'Lối thoát' cho doanh nghiệp trước các vụ điều tra phòng vệ thương mại

Số lượng và phạm vi các vụ phòng vệ thương mại đang gia tăng

Tại Hội nghị Giao ban Xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 9/2024 với chủ đề “Khuyến nghị liên quan đến việc điều tra chống trợ cấp đối với hàng xuất khẩu Việt Nam”, do Bộ Công Thương tổ chức ngày 30/9, Cục Phòng vệ thương mại cho biết, trong bối cảnh nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam và các nước/khu vực có hiệu lực, Việt Nam đang trở thành một nền kinh tế có độ mở cao và ngày càng hội nhập sâu hơn vào kinh tế quốc tế.

Nhiều ngành sản xuất/xuất khẩu của Việt Nam đang có những bước phát triển vượt bậc, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam liên tục tăng trưởng mạnh thời gian gần đây. Cụ thể, tính chung 8 tháng năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa sơ bộ đạt 265,09 tỷ USD, tăng 15,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển này số lượng vụ việc phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam ngày càng gia tăng.

Trong giai đoạn 2001 – 2011, số lượng vụ việc nước ngoài điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam chỉ dừng ở con số 50 vụ việc. Nhưng, kể từ đó đến nay, số lượng các vụ việc phòng vệ thương mại đã tăng thêm 207 vụ việc. Trong tổng số 257 vụ việc mà Việt Nam phải đối mặt tới nay, có 141 vụ việc điều tra chống bán phá giá, 37 vụ việc điều tra chống lẩn tránh, 27 vụ việc điều tra chống trợ cấp và 52 vụ việc điều tra tự vệ.

Theo bà Trương Thùy Linh - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại, số lượng vụ việc điều tra chống trợ cấp và phòng vệ thương mại đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam ngày càng gia tăng, đồng thời thị trường điều tra cũng mở rộng. Không chỉ các thị trường xuất khẩu truyền thống như Hoa Kỳ và châu Âu, mà các nước ASEAN, Mexico, Nam Phi, Đài Loan (Trung Quốc) cũng bắt đầu điều tra hàng hóa từ Việt Nam.

Phạm vi sản phẩm bị điều tra không còn giới hạn ở các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn như tôm, cá tra, thép, gỗ hay pin mặt trời mà đã mở rộng ra nhiều sản phẩm có giá trị trung bình và nhỏ như máy cắt cỏ, mật ong, đĩa giấy, và ghim dập. Các vụ điều tra ngày càng khắt khe, yêu cầu doanh nghiệp và Chính phủ phải cung cấp thông tin chi tiết và chính xác hơn, thậm chí khó có thể xin gia hạn trong quá trình điều tra.

Ngoài ra, phạm vi điều tra còn bao gồm các nội dung mới như điều tra về phạm vi sản phẩm và chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại. Đặc biệt, một số nước như Hoa Kỳ vẫn chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường, điều này có thể khiến mức thuế phòng vệ thương mại bị đẩy lên do việc sử dụng chi phí của một nước thứ ba để tính giá trị thông thường trong các vụ điều tra chống bán phá giá.

Trong bối cảnh này, Cục Phòng vệ Thương mại nhấn mạnh vai trò quan trọng của các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong việc cung cấp thông tin kịp thời cho Chính phủ và doanh nghiệp. Ngay từ khi cơ quan điều tra nước ngoài tiếp nhận hồ sơ hợp lệ, các Thương vụ đã gửi cảnh báo về khả năng điều tra, giúp Chính phủ và doanh nghiệp có thêm thời gian chuẩn bị tinh thần và phương án kháng kiện. Đặc biệt, các Thương vụ còn đóng vai trò thay mặt Bộ Công Thương để trao đổi và trình bày quan điểm của Chính phủ Việt Nam trong các vụ điều tra.

Trước số lượng các vụ việc ngày càng gia tăng, bà Trương Thùy Linh khuyến nghị hệ thống Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài tiếp tục tích cực cung cấp thông tin và cảnh báo sớm về những mặt hàng có nguy cơ bị điều tra. Đồng thời, các Thương vụ cần làm rõ quy định điều tra của nước nhập khẩu và hỗ trợ trình bày ý kiến của Chính phủ Việt Nam khi cần thiết. Trong trường hợp cơ quan điều tra nước ngoài vi phạm quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), các Thương vụ cũng cần hỗ trợ tham vấn hoặc khởi kiện lên WTO để bảo vệ quyền lợi cho doanh nghiệp Việt Nam.

