Cơ chế Hội nghị Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới là diễn đàn hiệu quả
Ở cấp Trung ương, Bộ Tư pháp hai nước Việt Nam và Lào luôn nỗ lực phối hợp tích cực, chặt chẽ để tăng cường, thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai bên thông qua việc ký kết các văn kiện hợp tác quan trọng và tổ chức triển khai các hoạt động hợp tác thường xuyên, ổn định. Hai bên đã tiến hành các hoạt động như thăm luân phiên hằng năm giữa hai Bộ trưởng Việt Nam - Lào (hơn 30 đoàn); trao đổi các đoàn cấp Cục, Vụ sang học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp (hơn 80 đoàn); phối hợp trong các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ Bộ Tư pháp trong khuôn khổ hợp tác song phương giữa các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp, Hiệp định giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Lào (203 lưu học sinh trình độ cử nhân, 202 lưu học sinh trình độ thạc sĩ và đặc biệt có 06 lưu học sinh Lào được nhận bằng tiến sĩ); phối hợp thực hiện thành công Dự án Hỗ trợ Học viện Tư pháp quốc gia Lào - dự án đầu tiên trong lĩnh vực pháp luật sử dụng nguồn vốn viện trợ của Chính phủ Việt Nam dành cho Lào đáp ứng được yêu cầu và mục tiêu của cả hai Chính phủ.
Ở cấp địa phương, với sự khuyến khích, ủng hộ và tạo điều kiện của Bộ Tư pháp hai nước, quan hệ hợp tác pháp luật và tư pháp giữa các cơ quan tư pháp, thi hành án dân sự địa phương của Việt Nam và Lào, đặc biệt là ở các tỉnh có chung đường biên giới đã ngày càng phát triển. Trong đó, cơ chế Hội nghị Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam - Lào mở rộng do Bộ Tư pháp hai nước phối hợp tổ chức định kỳ hai năm/lần đã trở thành một diễn đàn hiệu quả để các cơ quan tư pháp và thi hành án dân sự địa phương của các tỉnh có chung đường biên giới, các tỉnh kết nghĩa của hai nước thảo luận, đề xuất những giải pháp tăng cường hợp tác, phối hợp hoạt động góp phần bảo đảm cuộc sống bình yên của người dân và gìn giữ đường biên giới hòa bình giữa hai nhà nước Việt Nam - Lào.
Đến thời điểm hiện tại, các Sở Tư pháp của 24 cặp tỉnh Việt Nam - Lào (trong đó có 10 cặp tỉnh đường biên và 06 tỉnh/thành phố có quan hệ kết nghĩa) đã ký kết các Thỏa thuận hợp tác/Biên bản ghi nhớ; nhiều Thỏa thuận/Biên bản ghi nhớ hợp tác đã được triển khai thực hiện hiệu quả; các cuộc trao đổi, tiếp xúc dưới nhiều hình thức ở cấp địa phương giữa các Sở Tư pháp, Cục Thi hành án dân sự của Việt Nam và Lào đã được tăng cường tổ chức. Các địa phương của Việt Nam ở khu vực giáp biên giới với Lào cũng đã có nhiều nỗ lực trong việc triển khai công tác hộ tịch, quốc tịch, thi hành án dân sự, phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL), trợ giúp pháp lý (TGPL), hòa giải ở cơ sở cho người dân vùng biên, trong đó có người dân Lào.
Tăng cường các giải pháp nâng cao hiểu biết pháp luật của người dân vùng biên giới
Thực hiện Kết luận Hội nghị đường biên lần thứ năm (năm 2022), Bộ Tư pháp Việt Nam đã chỉ đạo Sở Tư pháp của 10 tỉnh có chung đường biên giới với Lào tích cực đẩy mạnh công tác tuyên truyền, PBGDPL, TGPL và hòa giải ở cơ sở cho người dân vùng biên.
Bộ Tư pháp cũng tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 315/QĐ-TTg ngày 17/4/2024 phê duyệt Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2024 - 2030”, trong đó có nhiệm vụ thực hiện chỉ đạo điểm tại các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn để tổ chức các hoạt động hướng dẫn, hỗ trợ nhằm nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở trên địa bàn. Đề án là cơ sở để các địa phương có chung đường biên giới Việt Nam - Lào đẩy mạnh triển khai các hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở trên địa bàn, qua đó góp phần triển khai hiệu quả công tác PBGDPL.
Ở cấp địa phương, các địa phương đã quán triệt và thực hiện các nhiệm vụ được giao theo Kế hoạch, tập trung vào một số hoạt động cơ bản như: tổ chức hội nghị tập huấn về kiến thức pháp luật, kỹ năng PBGDPL; biên soạn, cung cấp tài liệu PBGDPL; tư vấn pháp luật; lồng ghép PBGDPL thông qua các lễ hội văn hóa, họp thôn, bản; tổ chức PBGDPL cho già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng dân cư… Một số địa phương đã tổ chức đối thoại trực tiếp, giải quyết các vướng mắc trong quần chúng Nhân dân; tổ chức đưa các vụ án tiêu biểu xét xử lưu động tại địa bàn xã biên giới; tổ chức ký cam kết không vi phạm pháp luật, đặc biệt là phát huy vai trò quan trọng của lực lượng công an, quân đội, lực lượng bộ đội biên phòng trong tham gia PBGDPL tại địa bàn cơ sở khu vực biên giới.
