Những thú vui “độc hại”
Nguyễn Thị Thùy Linh (30 tuổi, sinh sống ở Vĩnh Phúc) cho biết, cô tăng gần 10kg sau bảy năm gia nhập thị trường lao động. Hiện tại, Thùy Linh đang làm cho một doanh nghiệp liên kết với nước ngoài, mức thu nhập hấp dẫn, công việc tương đối áp lực, khiến Linh rơi vào tình trạng căng thẳng tinh thần thường xuyên.
Linh chia sẻ, có những ngày cô làm việc từ 9 giờ sáng cho đến 12 giờ đêm để hoàn thành các hợp đồng, đi phiên dịch cho sếp và trả lời câu hỏi của khách hàng. Một ngày cô gắn liền với công việc, về nhà khi cơ thể mệt mỏi, buồn ngủ và đói cồn cào. Những khoảng thời gian rảnh rỗi hiếm hoi trong ngày, Thùy Linh thường đặt các bữa ăn nhanh, món ngon giàu chất dinh dưỡng, bổ béo để “tẩm bổ” và giảm căng thẳng cho tinh thần.
Cô nói: “Lúc đầu, tôi chỉ ăn để nạp năng lượng cho cơ thể. Nhưng sau mỗi bữa ăn ngon ngập tràn đồ chiên rán, dầu mỡ nóng hổi, tôi cảm thấy cơ thể vui vẻ, phấn khởi, vì vậy càng ăn nhiều hơn”. Mặc dù nhận ra những tác hại của thú vui ăn uống đang ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, nhưng Thùy Linh vẫn không thể buông bỏ thói quen thiếu lành mạnh này.
Một câu chuyện khác thuộc về Trần Anh Tú (33 tuổi, sinh sống tại Hà Nội), Tú làm trong lĩnh vực làm đẹp, nên có nhu cầu chăm sóc bản thân khá cao. Công việc anh bận rộn từ sáng cho đến tối. Thời gian nghỉ ngơi, Anh Tú đều dành ngắm nghía những món đồ đẹp trên các sàn thương mại điện tử và đặt hàng liên tục. Anh thậm chí còn là khách hàng “kim cương” trên một số sàn thương mại điện tử.
Anh Tú cho biết, việc mua sắm, ngắm nhìn và sở hữu những món đồ đẹp, thời trang giúp anh giảm bớt áp lực trong cuộc sống. Anh nói: “Có những ngày chăm sóc hàng chục lượt khách hàng, khiến tôi vô cùng mệt mỏi. Nhưng chỉ cần diện một món đồ mới hoặc đặt mua bộ quần áo, set trang điểm mình yêu thích, ngắm nhìn đã lâu cũng đủ khiến tôi vui vẻ, hạnh phúc cả một buổi”. Vì vậy, số tiền chi tiêu cho mua sắm của Anh Tú rơi vào khoảng chục triệu mỗi tháng, chiếm gần một nửa số thu nhập của anh.
 |
Thú vui “độc hại” thường rất khó thay đổi. (Ảnh minh họa - Nguồn: Pinterest) |
Thực tế, hiện nay, khi cuộc sống ngày càng áp lực, con người đối diện với vô vàn nỗi lo về cơm, áo, gạo, tiền, công việc, học tập, tương lai bất định. Điều này, khiến cho mọi người rơi vào tình trạng căng thẳng tinh thần. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thời gian để nghỉ ngơi, phục hồi sau những chuỗi ngày căng thẳng làm việc, thi cử. Vì vậy, mỗi người có một “biện pháp” khác nhau để chữa lành. Lấy ví dụ như ngủ một giấc thật sâu, ăn uống, mua sắm, đọc truyện, xem phim, xem các video ngắn trên mạng,...
Tuy nhiên, chữa lành đi kèm với những tác dụng tốt cho cơ thể, chứ không phải chỉ thỏa mãn thú vui ngắn ngủi, giúp con người hưng phấn một thời gian ngắn. Để sau đó, cơ thể, tinh thần và chất lượng cuộc sống đều suy giảm. Ví như, khoa học đã chứng minh ăn đồ ngọt có thể khiến con người hạnh phúc. Bên trong món ăn chứa lượng đường lớn, giúp cơ thể ức chế sự tiết cortisol - chất gây căng thẳng, lo lắng cho con người. Tuy nhiên, đồ ngọt giúp giảm đau tạm thời có thể khiến người ăn dần dần phụ thuộc nhiều hơn vào đường và làm tăng nguy cơ béo phì cùng các bệnh liên quan.
Theo một nghiên cứu của Substance Rehabilitation - cơ quan phục hồi các chứng nghiện, phối hợp với những cơ sở cai nghiện hàng đầu châu Âu - việc mua sắm và chi tiêu có sức tàn phá khủng khiếp như chứng nghiện các chất gây nghiện khác.
Mua sắm giúp não tiết ra Dopamine và Serotonin, những chất dẫn truyền tích cực mà con người cần. Serotonin giúp điều hòa tâm trạng, giảm lo âu, căng thẳng. Dopamine cho ta tận hưởng trọn vẹn sự hưng phấn thỏa mãn khi “chốt đơn”.
Khi khách hàng cảm thấy hạnh phúc với trải nghiệm mua sắm, Dopamine sẽ giúp não ghi nhớ kỹ cảm giác khi ấy, để khuyến khích con người lặp lại lần sau. Như một liệu pháp tâm lý, não mặc định việc mua sắm sẽ giải tỏa căng thẳng. Vì vậy, dần dần mọi thứ trở thành thói quen, hiện tượng “nghiện” mua sắm đang trở nên phổ biến trong thời đại tiêu dùng nhanh như hiện nay.
