Hôm qua 20/4, tại Hà Nội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (UBTƯMTTQ) Việt Nam, Bộ Công Thương, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam đã tổ chức tọa đàm “Làng nghề Việt Nam: truyền thống, thực trạng và giải pháp phát triển trong thời kỳ hội nhập”.
 |
| Ảnh minh họa |
Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, tính đến 31/12/2014, số làng nghề và làng có nghề nước ta là 5.096; số làng nghề truyền thống được công nhận theo tiêu chí làng nghề hiện nay của Chính phủ là 1.748, thu hút khoảng 10 triệu lao động.
Có nhiều làng tồn tại từ 500 đến 1.000 năm lại đây, trở thành những làng nghề tiêu biểu, được cả nước và thế giới biết đến như lụa Vạn Phúc, tranh Đông Hồ, gốm sứ Bát Tràng, gốm Chu Đậu, gốm Bầu Trúc, gỗ Sơn Đồng, đúc đồng Ý Yên, mây tre Phú Vinh, bạc mỹ nghệ Đồng Xâm, đồng Đại Bái, gỗ Đồng Kỵ, Vân Hà, đá Non Nước, đóng tàu thuyền Trung Kiên, thêu Quất Động, thổ cẩm Mai Châu, khảm trai Chuôn Ngọ, sơn mài Hạ Thái,…
Số lao động được thu hút nhiều nhất là trong giai đoạn 2004 - 2005, với khoảng 13 triệu lao động; trong đó, có 35% là lao động thường xuyên, còn lại là lao động thời vụ và nông nhàn; thu nhập bình quân của lao động làng nghề thường cao hơn lao động nông nghiệp từ 2 đến 3 lần.
Tuy nhiên, theo ông Lưu Duy Dần - Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, hiện tại các Làng nghề đang đối mặt nhiều khó khăn, yếu kém như chất lượng, mẫu mã sản phẩm còn thấp; tiếp cận vay vốn; ứng dụng khoa học, công nghệ; nâng cao tay nghề; lại chịu nhiều thủ tục hành chính rườm rà; thị trường hạn hẹp; đội ngũ nghệ nhân, thợ giỏi làng nghề chưa được quan tâm bồi dưỡng, phát huy đúng mức; đội ngũ nghệ nhân, thợ giỏi làng nghề chưa được quan tâm bồi dưỡng, phát huy đúng mức; tình trạng ô nhiễm tại làng nghề nghiêm trọng, nhiều làng nghề vẫn phải sống chung với ô nhiễm, chịu nhiều bệnh tật, tuổi thọ giảm sút.
Đến cuối năm 2015, khi Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) hình thành và nhiều hiệp định thương mại ký kết giữa nước ta với nhiều nước được thi hành, nhiều dòng thuế sẽ chỉ còn 0 - 5%, hàng hóa nhiều nước tràn vào thì làng nghề sẽ chịu thêm sự cạnh tranh rất gay gắt nhiều hơn nữa.
Cần sự vào cuộc quyết liệt và đồng bộ
Tại buổi tọa đàm, hầu hết các đại biểu đều kiến nghị: Nhà nước phải có chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các nghề và làng nghề truyền thống phát triển bền vững như: Tiếp cận vốn tín dụng, giảm thiểu các thủ tục, tăng cường cho vay tín chấp, giảm lãi suất; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ nhất là trong việc nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm làng nghề; thường xuyên đầu tư hiện đại hóa công nghệ, cải tiến đổi mới phương pháp sản xuất, trau dồi tay nghề cho người lao động; tập trung xử lý trước hết những cơ sở ô nhiễm nặng, tại những vùng rộng, những dòng sông liên quan nhiều địa phương, đẩy mạnh du lịch làng nghề...
Theo ông Nguyễn Tiến Nên - Chủ tịch UBND xã Phù Lãng, huyện Quế Võ (Bắc Ninh), khó khăn lớn nhất đối với Phù Lãng hiện nay đó là cơ chế thị trường đã làm sản phẩm gốm khó cạnh tranh được vì đặc tính của gốm Phù Lãng là sành nên rất nặng, thô nên người dân ngại sử dụng. Cùng với đầu ra tiêu thụ sản phẩm bị động, nhỏ lẻ, các hộ gia đình phải tự sản xuất và buôn bán hàng hóa chứ chưa có sự hỗ trợ từ phía tổ chức hoặc cơ quan nhà nước nào.
Chính vì thế, các cấp, các ngành tạo điều kiện để phát triển làng nghề như: có cơ chế và chính sách ưu đãi cho người dân sản xuất gốm; tạo điều kiện mở rộng mặt bằng sản xuất cho các hộ dân làng nghề; đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng làng nghề, cụm-điểm công nghiệp để tạo quỹ đất đủ điều kiện đáp ứng mặt bằng cho dự án đầu tư thuận lợi, sản xuất ổn định.
Còn nghệ nhân Dương Bá Dũng, làng nghề Đúc đồng Ý Yên, Nam Định cho biết, chỉ tính riêng năm 2014, doanh thu từ hoạt động của làng nghề khá cao, đạt trên 200 tỷ đồng, nhưng nếu muốn Vạn Điểm phát triển bền vũng thì còn rất nhiều khó khăn cần tháo gỡ. Nhà nước, các cấp cần có chính sách ưu đãi về nguồn vốn vay lãi suất thấp, đơn giản về thủ tục hồ sơ, mức vốn vay để đáp ứng được nhu cầu về vốn; tạo điều kiện thuận lợi cho làng nghề được thuê mặt bằng dài hạn...
Theo Chủ tịch UBTƯMTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân, nếu không có chính sách của Nhà nước và sự nỗ lực của chính các làng nghề thì làng nghề không thể phát triển được, chỉ tồn tại như hiện nay với rất nhiều khó khăn cố hữu.
Các làng nghề gắn với chiều dài lịch sử, tạo ra nhiều sản phẩm, tạo nhiều công ăn việc làm. Nhưng giá trị làng nghề không chỉ ở việc tạo ra việc làm, những giá trị kinh tế mà cao hơn là sản phẩm làng nghề gắn với những giá trị của người Việt từ văn hóa như ăn, mặc, tâm linh, sản xuất, nhà ở, văn hóa nghệ thuật.
Việc gìn giữ giá trị của văn hóa làng nghề là giữ lại những giá trị văn hóa của cả dân tộc. Cần nhận thức lại về giá trị của các làng nghề, nếu chỉ đơn thuần là tạo công ăn việc làm thì chỉ cần địa phương lo, nhưng đây là cả giá trị văn hóa dân tộc thì các cấp, các ngành cần chung tay gìn giữ.
