Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong xây dựng, ban hành VBQPPL
Báo cáo Hội đồng thẩm định về dự án Luật, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật Nguyễn Hồng Tuyến cho biết, Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 đã có một số quy định về cơ chế để bảo đảm đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước được thể chế hóa thành quy định pháp luật và bảo đảm các quy định pháp luật phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước.
Thực tiễn thời gian qua cho thấy sự lãnh đạo của Đảng được xác định là yêu cầu đầu tiên và có tính tiên quyết trong công tác xây dựng, ban hành VBQPPL, được các cơ quan tuân thủ và bảo đảm thực hiện nghiêm túc trong toàn bộ quy trình đề nghị, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra và xem xét, thông qua dự án, dự thảo VBQPPL. Đối với một số dự án, dự thảo có tác động lớn, phức tạp, nhạy cảm, các cơ quan đã chủ động xin ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Cán sự Đảng, các cấp ủy Đảng. Nội dung các VBQPPL được xây dựng, ban hành thời gian qua đã cơ bản thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước.
Tuy nhiên, Luật năm 2015 còn thiếu một số quy định cụ thể, trực tiếp, thống nhất về cơ chế bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, chẳng hạn như trách nhiệm của các cơ quan trong nghiên cứu chủ trương, đường lối của Đảng trước khi lập đề nghị xây dựng văn bản, trong quá trình soạn thảo, thẩm định, thẩm tra dự thảo văn bản. Do vậy, dự thảo Luật sẽ sửa 5 điều của Luật năm 2015 nhằm hoàn thiện cơ chế bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong xây dựng, ban hành VBQPPL. Trong đó, bổ sung nguyên tắc về bảo đảm thể chế hóa kịp thời, đúng đắn, đầy đủ đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước trong xây dựng, ban hành VBQPPL và bổ sung các quy định cụ thể để bảo đảm thực hiện nguyên tắc này như quy định thẩm tra sự phù hợp của nội dung chính sách trong đề nghị, kiến nghị về luật, pháp lệnh với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước.
Bàn về nguyên tắc trên, theo GS. TS Trần Ngọc Đường, ông không quan niệm bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đồng nghĩa với việc tăng cường xin ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN hiện nay, ông khẳng định công tác xây dựng pháp luật là rất khó khăn, phức tạp, đòi hỏi phải thận trọng, không để xảy ra những phản ứng gay gắt. Bởi thế, để bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng là phải phát huy dân chủ hơn nữa, chặt chẽ hơn nữa nhưng cũng là tạo điều kiện cho các chủ thể liên quan có trách nhiệm hơn nữa trong công tác xây dựng pháp luật. Đi cùng với đó là cần quy định phản biện xã hội đối với một số dự án luật mà thực tiễn vừa qua đã đặt ra.
Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc nhấn mạnh, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng là đương nhiên nhưng cách thể hiện trong VBQPPL không hề dễ dàng. Thứ trưởng đề nghị cần quy định sao cho thực chất, không mang tính hô hào, khẩu hiệu.
Có chính sách mới là phải lập đề nghị xây dựng nghị định
Trong các vấn đề đề xuất xin ý kiến Chính phủ, ông Tuyến nêu vấn đề về việc bỏ quy trình lập đề nghị xây dựng đối với một số nghị định. Theo khoản 2 Điều19 Luật năm 2015 thì Chính phủ ban hành nghị định để quy định: Các biện pháp cụ thể để tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước; các biện pháp để thực hiện chính sách kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, tài chính, tiền tệ, ngân sách, thuế, dân tộc, tôn giáo, văn hóa, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trường, đối ngoại, chế độ công vụ, cán bộ, công chức, viên chức, quyền, nghĩa vụ của công dân và các vấn đề khác thuộc thẩm quyền quản lý, điều hành của Chính phủ; những vấn đề liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của từ hai bộ, cơ quan ngang bộ trở lên; nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác thuộc thẩm quyền của Chính phủ.
Khi rà soát kỹ nội dung của khoản này thì thấy rằng, đây là những nghị định chủ yếu quy định các biện pháp để thực hiện các chính sách đã có trong luật, pháp lệnh. Do vậy, dự thảo Luật không yêu cầu lập đề nghị xây dựng theo quy trình chính sách đối với nghị định quy định tại khoản 2 Điều 19 Luật năm 2015. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng việc bỏ quy trình lập đề nghị xây dựng nghị định quy định tại khoản 2 Điều 19 Luật năm 2015 có thể chưa hợp lý nếu các nghị định đó có chứa các chính sách, nhất là các nghị định ban hành để quy định những vấn đề liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của từ hai bộ, cơ quan ngang bộ trở lên, do vậy đối với loại nghị định này cần phải đánh giá tác động của chính sách, nếu trong dự thảo nghị định có chính sách.
Đa số thành viên Hội đồng tán thành về dự kiến sửa đổi trên để tháo gỡ trong quá trình triển khai cho các bộ, ngành nhưng Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) Nguyễn Phước Thọ lại băn khoăn bởi theo ông, khoản 2 Điều 19 Luật năm 2015 cơ bản bao trùm tất cả các nghị định thuộc thẩm quyền ban hành của Chính phủ. Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc cũng quả quyết, nếu bỏ quy trình lập đề nghị xây dựng đối với nghị định thuộc khoản 2 Điều 19 thì phải thống nhất là không cho phép những nghị định này quy định các chính sách mới hoặc lồng ghép chính sách.