Xây dựng "tầm nhìn mới" trong Giám định tư pháp

Tại TP.Đà Nẵng, Bộ Tư pháp hôm qua tổ chức hội nghị tổng kết 5 năm thi hành Pháp lệnh Giám định tư pháp (GĐTP) để đánh giá những kết quả, khó khăn, nguyên nhân tồn tại trong công tác GĐTP.

Từ đó, hội nghị cũng đề xuất giải pháp đổi mới, nâng cao hiệu quả GĐTP trong thời gian tới, chuẩn bị cơ sở lý luận, luận cứ thực tiễn cho việc xây dựng dự án Luật GĐTP (sẽ trình tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIII), tạo tiền đề và tầm nhìn mới cho công tác GĐTP.

“Ăn đong” kinh phí, thiếu giám định viên

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đánh giá, sau 5 năm, việc thi hành Pháp lệnh GĐTP đã đạt những kết quả tích cực. Điều đó thể hiện qua việc phát triển đội ngũ giám định viên (GĐV) cả về số lượng và chất lượng trên nhiều lĩnh vực giám định, củng cố và kiện toàn các tổ chức giám định, cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện thực hiện giám định được cải thiện đáng kể; thể chế về công tác giám định được tăng cường.

Hội nghị tổng kết 5 năm công tác giám định tư pháp

Nhờ đó, hoạt động GĐTP đã góp phần quan trọng trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm; công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án được nghiêm minh, đúng pháp luật, tránh được oan sai, góp phần quan trọng đáp ứng nhu cầu của xã hội về giám định ngoài hoạt động tố tụng.

Mặc dù Pháp lệnh có qui định đầy đủ về hệ thống các tổ chức giám định pháp y và pháp y tâm thần nhưng đến nay vẫn chưa được thực hiện ở nhiều địa phương. Lực lượng GĐV cũng còn thiếu, nhất là GĐV chuyên trách ở 3 lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và kỹ thuật hình sự.

Thiếu GĐV là một trong những nguyên nhân khiến một số địa phương có nhu cầu nhưng vẫn chưa thành lập được trung tâm pháp y, pháp y tâm thần.

Thêm vào đó, tình trạng “ăn đong” về kinh phí, tình trạng GĐV sử dụng trang thiết bị đã cũ của khoa ngoại ‘thải ra”, mổ tử thi được tiến hành ngay tại hiện trường, nơi xảy ra tai nạn hoặc nơi chôn cất tử thi, không có phương tiện đi lại để thực hiện giám định vẫn diễn ra ở nhiều địa phương…c àng khiến cho công tác này thêm bất cập.

Đột phá giải quyết “điểm nghẽn”

Những hạn chế, yếu kém của công tác GĐTP đang trở thành “điểm nghẽn”, làm ách tắc nhiều hoạt động tố tụng cần sớm được tháo gỡ, nhất là trước yêu cầu bức bách cần có sự đổi mới mang tính đột phá về tổ chức, hoạt động và quản lý GĐTP một cách tổng thể, đồng bộ, cũng như để GĐTP “thích nghi” với yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng trong tiến trình cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước Pháp quyền XHCN.

Một trong những nguyên nhân làm hạn chế hiệu quả GĐTP được xác định là do nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của công tác GĐTP, cũng như trách nhiệm tạo điều kiện cho hoạt động GĐTP thuộc lĩnh vực ngành mình quản lý. Do vậy, nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành về vị trí, vai trò của công tác GĐTP là giải pháp quan trọng để từ đó có sự chăm lo, đầu tư xứng tầm cho hoạt động GĐTP.

Quản lý nhà nước về GĐTP thuộc trách nhiệm của ngành Tư pháp nhưng đánh giá chung thời gian qua, vai trò này còn mờ nhạt, thiếu quyết liệt, mới tập trung chủ yếu ở việc xây dựng chính sách và ban hành  thể chế, do không có đủ công cụ. Trong khi đó, nhiều bộ, ngành và địa phương chưa thật sự quan tâm và thực hiện hết trách nhiệm của mình trong công tác quản lý nhà nước về GĐTP trong phạm vi lĩnh vực mình phụ trách.

Do vậy, nghiên cứu, đề xuất đổi mới cơ chế, tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước về hoạt động GĐTP, bảo đảm quản lý nhà nước đồng bộ, hiệu quả và đi vào thực chất, khắc phục những hạn chế, yếu kém, bất cập trong hoạt động quản lý nhà nước về GĐTP hiện nay cũng là giải pháp được các ĐB đánh giá cao.

Nhằm đổi mới tổ chức, hoạt động, quản lý GĐTP tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, đột phá về chất lượng và hiệu quả hoạt động GĐTP, giải pháp trước mắt là triển khai có hiệu quả Chỉ thị số 1958/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về một số giải pháp cấp bách và Đề án đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác GĐTP, góp phần giải quyết một bước cơ bản những khó khăn trước mắt và là tiền đề cho sự phát triển của hoạt động GĐTP trong thời gian tới.

