Người trẻ kể câu chuyện văn hóa theo lối riêng

Khi bữa cơm gia đình rời rạc bởi smathphone

GS.TS. Lê Hồng Lý, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam cho rằng, văn hóa truyền thống hiện diện và được truyền tiếp trong nếp sinh hoạt, giao tiếp và lao động sản xuất hàng ngày. Những thế hệ trước đây, “văn hóa ngấm từng đường đi, nước bước, bữa ăn hàng ngày”. “Trước đây, ở thế hệ của tôi, văn hóa thường được cha mẹ truyền dạy trong các bữa cơm gia đình. Nhưng ngày nay nhiều người bận công việc, không thể có thời gian ăn cơm cùng con cái. Hoặc trong bữa cơm, mỗi người một cái smart phone thì văn hóa không bao giờ vào được”...

GS Lê Hồng Lý nhấn mạnh, gìn giữ và phát huy văn hóa phải từ những việc làm, hành động cụ thể gắn với địa phương. Đồng thời ông lưu ý bản sắc, nét đẹp văn hóa truyền thống từ những điều bình dị, thường ngày. Theo GS Lý, việc ứng dụng công nghệ vào giữ gìn phát huy bản sắc văn hóa là rất cần thiết nhưng phải bám sát văn hóa dân tộc để giữ gìn và phát triển. “Công nghệ phải dùng để giữ gìn và phát triển văn hóa chứ không phải làm mất đi. Một điều nguy hiểm là AI bây giờ lắp ráp cái nọ vào cái kia, không biết đâu mà lần. Nếu không cẩn thận AI sẽ phá tan văn hóa truyền thống”, ông nhấn mạnh.

Để xây dựng được công nghiệp văn hóa, chúng ta phải bắt đầu từ cái đang có là văn hóa truyền thống và những việc rất nhỏ với sự tham gia sáng tạo của các nghệ sĩ trẻ, như Hòa Minzy, Hoàng Thùy Linh...

Theo PGS.TS Lê Hồng Lý: “Chỉ cần mỗi tỉnh, mỗi huyện làm một việc cụ thể mỗi năm, sẽ tạo ra hàng trăm hoạt động lan tỏa đến thanh niên và cộng đồng. Cần thiết kế các hoạt động gắn văn hóa với từng lứa tuổi, từ thiếu nhi đến thanh niên, để văn hóa ngấm dần một cách tự nhiên, hình thành bản sắc và tinh thần dân tộc sâu sắc trong giới trẻ”.

Cùng đó, NSƯT Cao Ngọc Ánh, Phó Giám đốc Nhà hát Tuổi Trẻ khẳng định, văn hóa là nền tảng tinh thần của dân tộc và động lực quan trọng thúc đẩy phát triển bền vững. Muốn văn hóa được duy trì và phát triển, nhất thiết phải trao cơ hội cho thế hệ trẻ, những người sẽ tiếp nối, làm giàu thêm bản sắc dân tộc bằng tư duy mới, sức trẻ và khả năng sáng tạo. Từ góc nhìn người làm nghệ thuật, NSƯT Cao Ngọc Ánh đề xuất ba vấn đề. Thứ nhất, khai thác hiệu quả thiết chế văn hóa. Nhiều nhà văn hóa địa phương đang lãng phí hoặc sử dụng không đúng mục đích. Cần có cơ chế để thanh niên tham gia vận hành, tổ chức các hoạt động tại đây, biến chúng thành không gian sáng tạo và kết nối cộng đồng, giống như mô hình đã thành công tại Nhật Bản, Hàn Quốc. Đồng thời, mở rộng khái niệm nghệ thuật biểu diễn. Không nên giới hạn ở biểu diễn dân gian truyền thống mà cần khuyến khích nghệ thuật biểu diễn đương đại mang bản sắc Việt. Có thể xây dựng đề án “Nghệ thuật dân gian đương đại Việt Nam” để nuôi dưỡng sáng tạo từ gốc truyền thống.

Cùng đó, phối hợp sâu hơn với Cục Nghệ thuật biểu diễn và các đơn vị nghệ thuật như Nhà hát Tuổi Trẻ để triển khai chương trình vừa gìn giữ văn hóa vừa hấp dẫn giới trẻ. “Nếu có thêm những cơ chế mở, sáng tạo và phù hợp hơn nữa, tôi tin thanh niên không chỉ là người thụ hưởng mà sẽ trở thành chủ thể kiến tạo văn hóa mới đậm đà bản sắc, giàu tính thời đại”, NSƯT Cao Ngọc Ánh khẳng định.

Mỗi người trẻ là một “sứ giả” kể câu chuyện văn hóa ra thế giới

Là người trẻ từng có cơ hội bước ra thế giới tại đấu trường Miss World, Hoa hậu Lương Thùy Linh thấm thía văn hóa chính là “căn cước” tinh thần của mỗi quốc gia. Cô bày tỏ: “Một đất nước có thể nhỏ về diện tích nhưng nếu sở hữu bản sắc văn hóa độc đáo và có những người trẻ biết kể câu chuyện văn hóa một cách sinh động thì quốc gia ấy sẽ luôn hiện diện mạnh mẽ trên bản đồ thế giới”.

