Trước đó, vào năm 2011, hơn 170 hộ dân là người đồng bào dân tộc Tà Ôi, Pa Cô ở các xã Hồng Thượng, Hồng Thái, Sơn Thủy của huyện A Lưới được bố trí, di dời đến khu TĐC Hồng Thượng để nhường đất cho chủ đầu tư thực hiện Dự án thủy điện A Lưới.
Tại khu TĐC này, người dân được chủ đầu tư dự án thủy điện và chính quyền địa phương bố trí ở trong những ngôi nhà cấp 4 và được cấp hơn 20ha đất sản xuất. Tuy nhiên, theo phản ánh của người dân ở 2 thôn A Đên và A Sáp, thuộc khu TĐC Hồng Thượng, sau hơn 12 năm được chuyển về nơi ở mới, cuộc sống nơi đây vẫn khó khăn đủ bề.
Anh Nguyễn Văn Trác (36 tuổi, Trưởng thôn A Sáp cho biết, năm 2011, gia đình anh bỏ nơi cũ để lên khu TĐC, nhường đất xây dựng thủy điện. Khi lên khu TĐC, gia đình anh được cấp đổi một ngôi nhà cấp 4 (do phía Cty thủy điện đã xây dựng sẵn) và 5 sào ruộng để canh tác. Tuy nhiên, từ đó đến nay ruộng vẫn bỏ hoang do nằm gần nhánh sông A Sáp lẫn nhiều đá, sỏi; không cày cấy được. Thủy điện A Lưới đã đầu tư hệ thống mương nước dẫn về ruộng nhưng nhiều năm nay người dân chưa nhìn thấy nước theo mương chảy về. Không có đất làm ăn, mọi hỗ trợ cũng hết dần nên các hộ dân ở khu TĐC phải đi làm thuê, làm mướn sinh sống qua ngày.
“Ở nơi cũ, dân làng trồng sắn, trồng ngô rất tốt vì đất ở đó phù sa. Khi chúng tôi giao lại đất cho thủy điện thì thủy điện có hứa nơi mới sẽ tốt hơn, chỉ về là bắt tay vào làm thôi. Tuy nhiên, lên đây mới biết không thể sản xuất được. Chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị nhưng đến nay vẫn chưa cải thiện được gì, rất mong cấp trên có phương án giúp người dân ổn định lâu dài”, anh Trác nói.
Cũng như những hộ dân trong thôn A Đên, gia đình bà Hồ Thị Trang khi chuyển về khu TĐC Hồng Thượng, ngoài ngôi nhà cấp 4, còn được cấp 3 sào ruộng và 200m2 đất vườn. Thế nhưng, đất ruộng vườn toàn sỏi đá nên không thể canh tác sản xuất. Trên mảnh vườn khô cằn, gia đình bà chỉ trồng được mấy vạt rau khoai và mấy chục cây keo tràm làm bóng mát.
“Đất đá cằn cỗi lại bạc màu nên rất khó trồng trọt, còn mảnh ruộng nằm sát sông A Sáp thì toàn đá sỏi, không thể cày bừa để gieo giống được. Người dân trong thôn chúng tôi phải làm đủ thứ nghề, từ trồng rừng thuê, bốc vác gỗ keo tràm, làm phụ hồ, thợ xây… để mưu sinh”, bà nói.
 |
Diện tích đất vườn chỉ có thể trồng cây keo tràm bởi đất đai cằn cỗi, bạc màu. |
Nơi đây không chỉ đất đai khô cằn, lẫn sỏi đá mà thường xuyên còn chịu ảnh hưởng mưa lũ. Thời gian đầu, đây là vùng đất cao ráo, không ngập lụt. Nhưng kể từ 2013 đến nay, cứ gặp mưa lớn, nước sông A Sáp chảy về cộng với nhiều khe suối cắt ngang từ trên đồi cao chảy xuống khu TĐC, làm nước sông dâng lên nhanh chóng, ngập hết thôn làng. Hoa màu, vật nuôi đều bị cuốn, thiệt hại rất lớn. Cứ đến mùa lũ, bà con lại lũ lượt di dời; đời sống đã khó khăn, lại thiếu ổn định.
Hiện trong thôn A Sáp có 85 hộ, trên 310 nhân khẩu, trong đó 41 hộ nghèo và 25 hộ cận nghèo. Tương tự, thôn còn lại của khu TĐC Hồng Thượng là A Đên cũng rơi vào cảnh hộ nghèo tăng báo động, dù chỉ vỏn vẹn 89 hộ nhưng có đến 33 hộ nghèo và 36 hộ cận nghèo.
Đến nay, việc cấp đổi đất để sản xuất lúa nước cho người dân khu TĐC Hồng Thượng mới thực hiện được 9/24ha, diện tích 15ha còn lại không sản xuất được do có nhiều sỏi đá, tầng canh tác không bảo đảm, lượng nước tưới thủy lợi không đủ. Theo ông Hồ Văn Nhi, Phó Chủ tịch UBND xã Hồng Thượng, nhiều năm nay địa phương đã huy động lực lượng giúp bà con cải tạo đất, xới đá để canh tác. Nhưng lượng đá lớn và hệ thống thủy lợi không phát huy tác dụng nên nhìn chung hiệu quả chưa cao.
Năm 2021, thực hiện kết luận cuộc họp bàn phương án phát triển sản xuất 15ha đất nông nghiệp tại khu TĐC thủy điện A Lưới, Cty TNHH MTV Quản lý và Khai thác công trình thủy lợi Thừa Thiên Huế đã lập dự án đầu tư 7,5 tỉ xây dựng trạm bơm điện để phục vụ tưới tiêu khu vực đất không sản xuất được cho người dân khu TĐC Hồng Thượng. Dự án đã được UBND tỉnh phê duyệt chủ trương đầu tư, hiện đang chờ tỉnh bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn và phân bổ vốn để triển khai thực hiện.
Về giải pháp hỗ trợ người dân do đất không sản xuất nông nghiệp được, theo ông Nguyễn Văn Hải, Phó Chủ tịch UBND huyện A Lưới, huyện đang lập quy hoạch tận dụng quỹ đất này để xây dựng cụm công nghiệp. Sau khi cụm công nghiệp được phê duyệt, UBND huyện sẽ thu hồi đất và đền bù để người dân có kinh phí chuyển đổi nghề nghiệp, giúp ổn định cuộc sống.
Được biết, chính quyền địa phương từng có kiến nghị Cty CP Thủy điện miền Trung hỗ trợ đền bù phần diện tích không canh tác được, nhưng Cty không đồng ý vì cho rằng Cty “đã đền bù xong”.
