Sai sót trong quy trình cấp sổ đỏ, không có mục đích hưởng lợi
Như PLVN đã phản ánh, nhà đất 318/82 có nguồn gốc của ông Nguyễn Văn Nhỡ sử dụng, có kê khai vào 1977. Năm 1987, ông Nhỡ đi nước ngoài nên người thân ông Nhỡ ở. Năm 1994, xác định căn nhà “thuộc diện vắng chủ” nên TP ra Quyết định xác lập quyền sở hữu Nhà nước (SHNN). Trên giấy tờ, căn nhà là TSNN, nhưng thực tế thường xuyên có người nhà của ông Nhỡ ở.
Sổ đỏ được quận cấp cho ông Học vào ngày 28/8/2018. Gần 1 năm sau, ngày 18/7/2019, Cty DVCI Tân Bình mới thông báo căn nhà trên thuộc SHNN. Ngay khi biết thông tin, ông Lâm lập tức có Công văn 164/UBND ngày 23/7/2019 gửi UBND quận đề nghị chỉ đạo ngăn chặn chuyển dịch tài sản. “Hơn ai hết, tôi là người không bao giờ mong muốn sự việc này xảy ra”, bị cáo Lâm viết trong đơn kháng cáo.
Tháng 9/2017, bị cáo Phạm Thái Học (SN 1967) muốn mua nhà đất trên nên nhờ Võ Trung Dũng (SN 1982, công chức Địa chính - Xây dựng phường) hướng dẫn thủ tục cấp sổ đỏ. Biết được tình trạng “nhập nhèm” của căn nhà, hai người lên kế hoạch hợp thức hóa, đo vẽ căn nhà, nộp đơn xin trích lục kê khai. Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai (VPĐKĐĐ) xác định về trích lục hồ sơ không tìm thấy tài liệu nào trong kho lưu trữ nên xác nhận “Không có kê khai 99”.
Ngày 24/5/2018, ông Học nộp hồ sơ đề nghị cấp sổ đỏ tại UBND phường 5. Ông Dũng tham mưu cho ông Nguyễn Thanh Lâm, Phó Chủ tịch phường ký thông báo niêm yết công khai kết quả kiểm tra hồ sơ; ký văn bản xác nhận thời điểm, nguồn gốc sử dụng nhà đất.
Hồ sơ được nộp vào bộ phận một cửa quận. Kiểm tra trên các phần mềm không phát hiện nhà đất 318/82 thuộc diện Nhà nước quản lý nên qua các bước thẩm tra đã trình Phó Chủ tịch quận ký cấp sổ đỏ.
Phải đến 2019, sự việc mới bị Cty DVCI Tân Bình phát hiện. Theo định giá, thời điểm cấp sổ đỏ, nhà đất này trị giá 8,9 tỷ đồng. Các bị cáo đã nộp tiền khắc phục hậu quả 10,2 tỷ đồng. Bản án sơ thẩm nêu rõ 6 bị cáo là cựu cán bộ (ngoại trừ bị cáo Dũng) có sai sót trong quy trình cấp sổ đỏ, đều không hưởng lợi gì.
Xử sơ thẩm, TAND TP HCM tuyên bị can Học và Dũng cùng 12 năm tù về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” vì tạo dựng nội dung gian dối, hồ sơ tài liệu giả mạo để được cấp sổ đỏ. Bị can Lâm và 5 cán bộ Phòng TN&MT, Chi nhánh VPĐKĐĐ bị tuyên 3 - 6 năm tù về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng TSNN”. Trong đó, bị cáo Lâm bị phạt 6 năm tù vì Tòa cho rằng “có trách nhiệm cao nhất khi xác nhận vào hồ sơ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đất”.
Một số bị cáo, trong đó có bị cáo Lâm, kháng cáo cho rằng bị tuyên “vi phạm quy định về quản lý, sử dụng TSNN” với vai trò cao nhất là chưa phù hợp. Vì phường không biết nhà đất này là công sản, không có thẩm quyền và chưa từng được giao quản lý nhà đất trên. Tại nhiều phần mềm, kho hồ sơ của cơ quan chức năng cũng không thể hiện nhà đất trên là tài sản công.
 |
KLTT của Thanh tra quận Tân Bình và báo cáo của Cty DVCI Tân Bình. (Ảnh: Bùi Yên) |
Nhiều đời lãnh đạo phường đều không biết căn nhà là tài sản công
Văn bản số 585/DVCI-QLN của Cty DVCI Tân Bình ngày 22/9/2020 cũng thể hiện vấn đề này. Theo đó, có một quãng thời gian dài, nhà đất trên trong tình trạng “lửng lơ”. Theo báo cáo, ngày 13/10/2014, Cty có Văn bản 385/DVCI-QLN thống kê danh sách báo cáo Sở Xây dựng, trong đó có nhà đất 318/82 với nội dung như sau: “Tình trạng pháp lý: Tự ý sang nhượng. Hiện trạng sử dụng nhà: Nhà thuộc diện phải thu hồi theo Quyết định 01/QĐ-UB ngày 3/9/2004 của UBND quận nhưng chưa thu hồi được”.
