Nơi thờ tự nói không với vàng mã

Dừng đốt vàng mã, năng làm thiện nguyện

Từ ngày 01/7/2024, các di tích trên địa bàn huyện Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) chính thức thực hiện việc “Nói không với hoạt động cúng đốt hàng mã”, mở đầu bằng chương trình “Ngày thứ Bảy Giỏ lễ xanh”. Việc nói không với hoạt động cúng đốt hàng mã tại các di tích do UBND huyện quản lý di tích Nghĩa trang Hàng Dương, đền thờ Côn Đảo và các điểm di tích trên địa bàn Côn Đảo cũng nhằm góp phần thực hiện Đề án “Ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030” được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 495 ngày 16/3/2023.

Theo chủ trương của huyện, người dân và du khách có thể lựa chọn các mâm lễ với hoa quả, trái cây và các vật dụng thân thiện với môi trường để dâng lễ và thắp hương, nhang tại các điểm di tích theo đúng quy định, thể hiện lòng thành kính của mỗi người, thay vì sử dụng hàng mã, đồ mã và các vật dụng bằng túi nilon, đồ nhựa dùng một lần, qua đó góp phần chung tay cùng với huyện Côn Đảo trong công tác bảo vệ môi trường, giảm rác thải nhựa, giảm khói bụi ô nhiễm do hoạt động đốt hàng mã gây ra, từ đó xây dựng hình ảnh Côn Đảo xanh, thân thiện, văn minh.

Sau tuần đầu triển khai thực hiện, theo đánh giá của huyện Côn Đảo, về cơ bản chủ trương “Nói không với hoạt động cúng đốt hàng mã” tại các di tích đã nhận được sự đồng thuận của Nhân dân và du khách, số lượng hàng mã, đồ mã dâng cúng đã được hạn chế, việc đốt hương, nhang giảm dần tại các di tích, góp phần thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường, phòng cháy, chữa cháy.

Hơn chục năm gần đây, một số đền, phủ, chùa đã đi đầu việc không đốt vàng mã. Ví như chùa Liên Hoa, tại quận 11, TP HCM, năm 1998 ra thông báo các phật tử khi đến chùa cúng vong linh xin miễn đốt giấy tiền, vàng mã, để lấy số tiền chuẩn bị đốt chuyển thành tiền thật, cứu giúp bà con nghèo và học sinh vùng sâu, vùng xa. Lò hoá vàng tại chùa được dỡ bỏ, việc thắp nhang trong chùa cũng được hạn chế. Đến nay, đã hơn 20 năm, chùa Liên Hoa không có vàng mã, thay vào đó, ngôi chùa đã trở thành địa chỉ ấm áp với những tấm lòng sẻ chia, thiện nguyện.

Một ngôi chùa khác ở miền Bắc nhiều năm qua cũng được biết đến là nơi không đặt hòm công đức, không đốt vàng mã. Đó là chùa Tiêu, xã Tương Giang, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ngôi chùa yêu cầu các phật tử và người đi lễ không đốt vàng mã, không đặt tiền lễ và không dâng cúng rượu, thịt. Trụ trì nhà chùa cho rằng, việc đốt vàng mã không mang ý nghĩa gì lại tốn kém tiền bạc, gây hại môi trường. Vì vậy, đốt vàng mã với suy nghĩ “trần sao âm vậy” là điều cần phải thay đổi. Mọi người đi chùa để tâm thanh tịnh, để tìm về chính đạo, để tu hành, tìm về tiền nhân, đừng để sự vướng bận, vội vã, xô bồ, mê tín tại ngôi chùa cổ kính này.

Chùa Tiêu ghi rõ các quy định về những điều không được làm tại đây. (Ảnh: Đoàn Bổng)

Cũng là một ngôi chùa hiếm gặp với việc duy trì không đốt vàng mã trong suốt 10 năm qua, chùa Cự Linh ở xã Tân Hưng (TP Hải Dương) đã thường xuyên tuyên truyền cho các phật tử về việc không đốt vàng mã và chuyển sang làm những điều có ích cho cộng đồng. Nội quy không đốt vàng mã được chùa Cự Linh duy trì từ năm 2010. Sư thầy trụ trì chùa Cự Linh nghĩ ra cách tổ chức 2 khóa lễ, một khóa dành cho những người muốn đốt vàng mã, một khóa cho những người không đốt vàng mã. Với khóa lễ đốt vàng mã, sau khi thực hành nghi lễ xong, sư thầy dành thêm thời gian để tuyên truyền, giảng giải cho mọi người hiểu Phật giáo không khuyến khích đốt vàng mã và vì sao nên dừng lại. Tại các khóa tu do chùa tổ chức, sư thầy đều dành ra ít nhất một giờ để thuyết giảng về việc này. Sư thầy cũng đề nghị các phật tử hỗ trợ nhà chùa tuyên truyền đến người thân trong gia đình, bạn bè, bà con lối xóm không đốt vàng mã, không nhét tiền vàng vào quan tài người chết, không rải tiền vàng ra đường khi nhà có đám tang...

