Thủ tục kéo dài gần 300 ngày là rào cản lớn nhất
Trong bài tham luận gửi tới Hội thảo “Đầu tư phát triển nhà ở xã hội: Bối cảnh mới, cơ hội mới” diễn ra hôm qua, 27/5, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ cho biết, thời gian thực hiện các thủ tục hành chính như chấp thuận chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư và ký hợp đồng hiện có thể kéo dài gần 300 ngày. Ngay cả khi xử lý song song các bước, thời gian vẫn mất hơn 200 ngày.
Theo ông, quy trình tách biệt giữa các bước như thẩm định báo cáo khả thi, thẩm định thiết kế và cấp phép xây dựng khiến dự án bị kéo dài không cần thiết, làm nản lòng doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh thị trường bất động sản thương mại đang gặp khó khăn.
Ông nhấn mạnh: "Nguyên nhân chính không nằm ở thiếu vốn hay quỹ đất mà nằm ở thủ tục hành chính phức tạp, không phù hợp với tính chất đặc thù của các dự án nhà ở xã hội."
Trong khi đó, người dân thực sự có nhu cầu lại gặp khó vì quy trình xét duyệt dựa nhiều vào hồ sơ giấy tờ, dễ phát sinh tiêu cực, thiếu công bằng. "Hiện tượng chậm trễ này tạo ra khoảng trống dễ phát sinh sai sót hoặc trục lợi chính sách", ông lưu ý.
Để tháo gỡ, ông cho rằng cần ứng dụng chuyển đổi số trong cải cách thủ tục hành chính. Việc tích hợp các bước như thẩm định thiết kế, báo cáo khả thi và cấp phép xây dựng vào một nền tảng duy nhất sẽ giúp rút ngắn thời gian, giảm chồng chéo và tăng hiệu quả quản lý.
Chuyển đổi số sẽ thay đổi toàn bộ cách chúng ta tiếp cận nhà ở xã hội
PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ cho rằng, giải pháp trọng tâm nằm ở việc xây dựng các hệ thống số hóa trong toàn bộ quá trình xét duyệt và triển khai nhà ở xã hội. Một trong số đó là Hệ thống Quản lý Đối tượng Thụ hưởng (Beneficiary Management System - BMS). "BMS cần được tích hợp dữ liệu liên ngành và có khả năng tự động hóa khâu xác minh. Việc này sẽ nâng cao tính minh bạch, giảm rủi ro phát sinh tiêu cực, đặc biệt quan trọng với nhóm yếu thế", ông nhấn mạnh.
Ông cũng đề xuất thành lập Quỹ Phát triển nhà ở xã hội quốc gia với cơ chế tài chính ổn định, cho phép huy động vốn từ ngân sách, trái phiếu chính phủ, đóng góp doanh nghiệp, tổ chức tín dụng và các khoản viện trợ hợp pháp. "Quỹ cần được giám sát chặt chẽ, minh bạch, đồng thời mở rộng đối tượng được vay vốn, không chỉ giới hạn ở chính quyền địa phương mà cả doanh nghiệp có năng lực tài chính và cam kết triển khai đúng tiến độ", ông nói.
Theo ông, chuyển đổi số không chỉ giúp đơn giản hóa quy trình mà còn hỗ trợ dự báo nhu cầu, phân bổ nguồn lực và xây dựng chính sách phù hợp. "Việc tích hợp dữ liệu về địa lý, dân số, thu nhập và quỹ nhà ở hiện hữu sẽ là nền tảng quan trọng để hoạch định chính sách nhà ở", ông nhận định.
Ông cũng đề xuất, cần xây dựng một nền tảng số cho phép chỉ định nhà đầu tư thay vì áp dụng đấu thầu truyền thống, trong các trường hợp đặc thù như đề xuất của các bộ, ngành hoặc khi UBND cấp tỉnh quyết định. "Hệ thống sẽ tự động kiểm tra thông tin pháp nhân, năng lực tài chính và tạo văn bản giao chủ đầu tư, ký số, giúp rút ngắn thời gian xử lý và giảm thiểu thủ công", ông nói thêm.
Bên cạnh đó, vị PGS.TS cũng đề xuất số hóa toàn diện các công đoạn như đăng ký hồ sơ, xét duyệt, chấm điểm, phân bổ căn hộ, ký hợp đồng và theo dõi nghĩa vụ thanh toán. "Hệ thống cần được thiết kế đơn giản, thân thiện với người dùng và có tích hợp với cơ sở dữ liệu quốc gia", ông chia sẻ.
Theo ông, cần xây dựng hệ thống chấm điểm tự động theo tiêu chí lượng hóa rõ ràng, tránh can thiệp chủ quan, đảm bảo công bằng. Mỗi hồ sơ sau khi chấm điểm sẽ được đưa vào danh sách chờ điện tử, ưu tiên theo điểm số và thời gian đăng ký.
Chất lượng xây dựng nhà ở xã hội cũng cần được đảm bảo nghiêm ngặt. Theo ông, "nhà ở xã hội không được phép kém chất lượng chỉ vì giá rẻ. Cần tuân thủ đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật, sử dụng vật liệu đúng quy định và có cơ chế kiểm định độc lập."
Về quy hoạch, ông cho rằng phải đặt con người làm trung tâm, đảm bảo kết nối giao thông thuận tiện, có không gian xanh và hạ tầng xã hội như trường học, nhà trẻ, trạm y tế, khu sinh hoạt cộng đồng. "Chỉ khi môi trường sống được đảm bảo, nhà ở xã hội mới thực sự có giá trị sử dụng lâu dài", ông nhấn mạnh.
Theo PGS.TS. Thọ, để đẩy nhanh tiến độ triển khai, cần sửa đổi các quy định pháp luật để địa phương được sử dụng ngân sách cho giải phóng mặt bằng và đầu tư hạ tầng kỹ thuật. “Việc này sẽ giúp giảm gánh nặng cho doanh nghiệp và đẩy nhanh thời gian khởi công dự án", ông phân tích.
Ông cũng đề xuất điều chỉnh trần lợi nhuận định mức cho doanh nghiệp lên tối đa 13% để phù hợp với biến động giá vật liệu, lãi suất, chi phí nhân công. Đặc biệt, ông cho rằng cần rà soát lại toàn bộ chuỗi quy trình từ lúc đề xuất chủ trương đến khi cấp phép xây dựng. "Khi chuyển đổi số được tích hợp toàn diện vào hệ thống pháp lý và quản lý, chúng ta sẽ tạo được một hệ sinh thái nhà ở xã hội minh bạch, hiệu quả, phục vụ đúng người, đúng nhu cầu và góp phần ổn định xã hội, thúc đẩy phát triển bền vững", PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nói.
