Chuyên gia góp ý Dự thảo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án

Nguyên tắc ưu việt: Bảo mật thông tin

Việc thực hiện hòa giải, đối thoại tại tòa được đánh giá là đã phát huy tối đa tự do ý chí và khả năng tự định đoạt của các chủ thể tham gia với sự hỗ trợ chuyên nghiệp của các hòa giải viên, đáp ứng được mong muốn của các bên tranh chấp đó là thời gian giải quyết nhanh chóng, tranh chấp được giải quyết một cách kín đáo và bảo mật thông tin - tiêu chí mà phương thức giải quyết bằng tố tụng tại tòa án không có được. 

Nguyên tắc bảo mật thông tin là nguyên tắc then chốt trong hoạt động hoà giải ngoài tố tụng tại Toà án và được quy định tại một số điều khoản của Dự thảo, thể hiện sự tiếp nhận những thực tiễn tốt trên thế giới. 

Tuy nhiên, ông Nguyễn Hưng Quang (Chủ tịch Trung tâm hòa giải thương mại quốc tế Việt Nam) nhận định, Dự thảo cũng cần quy định rõ hơn một số vấn đề liên quan đến nguyên tắc này. Cụ thể, Dự thảo Luật cho phép Hoà giải viên, Đối thoại viên được ghi chép diễn biến của quá trình hoà giải, đối thoại, đồng thời yêu cầu toàn bộ các thông tin của cuộc hoà giải, đối thoại phải được giữ bí mật trừ một số trường hợp được phép tiết lộ. Tuy nhiên, cơ chế bảo mật thông tin hòa giải này như thế nào cũng chưa được quy định rõ ràng. 

Ông Quang cho rằng, cơ chế cho phép mời “những người uy tín có khả năng tác động đến các bên tham gia hòa giải, đối thoại để hỗ trợ cho việc hòa giải, đối thoại khi xét thấy cần thiết” và “tham khảo ý kiến cơ quan nhà nước và tổ chức có chuyên môn” cũng cần cân nhắc lại vì có khả năng ảnh hưởng tới nguyên tắc bảo mật trong hoạt động hoà giải, đặc biệt đối với những vụ việc kinh doanh thương mại cũng như ảnh hưởng tới quyền của các bên tham gia hoà giải. Hoà giải viên chỉ nên thực hiện các công việc này khi có sự đồng ý của các bên tham gia hoà giải.

Nên bổ sung trách nhiệm bồi thường thiệt hại

Về bảo mật thông tin, nhằm khuyến khích hòa giải, Dự thảo đã quy định các nội dung được đề cập trong hòa giải sẽ được giữ bí mật và mọi phát ngôn hay sự thừa nhận, hoặc tài liệu được đưa ra tại phiên hòa giải sẽ không được chấp nhận làm chứng cứ trong bất kỳ trình tự tài phán nào trước Tòa án, trọng tài hoặc cơ quan có thẩm quyền, trừ một số trường hợp ngoại lệ được cụ thể hóa tại Dự thảo. 

Theo đó, cơ quan, tổ chức, cá nhân được sử dụng lời trình bày của các bên trong quá trình hòa giải, đối thoại làm chứng cứ trong quá trình giải quyết vụ việc theo quy định của pháp luật trong trường hợp (i) bên trình bày đồng ý sử dụng lời trình bày của mình trong quá trình hòa giải, đối thoại làm chứng cứ; (ii) phải sử dụng làm chứng cứ theo quy định của luật. 

Theo Luật sư Nguyễn Đức Mạnh (Phó Giám đốc kiêm Luật sư thành viên Công ty Luật TNHH Bizlink), việc quy định trường hợp “phải sử dụng làm chứng cứ theo quy định của luật” là còn quá chung chung, không rõ ràng. Điều này có thể gây khó khăn, làm ảnh hưởng đến việc tiết lộ thông tin của các bên trong quá trình hòa giải, đối thoại. Bởi lẽ nguyên tắc cốt lõi của hoạt động hòa giải, đối thoại cần được bảo đảm là nguyên tắc bảo mật thông tin trong quá trình hòa giải, đối thoại nhằm khuyến khích các bên có thiện chí giải quyết tranh chấp của mình. 

Bên cạnh đó, trong quá trình hòa giải, đối thoại, các bên có thể nói hết những khúc mắc, nguyên nhân sâu xa dẫn đến mâu thuẫn, những vấn đề nhạy cảm về mặt kinh doanh, thương mại, điều mà không phải khi nào cũng có được ở các hình thức giải quyết tranh chấp mang tính công khai. Trong trường hợp hòa giải viên, đối thoại viên có hành vi vi phạm bảo mật thông tin mà gây thiệt hại đến bên trình bày thì sẽ phải bồi thường thiệt hại cho bên trình bày.

“Do đó, về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân khi vi phạm quy định bảo mật thông tin, chúng tôi cho rằng nên bổ sung thêm trách nhiệm bồi thường thiệt hại bên cạnh việc bị xử lý theo quy định của pháp luật”, Luật sư Nguyễn Đức Mạnh nói.