Ông Trương Tín Hồi - Trưởng ban Quản lý Di tích phủ Tây Hồ (Hà Nội) chia sẻ: “Trong khi Chính phủ đang kêu gọi toàn dân tiết kiệm, chỉ vì mê tín dị đoan, người dân lại đang tay đốt số tiền hàng trăm tỉ đồng - số tiền thấm đẫm mồ hôi và nước mắt. Với số tiền ấy, chúng ta có thể xây thêm nhiều trường học, nhiều mái nhà cho những Bà mẹ Việt Nam Anh hùng hay những trẻ em lang thang cơ nhỡ, lo thuốc men cho trẻ tàn tật...”. Từ nhiều năm nay, Ban Quản lý phủ Tây Hồ hạn chế đốt vàng mã. Mỗi khách thập phương chỉ được thắp một nén nhang. Từ việc làm thiết thực đó, phủ Tây Hồ luôn đi đầu việc tiết kiệm và chống mê tín dị đoan. Đặc biệt, hàng năm, phủ Tây Hồ đã góp tiền công đức để hỗ trợ người nghèo, Nhân dân trong vùng thiên tai, bão lụt, trẻ em mồ côi, cơ nhỡ, các nạn nhân bị nhiễm chất độc da cam…

Theo các vị chân tu, nếu chỉ riêng các chùa ở 63 tỉnh, thành trong cả nước đều thực hiện được điều này thì sẽ mang đến nhiều điều tốt đẹp cho cộng đồng, từ đó tiếp tục tạo sức lan tỏa đối với các cơ sở thờ tự, di tích khác.

Đẩy mạnh nếp sống văn minh trong hoạt động tín ngưỡng

Năm nay, giá vàng mã cao hơn năm ngoái do giá nguyên liệu tăng. Tuy vậy, sức tiêu thụ mặt hàng này chưa giảm. Nếu chỉ tính trung bình mỗi gia đình đốt 50 nghìn đồng tiền vàng mã, với khoảng 27 triệu hộ gia đình thì chỉ một mùa Tết Nguyên đán, mùa Vu lan, nước ta đốt khoảng hơn một nghìn tỷ đồng. Một số tiền quá lớn đối với một nước nghèo như ta.

Đầu năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện về việc bảo đảm nếp sống văn minh, an toàn, tiết kiệm trong các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo. Trong Công điện, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu: Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương: Tăng cường công tác quản lý nhà nước, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, hướng dẫn các tổ chức tôn giáo, cơ sở tín ngưỡng thực hiện tốt các quy định của pháp luật, tổ chức các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo bảo đảm an ninh trật tự, an toàn, tiết kiệm, phù hợp với nếp sống văn minh, truyền thống văn hóa của dân tộc và phong tục, tập quán tốt đẹp của từng địa phương; bảo đảm an toàn phòng, chống cháy nổ tại các cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo, nhất là các cơ sở thờ tự; không để xảy ra các hoạt động mê tín dị đoan, biến tướng, lệch chuẩn xã hội, lợi dụng các hoạt động tâm linh nhằm trục lợi, không đốt đồ mã, vàng mã tràn lan gây tốn kém, lãng phí hoặc không đúng nơi quy định tại các cơ sở tín ngưỡng, cơ sở tôn giáo.

Tục đốt vàng mã ngày càng bị biến tướng (Ảnh: Tất Định)

Tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hướng dẫn việc quản lý và tổ chức các lễ hội tín ngưỡng, tôn giáo theo đúng quy định của pháp luật, bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn, tiết kiệm phù hợp với nếp sống văn minh, truyền thống và văn hoá, phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc; không để diễn ra việc lợi dụng lễ hội tín ngưỡng, tôn giáo để trục lợi, tuyên truyền, thực hiện các hoạt động mê tín dị đoan, trái thuần phong mỹ tục, ảnh hưởng đến văn hóa, xã hội và an ninh, trật tự; Chủ trì, phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công an và các Bộ, ngành, địa phương liên quan, trong năm 2024, tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành văn bản chỉ đạo tăng cường quản lý nhà nước về tín ngưỡng nhằm đưa các hoạt động tín ngưỡng lành mạnh, đúng quy định của pháp luật, phát huy nguồn lực trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, có biện pháp xử lý những hoạt động tín ngưỡng biến tướng, lệch chuẩn, trục lợi, mê tín dị đoan ảnh hưởng đến văn hóa truyền thống, an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Trước đó, Giáo hội Phật Giáo Việt Nam đã đề nghị chư tôn đức tăng ni nêu cao tinh thần Bồ tát đạo, hướng dẫn đồng bào phật tử và bà con loại bỏ mê tín dị đoan, loại bỏ đốt vàng mã tại các cơ sở thờ tự Phật giáo và các hình thức khác trái với thuần phong mỹ tục, văn hóa dân tộc và văn hóa Phật giáo Việt Nam.