Đẩy mạnh hợp tác nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tư pháp của Lào
Thời gian tới, hai bên sẽ nỗ lực tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực, trong đó có hộ tịch, quốc tịch; thực hiện hiệu quả Hiệp định TTTPDS đã ký; tiếp tục đẩy mạnh việc trao đổi kinh nghiệm về pháp luật và thực tiễn thực hiện TTTPDS.
Triển khai có hiệu quả các văn bản về công tác PBGDPL và TGPL cho người dân miền núi, vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới nói chung; Xây dựng và triển khai thực hiện hiệu quả các Chương trình hợp tác hàng năm giữa hai Bộ Tư pháp với các hoạt động hợp tác hiệu quả, khả thi, đi vào chiều sâu; tập trung hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm phục vụ công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật của Lào. Phối hợp nghiên cứu, xây dựng Dự án ODA giai đoạn mới hỗ trợ Bộ Tư pháp Lào.
Tiếp tục đẩy mạnh việc triển khai thực hiện các văn kiện hợp tác đã ký giữa các cặp Sở Tư pháp cấp tỉnh của Việt Nam và Lào, đẩy mạnh hợp tác nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tư pháp của Lào. Lãnh đạo Bộ Tư pháp hai nước tiếp tục quan tâm chỉ đạo sát sao việc triển khai thực hiện các hoạt động hợp tác giữa hai Bộ Tư pháp, giữa các cơ quan tư pháp địa phương của hai nước trên cơ sở các Thỏa thuận cấp cao của Việt Nam và Lào.
Đề nghị Lãnh đạo các tỉnh có chung đường biên của cả Việt Nam và Lào quan tâm, ủng hộ để có những hỗ trợ về kinh phí cũng như tạo các điều kiện thuận lợi để Sở Tư pháp và cơ quan thi hành án các địa phương của hai nước đẩy mạnh hợp tác về pháp luật trong tương lai; tăng cường hỗ trợ cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc cho phía bạn Lào để nâng cao năng lực hoạt động trong lĩnh vực tư pháp địa phương.
Tổng cục Thi hành án dân sự chỉ đạo các cơ quan thi hành án dân sự địa phương ở các tỉnh có chung đường biên giới với Lào tổ chức thi hành các bản án, quyết định có liên quan đến người có quốc tịch Lào nghiêm túc và đúng tiến độ; Đề nghị các đơn vị liên quan thuộc Bộ Tư pháp hai nước, các Sở Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới và các tỉnh khác của hai nước cần chủ động, tích cực, sáng tạo hơn trong việc phối hợp triển khai thực hiện các nhiệm vụ.
Các đại biểu tham dự Hội nghị Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam – Lào mở rộng lần thứ 6 đã diễn ra tại thủ đô Vientiane, Lào tháng 12/2024.
Triển khai Kế hoạch của Bộ Tư pháp, Sở Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới với Lào chỉ đạo Trung tâm TGPL nhà nước chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan tăng cường hiểu biết pháp luật cho các cán bộ ở cơ sở để giúp họ hiểu hơn về TGPL, từ đó làm cầu nối giữa người dân và TGPL.
Trong thời gian qua, các Trung tâm TGPL nhà nước tại 10 tỉnh có chung đường biên giới với Lào đã tổ chức nhiều hoạt động truyền thông về TGPL kết hợp tư vấn pháp luật; biên soạn và cấp phát miễn phí nhiều tờ rơi, tờ gấp, sách bỏ túi để phát miễn phí cho người dân; xây dựng các video, phóng sự giới thiệu về TGPL và các vụ việc TGPL thành công cho trẻ em, người nghèo, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số, nạn nhân bạo lực và nạn nhân bị mua bán… trên các phương tiện thông tin đại chúng phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương.
Cục TGPL và các Trung tâm TGPL cũng đẩy mạnh việc tập huấn chuyên sâu nâng cao năng lực, kỹ năng cho người thực hiện TGPL và cán bộ của các cơ quan, tổ chức có liên quan đến TGPL. Kết quả thực hiện các vụ việc TGPL tại các tỉnh có chung đường biên giới với Lào từ 01/01/2022 - 31/10/2024: các tổ chức TGPL đã tiếp nhận 15.328 vụ việc TGPL và đã hoàn thành 14.296 vụ việc, trong đó có 12.936 vụ việc TGPL tham gia tố tụng.
Điểm nổi bật là nhiều địa phương đã triển khai xây dựng các mô hình PBGDPL hiệu quả như mô hình “Tuổi trẻ với pháp luật”; mô hình “Nói không với bà mụ vườn”. Tại tỉnh Quảng Nam đã hướng dẫn áp dụng có hiệu quả mô hình “Cấp tỉnh bố trí kinh phí, cấp huyện tổ chức thực hiện, cấp xã tiếp nhận kết quả”. Theo đó, hàng năm mỗi xã miền núi được tỉnh cấp 12.000.000 đồng để triển khai công tác PBGDPL tại địa bàn…
