Đây là cảnh báo được đưa ra tại Hội thảo Xác định và kiểm soát rủi ro trong xuất nhập khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam do Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest) phối hợp với các Hiệp hội gỗ địa phương tổng chức ngày hôm nay - 16/10.
Kim ngạch tăng cao bất thường
Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung hiện vẫn đang tiếp diễn làm thay đổi cục diện của bức tranh cung – cầu các mặt hàng gỗ trên thế giới. Trung Quốc là nước cung cấp sản phẩm gỗ lớn nhất trên thế giới và là nhà xuất khẩu (XK) số một vào Mỹ. Trong khi đó, Mỹ là một trong những quốc gia nhập khẩu (NK) và tiêu thụ đồ gỗ nhiều nhất trên thế giới. Căng thẳng về thương mại giữa hai cường quốc này dẫn đến nguồn NK từ Trung Quốc vào Mỹ giảm mạnh. Chỉ tính riêng đối mặt hàng đồ gỗ, kim ngạch XK nhóm mặt hàng này từ Trung Quốc vào thị trường Mỹ tụt xuống 29 tỷ USD năm 2019 từ 38 tỷ USD của năm trước đó.
 |
| Hội thảo Xác định và kiểm soát rủi ro trong xuất nhập khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam, ngày 16/10. |
Sự sụt giảm về kim ngạch các mặt hàng gỗ của Trung Quốc vào thị trường Mỹ được thay thế một phần từ luồng cung mới từ Việt Nam. Năm 2019, kim ngạch XK các mặt hàng gỗ của Việt Nam sang Mỹ đạt gần 5,13 tỷ USD, tăng 1,4 lần so với kim ngạch năm 2018. Kim ngạch từ thị trường này chiếm khoảng 54% trong tổng kim ngạch XK các mặt hàng gỗ của Việt Nam vào tất cả các thị trường.
Trong 7 tháng năm 2020, các mặt hàng gỗ XK của Việt Nam vào Mỹ đạt 3,23 tỷ USD, tăng 25% so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, kim ngạch XK đồ gỗ (9403) từ Việt Nam sang Mỹ đã tăng 22% so với cùng kỳ năm 2019, đạt khoảng 1,7 tỷ USD. Trong nhóm hàng này, các mặt hàng có mức tăng trưởng rất cao là đồ nội thất phòng bếp (940340) - tăng 156%, đồ nội thất bằng gỗ khác (9403.60) - tăng 25% và bộ phận đồ gỗ (9403.90) - tăng 34%.
Ghế sofa (94016100) và bộ phận ghế sofa (94019099) thuộc nhóm các mặt hàng ghế ngồi (9401) là nhóm có giá trị XK cao nhất vào thị trường Mỹ. Nếu như năm 2018, tổng kim ngạch XK các mặt hàng này khoảng 400 triệu USD (trong đó ghế sofa là 365 triệu USD) thì năm 2019 con số này là trên 975 triệu USD (ghế sofa là trên 834 triệu USD), 7 tháng năm 2020 đã trên 611 triệu USD (ghế sofa là trên 532 triệu USD).
Đáng chú ý, mỗi năm có khoảng 380 DN trực tiếp tham gia vào XK ghế sofa vào Mỹ. Số DN XK ghế sofa vào Mỹ đang tiếp tục tăng: năm 2019 là 378 DN, thống kê trong 7 tháng năm 2020 là 388 DN.
Trong 7 tháng đầu năm 2020, kim ngạch XK tủ bếp (9403400) từ Việt Nam vào Mỹ đạt 235,9 triệu USD, tăng 156% so với cùng kỳ 2019, chiếm 74% trong tổng kim ngạch xuất mặt hàng này cùng kỳ cho tất cả các thị trường. Bình quân mỗi năm có khoảng trên 200 DN XK tủ bếp vào Mỹ. Số DN trực tiếp tham gia XK tủ bếp tiếp tục tăng: năm 2019 là 201 DN, trong 7 tháng năm 2020 là 207 DN.
Báo cáo của Viforest cũng cho thấy NK chi tiết tủ bếp và bộ phận ghế sofa từ Trung Quốc vào Việt Nam đã liên tục tăng trong những năm vừa qua. Nếu như năm 2018, kim ngạch NK ghế ngồi (9401) và đồ nội thất (9403) từ Trung Quóc vào Việt Nam là 64 triệu USD thì năm 2019 con số này đã tăng gần gấp 3 lần (192 triệu USD), 7 tháng năm 2020 là 135,6 triệu USD.
