Các cuộc xung đột giữa chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad với các lực lượng đối lập đã gây ra một cuộc nội chiến đẫm máu kéo dài, chưa có hồi kết và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng tại quốc gia Trung Đông này.
Làn sóng di cư khổng lồ
Theo số liệu thống kê của Liên Hợp quốc (LHQ), kể từ khi bắt đầu hồi tháng 3/2011 cho tới nay, các cuộc xung đột này đã cướp đi sinh mạng của hơn 260.000 người và khiến khoảng 6,5 triệu người mất nhà cửa, 4,4 triệu người buộc phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn tới các nước khác, trong đó 633.000 người lánh nạn ở Lebanon (chiếm tới 1/4 dân số Lebanon); 1,07 triệu người tha hương tại Jordan (chiếm 10% dân số Jordan).
Người tị nạn Syria chen chúc trong các cơ sở, lều trại tạm bợ, đe dọa sự ổn định của các nước láng giềng. Với số người cần giúp đỡ lớn như vậy, các tổ chức cứu trợ quốc tế đã quá tải với một khối lượng công việc khổng lồ.
Không chỉ tràn sang các nước láng giềng, người tị nạn Syria còn mạo hiểm tính mạng, lênh đênh trên những con thuyền thô sơ, vượt biển tới nơi mà họ coi là “miền đất hứa” châu Âu. Làn sóng người Syria bất ngờ ùn ùn đổ vào đã khiến “Lục địa già” lâm vào cuộc khủng hoảng người di cư tồi tệ nhất kể từ sau Chiến tranh Thế giới lần thứ hai. Chủ đề này đã khiến Liên minh Châu Âu (EU) phải tiến hành nhiều hội nghị khẩn cấp và bất thường trong suốt năm 2015 để tìm giải pháp cho vấn đề này.
Gần đây nhất, ngày 11/1, chính quyền Jordan cho biết hiện có khoảng 16.000 người tị nạn Syria đang bị mắc kẹt tại các khu vực sa mạc xa xôi dọc theo biên giới nước này. Theo Người phát ngôn Chính phủ Jordan Mohammed Momani, số người tị nạn nói trên, tăng thêm 4.000 người chỉ trong vòng vài tuần, đang được chính quyền nước này “theo dõi cẩn thận” và đã nhận được các thiết bị cứu trợ như lều bạt, lò sưởi, thực phẩm và thuốc men từ LHQ cùng các tổ chức cứu trợ khác.
Tuy nhiên, nhiều người tị nạn đã phải trải qua nhiều tuần hoặc nhiều tháng sống trong tình trạng khủng hoảng về mặt nhân đạo. Số liệu thống kê của chính quyền Jordan cho thấy hiện có khoảng 1,4 triệu người Syria đang có mặt trên lãnh thổ Jordan, tương đương 20% dân số của nước này.
Làn sóng người di cư khổng lồ, chủ yếu đến từ Syria, đã khiến nhiều quốc gia ở châu Âu bất lực và đẩy EU vào tình trạng “rối như canh hẹ” trong việc giải quyết chủ đề này. Bất đồng giữa các nước thành viên về vấn đề này càng lớn hơn sau khi Thủ tướng Đức Angela Merkel mở cửa biên giới Đức cho người tị nạn, gây ra tình trạng “mắc kẹt” tại các nước trung chuyển, buộc một số nước phải đưa ra cảnh báo về khả năng tái khởi động các chốt kiểm tra biên giới.
Trong khi đó, thỏa thuận trị giá 3,25 tỷ USD giữa EU và Thổ Nhĩ Kỳ trước đó để tìm nơi ở cho hơn 2 triệu người di cư Syria đang mắc kẹt ở Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chưa đạt được kết quả khả quan, khi Ankara nhiều lần bị cáo buộc là không thể thu xếp ổn thỏa hay gây sức ép khiến người tị nạn phải rời bỏ quốc gia này.
Không chỉ bào mòn phúc lợi xã hội của EU, làn sóng người di cư ồ ạt đến từ Syria còn gây ra các nguy cơ an ninh lớn, tạo ra sự hỗn loạn về trật tự công cộng, nhất là tại các cửa khẩu biên giới và hệ thống giao thông của một số quốc gia. Chính vì vậy, một số quốc gia thành viên EU đã tiến hành đóng cửa biên giới để ngăn ngừa tình trạng quá tải người di cư.