Cty DVCI Tân Bình cũng nêu rõ: “Sau khi báo cáo đến nay (thời điểm tháng 9/2020 - NV), Cty chưa nhận được chỉ đạo xử lý của Sở Xây dựng”. Mãi đến ngày 7/3/2019, khi Cty phối hợp với Trung tâm Quản lý nhà và Giám định xây dựng thuộc Sở Xây dựng kiểm tra hiện trạng nhà thuộc SHNN theo kế hoạch; Cty mới phát hiện căn nhà trên đã thay đổi hiện trạng và được cấp chủ quyền tư nhân.
Kết luận thanh tra 05/KL-TTQ (KLTT) của Thanh tra quận Tân Bình ngày 14/6/2021 cũng có một số nội dung cho thấy nhiều đời lãnh đạo, cán bộ phường 5 không biết nhà đất trên là công sản.
Theo KLTT, ông Nguyễn Văn Tuất (nguyên Phó Chủ tịch UBND phường từ 2001; Chủ tịch UBND phường từ 2004 - 2012) cho biết, năm 2008 phường đã phối hợp Phòng Quản lý đô thị rà soát danh sách nhà thuộc SHNN trên địa bàn phường, nhưng không có căn nhà 318/82.
Ông Phạm Quang Thiều (nguyên công chức Địa chính - Xây dựng phường 5 từ 2004 - 2013) cho biết “nắm đầy đủ danh sách nhà thuộc SHNN trên địa bàn phường nhưng không biết nhà 318/82 thuộc SHNN”.
Làm việc với Đoàn thanh tra vào đầu năm 2021, ông Phạm Văn Tiến (thời điểm đó là Chủ tịch UBND phường) và ông Nguyễn Thanh Lâm (thời điểm đó là Phó Chủ tịch UBND phường) đều khẳng định “UBND phường 5 không có hồ sơ lưu thể hiện nhà 318/82 là nhà thuộc SHNN nên UBND phường không biết và không thực hiện theo dõi với căn nhà trên”.
KLTT nêu rõ, với UBND phường 5 “khi xác nhận đơn đề nghị cấp sổ đỏ, đã chủ quan, thiếu trách nhiệm (…) dẫn đến không phát hiện căn nhà 318/82 là nhà thuộc SHNN”. Cũng trong phần kết luận, KLTT nêu rõ “ông Nguyễn Thanh Lâm đã thiếu trách nhiệm khi kiểm tra, ký xác nhận đơn đề nghị”.
Đánh giá về sự việc, Luật sư (LS) Huỳnh Phước Hiệp (Đoàn LS TP HCM) cho rằng, hồ sơ sự việc, các báo cáo của các đơn vị liên quan, KLTT cho thấy một số bị cáo như ông Lâm trong vụ án này không được giao quản lý căn nhà nêu trên; và xác định ông Lâm “thiếu trách nhiệm”. Vì vậy, việc cấp sơ thẩm tuyên án ông Lâm “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng TSNN” là chưa phù hợp, có dấu hiệu không đúng chủ thể. “Tôi cho rằng hành vi của một số bị cáo trong vụ án này có thể có dấu hiệu của tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo Điều 360 BLHS, chứ không thể cho rằng đó là “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng TSNN”. Vì nếu không được giao quản lý, không có thẩm quyền quản lý, thì không thể vi phạm quy định về quản lý”, LS Hiệp nêu ý kiến.
Trên giấy tờ, từ 1994 - 2013, căn nhà thuộc quản lý của UBND quận; từ 2013 đến nay thuộc Sở Xây dựng. Về khai thác, vận hành, từ 1994 - 1998 thuộc Phòng Quản lý đô thị, từ 1998 - 2022 thuộc Cty DVCI Tân Bình, từ 2022 đến nay thuộc Trung tâm Quản lý nhà và Giám định xây dựng (Sở Xây dựng).