Trong đó, kim ngạch NK tủ bếp và bộ phận tủ bếp từ Trung Quốc vào Việt Nam năm 2018 chỉ là hơn 27 triệu USD thì năm 2019 đã vọt tăng lên đến 92 triệu USD, 7 tháng đầu năm là 74,5 triệu USD. Kim ngạch NK ghế sofa và bộ phận ghế sofa từ Trung Quốc vào Việt Nam 2018 khoảng 36,6 triệu USD thì năm 2019 đã tăng lên gần 99 triệu USD, 7 tháng đầu năm 2020 là 61 triệu USD..
Hiện Trung Quốc là nguồn cung duy nhất các bộ phận của ghế sofa cho Việt Nam. Giá trị và lượng NK mặt hàng này từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng rất cao kể từ tháng 6/2020 đến nay ..
Đề xuất thành lập nhóm hành động
Theo ông Trần Lê Huy, đại diện nhóm nghiên cứu các Hiệp hội gỗ và Forest Trends, đây là những tín hiệu gian lận thương mại ở mặt hàng tủ bếp và bộ phận của ghế sofa XK từ Việt Nam vào thị trường Mỹ.
“Kiểm soát hiệu quả gian lận thương mại là vấn đề sống còn của ngành gỗ nói riêng và tất cả các ngành kinh tế nói chung” - Chủ tịch Viforest Đỗ Xuân Lập nhấn mạnh.
Tại Hội thảo, Viforest và các Hiệp hội gỗ kiến nghị từ nguồn dữ liệu thống kê xuất, NK, cơ quan Hải quan phối hợp với thông tin từ DN và các hiệp hội xác định các sản phẩm có dấu hiệu rủi ro. Về phía Viforest, Hiệp hội xây dựng mạng lưới thu thập thông tin thông qua các DN và các hiệp hội địa phương; Hiệp hội quốc gia và các hiệp hội địa phương xây dựng các liên kết với các công ty Trung Quốc làm ăn nghiêm túc tại Việt Nam, khai thác và tiếp nhận thông tin từ mạng lưới liên kết này nhằm định vi các công ty có hành vi gian lận.
Đáng chú ý, bên cạnh đề xuất các cơ quan quản lý cần tăng cường nguồn lực, kiểm tra giám sát chặt chẽ khâu cấp chứng nhận nguồn gốc xuất xứ sản phẩm XK, Viforest và các Hiệp hội gỗ đề nghị cơ quan quản lý thành lập nhóm hành động, với sự tham gia của các bên liên quan, nhằm phát hiện và xử lý vấn đề nhanh và hiệu quả nhất.
Theo Chủ tịch Viforest Đỗ Xuân Lập, tính phức tạp của các hành vi gian lận thương mại đòi hỏi việc xử lý kịp thời và hiệu quả vượt khỏi phạm vi của cơ quan hải quan. Điều này đòi hỏi sự tham gia của các bên liên quan khác, bao gồm công thương, thuế, tài chính.
“Thành lập nhóm hành động nhằm giải quyết vấn đề với sự tham gia đầy đủ của các bên liên quan là điều tối quan trọng. Nhóm hành động cùng cần bao gồm các thành viên hiểu rất rõ về ngành, đặc biệt trong khâu sản xuất, chế biến từ đó có thể cung cấp các thông tin về tình trạng sử dụng các nguồn nguyên liệu đầu vào, tình trạng công nghệ, sử dụng lao động… “ - Chủ tịch Viforest khẳng định.
Theo TS Tô Xuân Phúc, chuyên gia Forest Trends, các mặt hàng gỗ là một trong những nhóm mặt hàng có độ rủi ro rất lớn về gian lận thương mại. Đây là các cảnh báo được cơ quan quản lý các hoạt động xuất nhập khẩu đưa ra. Một ví dụ điển hình về rủi ro là hiện Chính phủ Mỹ đang chính thức điều tra mặt hàng gỗ dán được XK vào Mỹ từ Việt Nam. Điều tra này được dựa trên các cáo buộc rằng gỗ dán được NK vào Việt Nam, sử dụng nhãn mác xuất xứ của Việt Nam và XK vào Mỹ. Các nghiên cứu của Forest Trends và các hiệp hội gỗ cũng đã nhiều lần nhấn mạnh về khía cạnh rủi ro này...