Khu vực miễn thị thực Schengen vốn là niềm tự hào của EU nay cũng bị đe dọa và tổn hại trước làn sóng di cư từ Syria. Nguy cơ khu vực Schengen bị tạm ngừng đang được thảo luận và trở thành một lựa chọn có thể là không thể tránh khỏi trong năm 2016 khi châu Âu ngày càng quá tải vì người di cư.
Mối đe dọa khủng bố
Không chỉ gây ra tình trạng quá tải, năm 2015 làn sóng người di cư từ Syria còn trở nên nguy hiểm hơn khi các phần tử khủng bố Hồi giáo cực đoan, đặc biệt là phiến quân thuộc tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) lợi dụng trà trộn vào dòng người này để tràn vào các nước mục tiêu ở phương Tây.
Trên thực tế, đây không còn là mối đe dọa nữa mà đã trở thành nỗi sợ thật sự sau vụ tấn công khủng bố ở thủ đô Paris của Pháp ngày 13/11/2015, làm 130 người chết và 350 người khác bị thương. Các nhóm khủng bố, đặc biệt là tổ chức IS, cũng không hề che giấu âm mưu phát triển những “mầm mống” của IS ra toàn thế giới, nhất là châu Âu.
Mối đe dọa khủng bố này đã thổi bùng ngọn lửa cực hữu vốn đã âm ỉ cháy ở châu Âu. Khủng bố đã trở thành một trong những chủ đề nổi cộm trong các cuộc tranh luận chính trị tại “Lục địa già”. Dường như lần đầu tiên mối lo ngại an ninh quốc gia đã che khuất mối lo về kinh tế. Những người theo đường lối dân túy đã tận dụng sự hoang mang, sợ hãi của người phương Tây, kêu gọi những chính sách kiểu như không tiếp nhận người di cư, cấm cửa người Hồi giáo mà phần lớn trong số đó đến từ Syria.
Như vậy có thể thấy, chỉ riêng cuộc nội chiến ở Syria đã gây ra vô số hệ lụy khiến cả thế giới, đặc biệt là châu Âu rúng động.
 |
| Syria sẽ tiếp tục là một trong những “điểm nóng” của thế giới trong năm 2016 |
Năm 2015, cộng đồng quốc tế đã có nhiều nỗ lực nhằm tìm kiếm một giải pháp chính trị chấm dứt cuộc khủng hoảng kéo dài hơn 4 năm qua tại Syria. Từ đầu tháng 8/2015, các cuộc tham vấn về tình hình khủng hoảng tại Syria bất ngờ gia tăng với nhịp độ chưa từng thấy và tần suất các cuộc tiếp xúc ngày càng dày đặc. Đại diện các nước Nga, Mỹ, Saudi Arabia, Iran không ngừng trao đổi, gặp gỡ để thảo luận nhằm tìm hướng giải quyết cuộc nội chiến ở Syria.
Vấn đề về Syria đã góp phần thay đổi cục diện quan hệ giữa các nước lớn khi cho phép Nga không kích tổ chức IS trên lãnh thổ Syria. Chỉ trong vòng 3 tuần đầu không kích chống lực lượng IS ở Syria, Nga đã làm thay đổi hoàn toàn cục diện trong cuộc chiến chống nhóm khủng bố này ở Trung Đông.
Hàng trăm cứ điểm quan trọng, nhiều nhà máy sản xuất vũ khí của IS đã bị phá hủy, hàng trăm tay súng IS bị tiêu diệt, nhiều chiến binh của tổ chức này phải rời bỏ hàng ngũ vì khiếp sợ. Chỉ với thời gian ngắn và gần 500 đợt không kích liên tục cả ngày lẫn đêm, Nga đã làm được điều mà Mỹ và liên quân hùng hậu gồm hàng chục quốc gia đã không thể làm được trong một năm qua.
