| |
Nước tăng lực xuất hiện ở thị trường châu Âu từ năm 1987 và nhanh chóng lan khắp thế giới, trong đó khá phổ biến ở các nước đang phát triển. Tại Mỹ, lượng bán nước tăng lực tăng 10% mỗi năm từ 2008 - 2012. Thức uống này thường chứa caffeine, một số vitamin và thành phần khác như taurine, guarana, sâm...
Năm 2012, tại Mỹ có tới 13 ca tử vong do dùng nước tăng lực có tên 5-How Energy. Sau sự kiện này, các cơ quan chức năng đã vào cuộc và phát hiện thấy các loại nước giải khát, đặc biệt là nước tăng lực có chứa hàm lượng caffeine rất cao.
Với lý do an toàn, giới ẩm thực và y tế khuyến cáo, không nên dùng quá nhiều đồ uống có chứa caffeine cao, không nên dùng đồ uống tăng lực, sô đa, tuy ngon miệng nhưng lại không có giá trị về mặt dinh dưỡng, có thể gây béo phì và nhiều chứng bệnh nan y khác, nhất là khi có hàm lượng caffeine vượt quá ngưỡng cho phép.
Các nhà chuyên môn cũng khuyên, chỉ nên dùng nước tăng lực có liều lượng giới hạn, đồng thời khuyến cáo chính quyền nên xem xét khả năng có chính sách hạn chế dùng nước tăng lực, nhất là đổi với trẻ em…
Theo các chuyên gia WHO, một số nghiên cứu đã cho thấy ngộ độc caffeine có thể khiến tim đập nhanh, loạn nhịp tim, tăng huyết áp, nôn, thậm chí có trường hợp rối loạn tâm thần và tử vong. Không chỉ Mỹ, Thụy Điển và Úc cũng đã ghi nhận một vài ca tử vong do dùng quá nhiều nước tăng lực.
Một số nghiên cứu cho thấy nước tăng lực có thể khiến thiếu niên có hành vi quá đáng như tìm cảm giác mạnh, lạm dụng chất gây nghiện. Các nhà khoa học cũng cảnh báo việc pha nước tăng lực vào rượu và xem hỗn hợp đó có thể còn nguy hiểm hơn rượu - một phần là do người dùng ít cảnh giác với thức uống đó…
| |
Vì những lời quảng cáo như “mật rót vào tai” của một số hãng nước giải khát, cũng như các tác dụng tại chỗ của các loại nước tăng lực có khá nhiều người chuộng dùng nước tăng lực. Một số người làm việc nhiều, lao động nặng, ngủ không đủ, ăn không đủ chất, cơ thể lúc nào cũng mệt mỏi, uể oải, thay vì nghỉ ngơi, ăn đủ chất bồi bổ sức khỏe thì lại chọn nước tăng lực để lấy lại sức khỏe và tinh thần.
Một số người khác vận động quá sức do chơi thể thao cũng chọn nước tăng lực để bổ sung sức khỏe, tăng sức cơ bắp để chơi thể thao hiệu quả hơn. Đặc biệt, nhiều tài xế lái xe đường dài thường dùng nước tăng lực để giúp tinh thần được tỉnh táo, minh mẫn trong suốt thời gian lái xe.
Theo các chuyên gia y tế, sở dĩ nhiều người coi các loại nước tăng lực là “thần được” vì bộ não cũng như nhiều cơ quan khác trong cơ thể rất cần một chất gọi là adenosine triphosphate (viết tắt ATP) là chất chuyển hóa sinh ra năng lượng làm tăng hoạt động trí não. Chất này rất cần thiết cho tế bào sinh trưởng và cơ thể hoạt động sinh lý bình thường.
Với hoạt động thể chất, adenosine giúp tăng sức dẻo dai cơ bắp. Thậm chí, adenosine được dùng làm thuốc trị loạn nhịp tim. Và vì nước tăng lực được quảng cáo có chứa adenosine nên không ít người đã tìm đến nước tăng lực như một loại thuốc bồi bổ sức khỏe tinh thần, trí não, thậm chí là cơ bắp…
Thực chất, PGS.TS Nguyễn Hữu Đức, Trường Đại học Y dươc TP.Hồ Chí Minh cho hay, Caffeine và các chất gây hưng phấn khác có trong nước tăng lực là chất kích thích hệ thần kinh trung ương. Bên cạnh tác dụng làm tỉnh táo, hưng phấn, thoải mái tinh thần tạm thời (khoảng 2 - 3 giờ), nước tăng lực có thể gây hàng loạt tác dụng phụ có hại cho người dùng.