Tương tự như việc mua sắm, ăn uống, các thú vui khác như uống rượu bia, nghiện thuốc lá, phụ thuộc mạng xã hội đang trở thành một liệu pháp chữa lành gây “nghiện” cho rất nhiều người. Mặc dù họ được giải tỏa căng thẳng trong một khoảng thời gian nhất định, nhưng đi kèm theo đó, là những tác hại cho cơ thể như béo phì, suy giảm các chứng năng hoặc thâm hụt khoản tiền lớn trong ngân sách hàng tháng của mình.
Hình thành các thói quen tốt để duy trì bền vững lối sống lành mạnh
Gần đây nhất, hình ảnh khỏe mạnh, vui vẻ của một nữ ca sĩ Việt Nam xuất hiện trong chương trình “Em xinh say hi” được nhiều khán giả tán thưởng. Thời gian trước đây, do thói quen sinh hoạt, cô tăng cân nhanh chóng với khuôn mặt tròn trịa, thân hình nặng nề. Thời gian qua, nữ ca sĩ ghi điểm trong mắt khán giả khi xuất hiện với thân hình chắc khỏe, khuôn mặt rạng rỡ với nụ cười tự tin. Nữ ca sĩ cho biết, trong thời gian qua, cô thay đổi thói quen sinh hoạt, chú trọng việc tập gym, tennis và chế độ dinh dưỡng lành mạnh.
Thực tế, từ bỏ những thú vui độc hại, hình thành những thói quen tốt không phải là điều dễ dàng đối với tất cả mọi người, ở các lứa tuổi khác nhau. Một số nghiên cứu cũng chỉ ra, con người thường có vô vàn lý do về gen, stress, truyền thống gia đình bao biện cho việc duy trì những thói quen không lành mạnh. Vì những thói quen xấu như ăn uống thiếu lành mạnh, thức khuya, nhậu nhẹt, mua sắm... rất hấp dẫn, dễ thực hiện và tạo niềm vui nhanh chóng cho con người.
Lấy ví dụ, việc tập thể dục, thể thao ban đầu tương đối khó khăn đối với những người ít vận động. Tuy nhiên, duy trì việc tập thể thao hàng ngày trong thời gian dài bên cạnh việc hỗ trợ cơ xương khớp dẻo dai, tăng tuổi thọ, theo nhiều nghiên cứu khoa học trên toàn thế giới chứng minh. Càng tập luyện, cơ thể con người sẽ sản sinh ra dopamine và serotonin, những chất dẫn truyền thần kinh có liên quan đến cảm giác vui vẻ, hưng phấn và thoải mái. Đây là lý do vì sao có rất nhiều người “nghiện” tập thể thao sau một thời gian luyện tập.
Nó cũng tương tự như hoạt động làm thiện nguyện, ngồi thiền, ngắm nhìn một bức tranh đẹp, chăm sóc thú cưng, hòa mình vào không gian thiên nhiên,... đều sẽ giúp con người sản sinh ra thứ hormone “hạnh phúc”. Nhưng khác với những thú vui độc hại, những thói quen lành mạnh cần phải rèn luyện, kiên nhẫn, kỷ luật để dần dần thích nghi.
Theo chuyên gia của tổ chức sức khỏe tinh thần Mindpath Health (Mỹ), Kiana Shelton, bộ não không phân biệt được thói quen tốt, xấu, do đó con người sẽ mất trung bình 30 - 60 ngày để thực sự từ bỏ một thói quen. Một số nghiên cứu chỉ ra, mọi người phải mất trung bình 66 ngày để hình thành một thói quen mới, phụ thuộc vào các yếu tố như mức độ phức tạp của hành vi. Việc bắt đầu thay đổi một thói quen có thể là một thách thức. Các chuyên gia khẳng định, không có gì lạ khi chúng ta đều sợ thất bại, điều này ngăn cản bạn bắt đầu việc từ bỏ một thói quen xấu và rồi sa lầy vào nó, tạo ra một chu kỳ bất tận. Do đó, nhận thức về bản thân là bước đầu tiên để tạo ra một kế hoạch khả thi phù hợp giúp phá vỡ thói quen.
Sau khi bản thân có ý chí mạnh mẽ để thay đổi, cần phải thực hiện dần dần, kiên nhẫn để tập những thói quen tốt. Như Charles Duhigg, tác giả cuốn sách nổi tiếng Power of Habit (tạm dịch: Sức mạnh của thói quen) chia sẻ trong tác phẩm của mình, muốn thay đổi hoàn toàn những thói quen không phải điều dễ dàng và nhanh chóng. Nếu như gượng ép bản thân, có thể phản tác dụng. Thay vào đó, con người nên coi sự thay đổi là mục tiêu lâu dài. Đôi khi, chỉ cần loại bỏ được hoàn toàn một thói quen xấu thôi thì chất lượng cuộc sống của bạn cũng đã tốt lên rất nhiều rồi. Do đó, mọi người không nên quá ép buộc bản thân mà chỉ cần quyết tâm thay đổi mỗi lần một thói quen ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của mình mà thôi.
Ví dụ như, thay vì một ngày mua sắm cả chục bộ quần áo, mọi người có thể đặt mục tiêu mỗi tháng giảm hai bộ trang phục, hoàn thành định mức đề ra trong một đến hai năm. Hay chỉ đơn giản, những người “nghiện” mạng xã hội có thể điều tiết số lượng lên trang cá nhân trong một giờ, sau vài tháng, tăng lên một ngày, hai ngày, thậm chí cả tuần chỉ “lướt mạng” trong khoảng thời gian cho phép mà cơ thể vẫn vui vẻ, thoải mái.
