Theo Bộ Tư pháp, việc xây dựng Nghị định để tập trung tháo gỡ vướng mắc, bất cập phát sinh từ chính quy định của Nghị định 102/2017/NĐ-CP như: chưa bao quát được hết hiệu quả, hiệu lực của việc đăng ký; từ chối đăng ký; thông tin về bên bảo đảm, bên nhận bảo đảm; thông tin trên phiếu yêu cầu đăng ký; ngôn ngữ sử dụng, chữ ký, con dấu trong đăng ký; trả kết quả đăng ký; đăng ký thay đổi, xóa đăng ký; việc tách bạch giữa xóa đăng ký với hủy đăng ký do hợp đồng bảo đảm bị vô hiệu; cơ chế chỉnh lý thông tin có sai sót; phương thức thanh toán phí đăng ký; nộp hồ sơ đăng ký trên môi trường điện tử; trao đổi thông tin giữa các cơ quan nhà nước có thẩm quyền…
Thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế của đất nước ta trong thời gian qua cho thấy, trong phạm vi thẩm quyền của Chính phủ, bên cạnh những kết quả đạt được thì một yêu cầu khách quan đặt ra cần được giải quyết là thể chế về đăng ký biện pháp bảo đảm, hệ thống đăng ký biện pháp bảo đảm phải được đổi mới hơn, hoàn thiện hơn để thực sự là công cụ pháp lý, bảo chứng của sự an toàn, minh bạch về tài sản, giao dịch. Người dân, doanh nghiệp tiếp cận được các nguồn vốn với chi phí thấp để phát triển sản xuất kinh doanh; chủ thể tài trợ vốn an tâm hơn khi cung ứng vốn cho thị trường một cách an toàn, ổn định. Cơ quan, tổ chức có thẩm quyền có được bằng chứng pháp lý chính xác, thuận tiện về biện pháp bảo đảm trong thực hiện quản lý nhà nước hoặc khi giải quyết các vụ việc theo quy định của pháp luật; góp phần cải thiện chỉ số hợp đồng về năng lực cạnh tranh ở Việt Nam.
Cụ thể, dự thảo Nghị định được bố cục thành 6 chương, 74 điều, quy định thủ tục đăng ký, cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng tài sản, đăng ký khác liên quan đến tài sản được dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ; trao đổi thông tin về biện pháp bảo đảm bằng tài sản; quản lý nhà nước về đăng ký biện pháp bảo đảm.
Theo đó, về nguyên tắc đăng ký, cung cấp thông tin, trao đổi thông tin, dự thảo Nghị định quy định nguyên tắc về thông tin về biện pháp bảo đảm phải được công khai, được cung cấp theo yêu cầu, được trao đổi thông tin theo quy định của pháp luật; thực hiện đúng thủ tục, thẩm quyền, thời hạn, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, không làm phát sinh thủ tục khác với quy định của Nghị định; cơ quan đăng ký không phải chịu trách nhiệm về tên hợp đồng bảo đảm và nội dung thuộc quyền thỏa thuận của các bên trong hợp đồng bảo đảm; trung thực trong kê khai, cung cấp, trao đổi thông tin; chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác của thông tin được kê khai, được cung cấp, được trao đổi.
Bên cạnh đó, để đảm bảo minh bạch về hiệu quả, hiệu lực của đăng ký, tách bạch được giữa đăng ký biện pháp bảo đảm và đăng ký khác liên quan đến tài sản được dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ, dự thảo cũng nêu rõ hiệu lực của đăng ký. Hiệu lực của việc đăng ký biện pháp bảo đảm là căn cứ để xác định thời hạn có hiệu lực đối kháng của biện pháp bảo đảm với người thứ ba theo quy định của pháp luật về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.
Hiệu lực của việc đăng ký khác chỉ là để thông báo, công khai thỏa thuận, cam kết trong giao dịch dân sự; không phải là căn cứ xác định hiệu lực của giao dịch dân sự, hiệu lực đối kháng với người thứ ba; Tách bạch giữa hiệu lực của việc xóa đăng ký trong trường hợp biện pháp bảo đảm chấm dứt theo yêu cầu hoặc theo quy định của pháp luật với hủy đăng ký do hợp đồng bảo đảm bị tuyên vô hiệu theo bản án, quyết định có hiệu lực của Tòa án, Trọng tài hoặc biện pháp bảo đảm được đăng ký tại cơ quan đăng ký không có thẩm quyền.
Về đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp trong đảm bảo sự minh bạch, công khai về tài sản, giao dịch liên quan đến tài sản dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ, dự thảo quy định cơ quan đăng ký có thể cung cấp một số dịch vụ theo yêu cầu của người yêu cầu đăng ký, người yêu cầu cung cấp thông tin phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan đăng ký. Các trường hợp đăng ký khác theo yêu cầu của người dân, doanh nghiệp để thông báo, công khai thỏa thuận, cam kết trong giao dịch dân sự liên quan đến tài sản được dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.
Ngoài ra, để đảm bảo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp, phù hợp với thực tiễn hoạt động đăng ký biện pháp bảo đảm, Dự thảo Nghị định quy định cụ thể trường hợp chuyển tiếp đối với biện pháp bảo đảm được xác lập, đăng ký trước thời điểm Nghị định mới có hiệu lực và thẩm quyền đăng ký liên quan đến Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất.