Cụ thể, nước tăng lực không phải là thực phẩm bổ dưỡng vì nó không cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu. Do có hàm lượng đường cao (15 - 19%, trong khi ở nước ngọt có gas là 10 - 12%). Những người uống nhiều nước tăng lực do chứa nhiều đường mà vẫn ăn ngon miệng và ăn nhiều nữa sẽ có nhiều nguy cơ bị béo phì hay bị tiền đái tháo đường (rất dễ chuyển thành đái tháo đường).
Mặt khác, nước tăng lực có chứa caffeine nên một số người không hợp với chất này có thể bị mất ngủ (do caffeine gây kích thích) hoặc tim đập nhanh (caffeine làm tăng nhịp tim) gây khó chịu, hoặc tăng dịch vị dạ dày gây xót ruột. Những người này tuyệt đối không nên dùng nước tăng lực.
Nếu nước tăng lực có adenosine và hàm lượng cao (thường nước tăng lực không ghi rõ hàm lượng thành phần) có thể gây tác dụng phụ có hại như: loạn nhịp tim, đánh trống ngực, đỏ bừng mặt, khó thở, tức ngực…
Đối với trẻ em, TS. Hữu Đức cảnh báo, uống nhiều nước tăng lực lại càng có hại. Những calori rỗng của nước tăng lực khiến trẻ uống nó nhiều luôn cảm thấy no, chán ăn không muốn ăn và ăn không đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu. Hậu quả là trẻ có thể bị thiếu dinh dưỡng, dẫn đến suy dinh dưỡng.
Loại nước này cũng không hề có tác dụng bù nước (nước chứa quá nhiều đường không thể bù số lượng lớn mà cơ thể mất nước cần). Cũng như nước tăng lực chẳng có chất điện giải nào (natri, kali…) để bù. Uống càng nhiều nước tăng lực thì càng thiếu nước và chất điện giải. Thiếu nước và chất điện giải, rối loạn phân bố nước và chất điện giải giữa các khu vực trong cơ thể sẽ làm giảm hiệu quả luyện tập, tăng nguy cơ chấn thương. Vì thế không lạm dụng loại nước này.
Không nên lạm dụng nước tăng lực!
Bác sỹ chuyên khoa II Đinh Thị Kim Liên, nguyên Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai đưa ra lời khuyên trên. Theo bác sỹ Kim Liên, nước tăng lực giúp bổ sung các vitamin và khoáng chất. Người dùng sẽ cảm thấy có tác dụng ngay tại chỗ (đỡ mệt mỏi, tinh thần hứng khởi…). Tuy nhiên, nếu dùng nhiều quá, bổ sung các chất quá liều lượng lại trở thành có hại.
Không chỉ thế, nước tăng lực có chứa nhiều đường, nếu hấp thu nhiều trong máu sẽ ảnh hưởng không nhỏ đối với những người bị tiểu đường, cao huyết áp, tim mạch, thận, gây rối loạn chuyển hóa… Nước tăng lực còn chứa nhiều hoạt chất tăng màu, mùi vị…, nếu sử dụng nhiều quá sẽ gây hại cho cơ thể.
Đấy là chưa kể đến các loại nước giải khát, nước tăng lực không rõ nguồn gốc xuất xứ, “trôi nổi” trên thị trường, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tiệt trùng, tiệt khuẩn không đáp ứng, sẽ dẫn đến những hậu họa khôn lường (nhẹ thì ngộ độc thực phẩm, nặng có thể gây bệnh, thậm chí dẫn đến tử vong).
Liên quan đến các trường hợp tử vong sau khi sử dụng các loại nước tăng lực, bác sỹ Đinh Thị Kim Liên cho rằng, những người sức khỏe đã suy yếu hay sức đề kháng không cao như người già, trẻ em; những người tập thể dục, chơi thể thao quá sức; đặc biệt là các trường hợp bị mắc các bệnh tim mạch, huyết áp cao, thận… càng nên thận trọng khi sử dụng các loại đồ uống này, vì có trường hợp tử vong là do quá sức và cơ thể không dung nạp được các chất có trong nước tăng lực sẽ rất nguy hiểm.