Đặc biệt, nỗ lực xây dựng và ban hành Luật GĐTP theo hướng đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động giám định, bảo đảm quyền yêu cầu giám định của người tham gia tố tụng, có cơ chế bảo đảm tính khách quan, minh bạch của hoạt động giám định, bảo đảm kết luận giám định thực sự là nguồn chứng cứ quan trọng để chứng minh sự thật khách quan của các vụ án hình sự, dân sự, hành chính, tăng cường hoạt động giám định phục vụ nhu cầu của xã hội, của nhân dân ngoài hoạt động tố tụng.

Thiếu tướng Đỗ Kim Tuyến – Phó Tổng cục trưởng Tổng cục cảnh sát phòng chống tội phạm: “Luật GĐTP phải tương tích với hệ thống pháp luật hiện hành” “Theo tôi, đánh giá 5 năm thực hiện Pháp lệnh GĐTP cần làm rõ vai trò của cơ quan thực hiện (gồm cơ quan trưng cầu và đáp ứng yêu cầu), đánh giá thực tiễn chấp hành pháp luật trong hoạt động GDTP, vấn đề về kinh phí cho hoạt động GĐ… là những vấn đề “cốt lõi” cần phải đánh giá sâu sắc thêm. Một trong những vướng mắc trong hoạt động GĐTP tôi cho rằng là về vấn đề tương trợ tư pháp để giải quyết những trường hợp GĐ đối với công dân nước ngoài chết trên lãnh thổ Việt Nam và ngược lại. Thực tế có những trường hợp chết nhiều tháng nhưng không chuyển giao được vì mắc về vấn đề tương trợ tư pháp. Bên cạnh đó, tồn tại nữa là việc ban hành các văn bản trong lĩnh vực này còn chậm, đặc biệt quy chuẩn phục vụ công tác GĐ. Thời gian tới, vấn đề trước mắt là phải triển khai cho được Đề án 258; xây dựng Luật GĐTP phải gắn với các Bộ luật khác như dân sự, hình sự…. để đảm bảo tính tương thích và thuận lợi cho việc trển khai sau này”. Ông Nguyễn Văn Hòa, Viện trưởng Viện pháp y quân đội: “Cần tăng cường đầu tư cho hệ thống giám định pháp y trong quân đội” “Đối với hệ thống giám định pháp y trong quân đội, tôi đề nghị sớm hoàn thiện Thông tư hướng dẫn thi hành Pháp lệnh GĐTP và Nghị định số 67/2005/NĐ-CP trong quân đội; cần có sự chỉ đạo kịp thời và đồng bộ giữa các bộ và cơ quan có liên quan về tổ chức hệ thống pháp y trong toàn quân, Xây dựng cơ sở vật chất, đầu tư về con người và trang bị, đưa hệ thống giám định pháp y ở Viện Pháp y quân đội và các quân khu đi vào hoạt động có nề nếp và hiệu quả. Đồng thời sớm được phê duyệt đề xuất về chế độ phụ cấp đặc thù theo Quyết định số 15 và các văn bản có liên quan đến vấn đề này”. Ông Trần Văn Bảy- Trưởng Phòng Bổ trợ Tư pháp, Sở Tư pháp TP.Hồ Chí Minh: “Mức bồi dưỡng chưa tương xứng với công sức của GĐV”  “Hầu hết các GĐV tư pháp và người GĐTP phải làm việc trong môi trường nhiều áp lực, khó khăn, độc hại, trong khi đó chế độ phụ cấp, bồi dưỡng cho GĐV hầu như không đáng kể. Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 74 về chế độ bồi dưỡng GĐTP. Bộ Tư pháp cũng có Thông tư số 02 quy định về chế độ phụ cấp trách nhiệm công việc GĐTP. Theo đó, GĐV pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự là người đang hưởng lương từ ngân sách nhà nước sẽ được phụ cấp là 0,3 so với mức lương tối thiểu chung. Đây là một sự quan tâm lớn của Nhà nước vì chế độ và mức bồi dưỡng có cao hơn so với quy định trước đây. Tuy nhiên, mức bồi dưỡng nhìn chung vẫn còn thấp, chưa tương xứng với công sức của GĐV tư pháp đã bỏ ra. Ngoài ra, theo Pháp lệnh GĐTP và Nghị định số 67 của Chính phủ thì tổ chức, cá nhân thực hiện giám định tư pháp được thu phí giám định tư pháp và Bộ Tài chính được giao trách nhiệm quy định về phí GĐTP đối với từng lĩnh vực giám định, nhưng cho đến nay Bộ Tài chính vẫn chưa ban hành quy định về vấn đề này. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc không khuyến khích, động viên được các GĐV trong hoạt động giám định và quan trọng hơn là không thu hút, tuyển dụng được các chuyên gia giỏi tham gia vào công tác GĐTP”. Thu Hằng (lược ghi)