Sự đảo ngược tình thế nhanh chóng này tại Trung Đông đã khiến Mỹ và phương Tây hoàn toàn bất ngờ và rơi vào thế bị động. Chiến dịch không khích chống IS của Mỹ và các đồng minh phương Tây bị lu mờ. Dù Lầu Năm Góc khẳng định chiến dịch ném bom của Nga để hậu thuẫn Tổng thống Bashar al-Assad sẽ không thay thế được sứ mệnh quân sự riêng của liên minh do Mỹ đứng đầu nhưng một thực tế không thể phủ nhận là sự hiện diện của Moskva đã buộc quân đội Mỹ phải thích nghi với không gian chiến trường mới, bất ngờ và phức tạp hơn. Điều này đã giúp Tổng thống Nga V.Putin thể hiện được uy lực và tầm ảnh hưởng lớn hơn của mình tại khu vực Trung Đông, thách thức trực tiếp vai trò của Mỹ tại khu vực chiến lược này.
Bên cạnh đó, chiến dịch không kích IS ở Syria còn tạo ra một nút thắt mới bất ngờ cho quan hệ giữa Nga với nước láng giềng Thổ Nhĩ Kỳ, sau khi một chiếc Su-24 của Nga đã bị Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ trên bầu trời Syria. Sự kiện này đã khiến Moskva “nổi giận”, đẩy quan hệ Nga - Thổ lao dốc không phanh, kèm theo là những biện pháp trừng phạt trên mọi mặt.
Mặc dù vậy, ngay những ngày đầu năm 2016, cuộc nội chiến Syria đã đón nhận những tín hiệu tích cực khi Đặc phái viên LHQ về vấn đề Syria Staffan de Mistura ngày 8/1 đã tới thủ đô Damascus để gặp Ngoại trưởng nước chủ nhà Walid Muallem nhằm thảo luận các bước chuẩn bị cho cuộc đàm phán hòa bình dự kiến diễn ra cuối tháng 1 giữa chính phủ và các nhân vật đối lập. Cuộc hòa đàm giữa các phe phái đối địch ở Syria là bước đầu tiên của kế hoạch 18 tháng đầy tham vọng do LHQ làm trung gian nhằm đem lại một giải pháp chính trị cho nước này.
Tuy nhiên, một động thái đặc biệt đáng chú ý là ngày 11/1, người điều phối phe đối lập ở Syria đồng thời là cựu Thủ tướng quốc gia Trung Đông này Riad Hijab lại khẳng định sẽ không có bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào với chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad nếu các lực lượng nước ngoài vẫn tiếp tục các hoạt động không kích ở Syria.
Phát biểu trước báo giới sau các cuộc gặp với Tổng thống Pháp Francois Hollande và Ngoại trưởng nước chủ nhà Laurent Fabius ở thủ đô Paris ngày 11/1, ông Hijab nhấn mạnh: “Chúng tôi sẽ không thể tham gia đàm phán với phái đoàn của chính quyền Assad trong khi các lực lượng nước ngoài vẫn đang ném bom nhằm vào dân thường Syria”.
Những diễn biến xung quanh cuộc chiến ở Syria cho thấy những biến động ở nước này đã gây ra nhiều hệ lụy cho châu Âu và thế giới trong năm 2015. Năm 2016, các nhà phân tích dự báo cuộc nội chiến ở quốc gia Trung Đông này sẽ tiếp tục là một trong những “điểm nóng” của thế giới....
Tổng thống Nga: Syria cần một bản hiến pháp mới
Tổng thống Nga Vladimir Putin mới đây cho rằng Syria cần phải bắt đầu soạn thảo bản hiến pháp mới như một bước đi đầu tiên nhằm tìm kiếm giải pháp chính trị cho cuộc nội chiến ở quốc gia Trung Đông này. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Nga cũng thừa nhận rằng nhiều khả năng tiến trình trên sẽ rất khó khăn.
Trả lời phỏng vấn tờ “Bild” (Đức), ông Putin nói: “Tôi cho rằng việc xúc tiến cải tổ hiến pháp (Syria) là cần thiết. Tất nhiên, đó là một quá tình phức tạp. Và sau đó, dựa trên bản hiến pháp mới này (Syria sẽ) tổ chức các cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội sớm”. Ông Putin cũng lưu ý khủng hoảng trong quan hệ giữa Saudi Arabia và Iran sẽ làm phức tạp tiến trình tìm kiếm hòa bình ở Syria. Bên cạnh đó, ông Putin tuyên bố Nga sẽ hỗ trợ trên không cho các lực lượng vũ trang đối lập Syria đang chiến đấu chống tổ chức IS.