Hiện nay, thanh niên sống trong một thế giới chuyển động nhanh, với nhịp sống số, ngôn ngữ số và thẩm mỹ thị giác rất đặc thù. Vì vậy, việc gìn giữ văn hóa cần được làm mới cách truyền đạt. Hoa hậu Lương Thùy Linh đánh giá cao tính bài bản và hệ thống của đề án Thanh niên tham gia bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam giai đoạn 2024 - 2029, khi đặt thanh niên vào vị trí trung tâm trong hành trình giữ gìn và lan tỏa các giá trị văn hóa dân tộc, từ văn hóa vật thể đến phi vật thể, từ phạm vi địa phương đến tầm vóc toàn cầu. Tuy nhiên, với góc nhìn của một người trẻ, Lương Thùy Linh đề xuất hai ý kiến để đề án thực sự chạm đến trái tim và hành động của thế hệ thanh niên hôm nay. Đó là, đề án cần tăng cường yếu tố truyền cảm hứng và tính gần gũi với người trẻ. Trong thời đại số, nơi hình ảnh, tốc độ và cảm xúc đóng vai trò quan trọng, việc bảo tồn văn hóa cần được truyền tải theo cách mới mẻ, trực quan và hấp dẫn hơn. “Tôi hy vọng những thông điệp lớn sẽ được cụ thể hóa thành những hành động nhỏ, thiết thực và dễ thực hiện. Chẳng hạn như chiến dịch “Một video - Một di sản” khuyến khích các bạn trẻ sáng tạo video ngắn về phong tục, tập quán quê hương; hay “Check-in văn hóa”, nơi thanh niên trải nghiệm, khám phá di tích, làng nghề, ẩm thực và lễ hội dân gian, rồi chia sẻ hành trình ấy lên mạng xã hội.

Một ví dụ đặc sắc khác là chiến dịch “24h sống như người đồng bào mình yêu quý”, nơi các bạn được hòa mình vào đời sống văn hóa của một dân tộc - từ trang phục, ẩm thực đến sinh hoạt thường ngày. Những trải nghiệm chân thực ấy chính là cầu nối để người trẻ thêm hiểu, thêm yêu và thêm tự hào về văn hóa Việt Nam”, cô nói.

Đồng thời, Lương Thùy Linh cho rằng, cần xây dựng một hệ sinh thái gồm những người trẻ yêu văn hóa, có hình ảnh tích cực và sức ảnh hưởng trên không gian mạng. Họ sẽ là những đại sứ truyền cảm hứng, lan tỏa giá trị truyền thống một cách tự nhiên, gần gũi và giàu cảm xúc. “Văn hóa là hồn cốt dân tộc, còn mạng xã hội hôm nay chính là không gian để những giá trị ấy được kể lại, lan tỏa và sống tiếp trong tâm hồn thế hệ trẻ”, Lương Thùy Linh khẳng định.

Ngoài ra, Hoa hậu Lương Thùy Linh mong rằng, đề án sẽ chú trọng hơn nữa đến việc đưa văn hóa Việt Nam ra thế giới thông qua người trẻ. “Tôi cũng đề xuất cần phát huy vai trò của cộng đồng người Việt trẻ ở nước ngoài, họ chính là những đại sứ tự nhiên, những người kể chuyện văn hóa giữa lòng thế giới. Nếu được kết nối, đào tạo, truyền cảm hứng và hỗ trợ, tôi tin họ sẽ giúp văn hóa Việt Nam đi xa hơn bất kỳ chiến dịch truyền thông nào”, Hoa hậu Lương Thùy Linh đề xuất.

“Việc hiểu rõ cội nguồn văn hóa của chính mình là hành trang vững chắc, tạo ra sự khác biệt của người trẻ khi bước ra thế giới. Nếu như xem những thành tựu về kinh tế, xã hội là trái ngọt thì văn hóa chắc chắn sẽ là gốc rễ âm thầm nuôi dưỡng, giúp cây đời vững chắc, đơm hoa kết trái”, Hoa hậu Lương Thùy Linh tin tưởng.

Đồng quan điểm, bà Ngô Thị Thanh Mai, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) cho rằng, thanh niên NVNONN là lực lượng có tiềm năng to lớn, đóng vai trò cầu nối giữa quê hương và thế giới, mang theo giá trị Việt trong tâm hồn quốc tế hóa. Đưa ra đề xuất cụ thể hóa các nhóm nhiệm vụ đối với thanh niên NVNONN, bà Ngô Thị Thanh Mai nhấn mạnh, cần xây dựng chương trình truyền thông, giáo dục văn hóa Việt Nam cho thanh, thiếu niên kiều bào qua các hình thức hiện đại như e-learning, podcast, trò chơi tương tác bằng tiếng Việt và song ngữ. Đồng thời, tổ chức trại hè, khóa học trực tuyến và trực tiếp tại Việt Nam cho thanh niên kiều bào, tập trung vào các lĩnh vực văn hóa dân tộc, lịch sử, ngôn ngữ, nghệ thuật truyền thống. Ở chiều ngược lại, hỗ trợ thanh niên tham gia các sự kiện văn hóa tại nước sở tại (Lễ hội Việt Nam, Tuần lễ văn hóa - du lịch), truyền cảm hứng tự hào về nguồn cội. “Thanh niên kiều bào là lực lượng nòng cốt, đầy nhiệt huyết, có lợi thế và khả năng hội nhập nhanh chóng. Nếu được tạo điều kiện đúng cách, các em hoàn toàn có thể trở thành sứ giả lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam ra toàn cầu”...