu rõ: “Nhà nước khuyến khích, tôn vinh và tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước với tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, lá lành đùm lá rách trong việc đóng góp và tổ chức vận động đóng góp để nhanh chóng khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng nhằm ổn định cuộc sống, khôi phục và phát triển sản xuất; giúp đỡ các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo”.

Việc đóng góp tiền, hàng khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, giúp đỡ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo được thực hiện theo nguyên tắc tự nguyện với lòng hảo tâm. Nghị định yêu cầu các cơ quan, tổ chức không tự đặt ra mức huy động đóng góp tối thiểu để ép buộc người dân thực hiện.

“Nhà nước nghiêm cấm, cản trở hoặc ép buộc tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động cứu trợ nhân đạo; báo cáo sai sự thật, gian lận, chiếm đoạt, sử dụng trái phép tiền, hàng do các tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước ủng hộ, đóng góp. Lợi dụng hoạt động cứu trợ để vụ lợi.”- Nghị định 64/2008/NĐ-CP quy định. 

Tuy nhiên, theo Nghị định, chỉ có ba nhóm tổ chức, đơn vị được tiếp nhận và phân phối tiền, hàng cứu trợ. Gồm có: (1) Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Hội Chữ thập đỏ Việt Nam; báo, đài của trung ương, địa phương; Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Hội Chữ thập đỏ các cấp ở địa phương. (2) Các quỹ xã hội, quỹ từ thiện được thành lập, hoạt động theo quy định. (3) Các tổ chức, đơn vị ở trung ương được Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho phép; các tổ chức, đơn vị ở địa phương được Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh, cấp huyện cho phép. “Ngoài các tổ chức, đơn vị nêu trên, không một tổ chức, đơn vị, cá nhân nào được quyền tổ chức tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ”, Nghị định nêu.

Cần sớm sửa đổi quy định để phù hợp thực tiễn

Theo Luật sư Nguyễn Đức Tùng - Công ty Luật TNHH Đông Hà Nội, những quy định trên nhằm phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn đóng góp tự nguyện của tổ chức, cá nhân hỗ trợ khắc phục khó khăn, từ đó tạo dựng niềm tin, khuyến khích sự tham gia của các tổ chức, cá nhân khi xảy ra thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng. Mục đích cũng nhằm đảm bảo sự quản lý, giám sát chặt chẽ, công khai, minh bạch, tránh những tranh chấp gây mất ổn định trật tự xã hội và hạn chế các hành vi vụ lợi từ hoạt động cứu trợ.

Tuy nhiên, theo LS Tùng, việc kêu gọi, tổ chức tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ phải tuân theo các quy định cũng như các trình tự, thủ tục theo quy định pháp luật nêu trên có thể sẽ không phát huy được các nguồn lực xã hội, giải quyết nhanh chóng các vấn đề cấp bách của bà con miền Trung.

Nêu quan điểm về vấn đề này, Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa, Phó trưởng Đoàn đại biểu tỉnh Đồng Tháp cho rằng, việc kêu gọi vận động đóng góp đã có từ lâu và chúng ta đã làm trên cả mọi miền trên cả nước, không riêng gì Miền Trung như hiện nay. “Nếu bị thiên tai, hỏa hoạn thì mọi sự ủng hộ, những tấm lòng thơm thảo của các cá nhân trong và ngoài nước đều là cần thiết và trân quý”, ĐB Hòa nói.

Phó trưởng Đoàn Đại biểu tỉnh Đồng Tháp đánh giá, hiện tại chúng ta đã có quy định khá chi tiết về việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hoả hoạn, sự cố nghiêm trọng.

Theo đó, từ việc vận động đến phân phối tiền, hiện vật cho người dân đang khó khăn đều phải thông qua Mặt trận Tổ quốc và một số đoàn thể. Nhưng thực tiễn, nhiều người cũng rất muốn trực tiếp đến tận nơi để phân phát tiền và hiện vật hỗ trợ cho bà con Miền Trung.

“Tôi cho rằng, Chính phủ cần xem xét và nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Nghị định 64 này để phù hợp với tình hình thực tiễn, nhu cầu của người dân. Chúng ta cần có cơ chế thoáng hơn nữa”, ĐB Hòa nói.

Cũng theo ĐB Hòa, việc Chính phủ xây dựng Nghị định 64 còn để phòng ngừa những đối tượng lợi dụng làm cứu trợ để thực hiện những việc làm sai trái không đúng chính sách, đường lối của của Đảng, Nhà nước. Còn việc người dân nào đến phát quà, chính quyền địa phương luôn tạo điều kiện. “Những tổ chức cá nhân lợi dụng việc vận động này để trục lợi hay đả kích chế độ, đường lối chủ trương của Đảng, Nhà nước thì không được. Trong thời gian qua cũng đã có những đối tượng này rồi” – ĐB Hòa nói. 

Vị đại biểu này đồng quan điểm là cần xem lại những điều nào ràng buộc, những quy định nào gây khó khăn cho đồng bào, cho những người hảo tâm vận động để chỉnh sửa cho phù hợp. “Nhiều tổ chức cá nhân đã có ý kiến Nghị định đã 12 năm rồi, gây khó khăn cho việc vận động hỗ trợ đồng bào, Chính phủ cần sớm sửa đổi để phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay. Trong thời điểm này chưa sửa đổi được thì cũng cần có công văn hoặc văn bản hướng dẫn cụ thể cho phép cá nhân, tổ chức vận động tài trợ để việc vận động được công minh bạch về tài chính để không dẫn đến tiêu cực, hệ lụy sau này”, ĐB Hòa nói.

Đồng quan điểm, ông Lê Như Tiến, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng cho rằng cần phát huy vai trò của tổ chức cá nhân để huy động, phân phối tiền và hiện vật cho đồng bào đang gặp khó khăn. Nhà nước cũng cần chuyển dần cách thức làm từ thiện chuyển sang cho cá nhân, tổ chức xã hội, tổ chức nghề nghiệp, các đoàn thể thì phù hợp hơn.