Chủ động ứng phó với điều tra phòng vệ thương mại từ các thị trường lớn

Theo ông Đỗ Ngọc Hưng - Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ, Mỹ là thị trường điều tra phòng vệ thương mại nhiều nhất đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam trong các ngành như thép, mật ong, và gỗ đã có nhiều kinh nghiệm ứng phó với những vụ việc này.

Thương vụ Việt Nam tại Mỹ đã phối hợp chặt chẽ với Cục Phòng vệ Thương mại, Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ, và các hiệp hội liên quan để bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp Việt Nam trong các vụ kiện. Đồng thời, Thương vụ cũng tiến hành thăm dò, trao đổi thông tin với các đối tác tại Mỹ nhằm cung cấp cảnh báo và khuyến nghị cho các doanh nghiệp về những sản phẩm có nguy cơ bị điều tra, như thép, gỗ…

Theo ông Đỗ Ngọc Hưng, các doanh nghiệp cần luôn có tâm thế sẵn sàng ứng phó, xử lý khi vụ việc xảy ra để đảm bảo có thể hợp tác đầy đủ, cung cấp thông tin, tài liệu cho cơ quan điều tra nhằm hướng tới kết quả khả quan nhất có thể.

“Tại thị trường Mỹ là doanh nghiệp của Việt Nam hợp tác đầy đủ với Bộ Thương mại Mỹ (điều tra trợ cấp) và Ủy ban Thương mại quốc tế Mỹ (điều tra về thiệt hại). Ngoài ra, khi xuất khẩu, các doanh nghiệp nên tìm hiểu trước quy định pháp luật, thực tiễn điều tra của Mỹ thông qua các buổi hội thảo, đào tạo của Bộ Công Thương (Cục Phòng vệ thương mại) để có thể hình dung ra quy trình điều tra, thủ tục, yêu cầu của Bộ Thương mại Mỹ” – ông Hưng nói.

Cũng theo ông Hưng, các doanh nghiệp cũng nên tìm hiểu những mặt hàng Mỹ đã điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại để xem xét, đa dạng hóa nguồn nguyên liệu đầu vào, để tránh rơi vào các vụ kiện liên quan đến thuế phòng vệ thương mại hoặc các quy định khác, khiến hàng hóa có thể bị kiểm tra kỹ lưỡng và có nguy cơ bị trả lại.

Tại thị trường Canada, bà Trần Thu Quỳnh – Tham tán thương mại Việt Nam tại Canada thông tin, Canada đang tiến hành điều tra chống bán phá giá đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc mà doanh nghiệp Việt Nam cũng có thế mạnh như khung xe đầu kéo/khung xe container và tháp gió (turbin gió).

Ngoài ra, gần đây, Thương vụ cũng nhận được các thông tin bên lề rằng sẽ có cuộc điều tra mới liên quan đến sản phẩm nội thất văn phòng bọc vải của Việt Nam và có thể Cơ quan dịch vụ biên giới Canada (CBSA) sẽ tiến hành điều tra sản phẩm tháp điện gió và tấm năng lượng mặt trời xuất khẩu từ Việt Nam.

Theo bà Quỳnh, khi Canada đã tiến hành điều tra một sản phẩm, nước này thường xem xét luồng nhập khẩu từ tất cả các quốc gia có liên quan, dù lượng xuất khẩu từ Việt Nam có thể không đáng kể. Những sản phẩm khi bị vào tầm ngắm thường phải đối mặt với cả thuế chống bán phá giá và thuế đối kháng.

Vì vậy, một số sản phẩm có nhiều nguy cơ khác của Việt Nam có thể là: thép cuộn cán nóng, vít/khớp nối thép, sàn thép lưới, ống đồng, máy làm mát, máy sưởi nhiệt, gỗ ván sàn công nghiệp, ống khoan, ống đóng cọc và nhôm thanh định hình…

Thương vụ Việt Nam tại Canada khuyến nghị các doanh nghiệp cần theo dõi thông tin cảnh báo và nắm bắt xu hướng điều tra phòng vệ thương mại không chỉ ở Canada mà còn tại các thị trường khác. Khi bị điều tra, các doanh nghiệp cần tích cực phối hợp, cung cấp thông tin để tránh bị áp thuế cao.

Ngoài ra, để giúp doanh nghiệp chủ động phóng tránh bị cáo buộc bán phá giá/lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, bà Trần Thu Quỳnh cho biết, Thương vụ Việt Nam đã và đang tổ chức nhiều sự kiện phổ biến Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), hiểu về nguyên tắc xuất xứ và cách thức khai thác nguyên tắc xuất xứ cộng gộp trong sản xuất… và vận động Chính phủ Canada tài trợ cho dự án phát triển cơ sở dữ liệu các sản phẩm đầu vào gắn với năng lực cung cấp thoả mãn tiêu chuẩn xuất xứ để khai thác hiệu quả các FTA.