Vụ án bầu Kiên đã được mở lại vào sáng 20/5/2014, có 4 tội danh mà các bị cáo đã bị truy tố trước tòa: Kinh doanh trái phép, trốn thuế (với ông Kiên), lừa đảo chiếm đoạt tài sản (với ông Kiên cùng 2 cá nhân khác), cố ý làm trái gây hậu quả nghiêm trọng (ông Kiên cùng các cá nhân nguyên thành viên TT HĐQT ACB).
Có 3 trong số 4 tội danh trên có liên quan đến việc xác định thiệt hại về tài sản là trốn thuế, lừa đảo chiếm đoạt tài sản và cố ý làm trái gây hậu quả nghiêm trọng. Theo quy định pháp luật, bên bị thiệt hại bởi hành vi phạm tội được xác định là người bị hại, nguyên đơn dân sự.
Trong phần thủ tục phiên tòa ngày 16/5/2014 và ngày 20/5/2014, việc xác định đơn vị bị thiệt hại, nguyên đơn dân sự trong vụ án này đã được các luật sư nêu ra với nhiều nội dung đáng lưu ý.
Ngân hàng ACB được TAND TP. Hà Nội xác định tham gia phiên tòa này với tư cách nguyên đơn dân sự. Kết luận điều tra, Cáo trạng nêu hành vi cố ý làm trái của bầu Kiên cùng các cá nhân gây thiệt hại cho ACB.
Tuy nhiên, theo các luật sư, ACB khẳng định không hề bị thiệt hại trong vụ án này, chưa hề có một văn bản nào yêu cầu các bị cáo bồi thường, theo quy định pháp luật ACB không phải là nguyên đơn dân sự.
Đối với khoản tiền 718 tỷ gửi tại Ngân hàng Công thương, ACB yêu cầu Ngân hàng Công thương chịu trách nhiệm hoàn trả, hiện vụ việc chưa được phán quyết bởi một bản án có hiệu lực pháp luật.
Các luật sư đề nghị đưa Ngân hàng Công thương tham gia tố tụng để xác định trách nhiệm hoàn trả tiền của Ngân hàng Công thương với ACB.
Với Công ty TNHH MTV Thép Hòa Phát, đơn vị được xác định bị thiệt hại do hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản của bầu Kiên. Theo luật sư Vũ Xuân Nam, việc xác định tư cách nguyên đơn dân sự của Công ty Thép Hòa Phát trong phiên tòa này là không phù hợp vì Công ty này cũng khẳng định không bị thiệt hại tài sản vì hành vi của bầu Kiên, đồng thời không hề có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại đối với ông Kiên.
Về hành vi được cho là trốn thuế tại Công ty B&B, Chi cục Thuế quận Đống Đa, Hà Nội được xác định là nguyên đơn dân sự, Công ty B&B là bị đơn dân sự. Theo ý kiến của các luật sư bảo vệ cho ông Kiên, hồ sơ vụ án không hề có văn bản nào của cơ quan thuế xác định cụ thể số thuế còn thiếu và yêu cầu Công ty B&B nộp hoặc bồi thường tiền thuế phải nộp.
Công ty B&B cũng không nhận được bất kỳ văn bản nào của cơ quan thuế yêu cầu thực hiện nghĩa vụ thuế. Bản giám định về thuế trong vụ án cũng không xác định số tiền trốn thuế là bao nhiêu.
Công ty B&B cũng có văn bản đề nghị cơ quan thuế hướng dẫn kê khai và thông báo cho Công ty B&B biết số thuế phải nộp của Công ty là bao nhiêu, hiện vẫn không được trả lời. Do đó, việc xác định tư cách nguyên đơn dân sự của Chi cục Thuế quận Đống Đa là không phù hợp.
Các luật sư đều viện dẫn điều 52 Bộ luật Tố Tụng Hình Sự quy định nguyên đơn dân sự là cá nhân, tổ chức bị thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra và phải có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Cả 3 trường hợp trên đều không có thiệt hại và không có đơn yêu cầu, do đó không thể xác định tư cách nguyên dân sự đối với cả 3 đơn vị trong 3 tội danh trên.
Trong phiên tòa diễn ra ngày 16/4/2014 và 20/5/2014, trả lời về các nội dung trên, Hội đồng xét xử nêu sẽ xem xét và thay đổi tư cách tham gia tố tụng của các cá nhân, tổ chức mà các luật sư đã kiến nghị trong quá trình xét xử nếu thấy cần thiết.
Theo luật sư Bùi Quang Nghiêm, việc xác định tư cách tham gia tố tụng phải đúng luật và phải được thực hiện tại tất cả các giai đoạn tố tụng (điều tra, truy tố, xét xử), xác định rõ trước khi xét xử.
Nếu quá trình điều tra, truy tố trước đó xác định không đúng tư cách tham gia tố tụng của các đơn vị bị thiệt hại, thì sẽ ảnh hưởng đến việc xác định hành vi phạm tội của các cá nhân bị truy tố trong vụ án.
