Trước thực trạng môi trường ô nhiễm, con người đổ xô đi tìm mọi phương cách để “cứu” mình. Than hoạt tính được tôn sùng là một trong những “vị cứu tinh” như thế.
Than hoạt tính – mác bảo đảm bán được hàng
Một sản phẩm có than hoạt tính được công chúng chuộng và mua ồ ạt là khẩu trang, nhất là khi có thông tin về dịch SARS, về nạn cúm A/H1N1 hoành hành. Dọc các phố, những biển hiệu “Khẩu trang sợi hoạt tính”, “Khẩu trang than hoạt tính” nhan nhản. Tất cả đều cố gắng trưng ra thế mạnh của mình là… có than hoạt tính. Người mua cũng theo đó gửi niềm tin vào những nơi có “tín hiệu” được bảo đảm an toàn này.
Người bán chỉ cần bắt đúng tâm lý của khách hàng, thích loại nào chiều loại đó. Không ít người chỉ biết chung chung là “loại ấy là tốt nhất rồi vì có than hoạt tính”.
Lợi bất cập hại
PGS.TS. Phạm Văn Nho (Phòng thí nghiệm vật lý ứng dụng Trường ĐH khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết: “Khi sử dụng than hoạt tính để loại bỏ các chất độc hại cần xem xét, chất đó có được hấp thụ bởi than hoạt tính hay không? Và khối lượng sử dụng có đủ lớn để hấp thụ hay không? Chứ không phải cứ than hoạt tính là hút được tất cả chất độc hại, vi khuẩn, vi rút như mọi người vẫn lầm tưởng”. (Cơ chế bảo vệ của than hoạt tính: các chất độc trong môi trường bị lớp than hoạt tính hấp thụ, giữ lại đó nên không xâm nhập vào khoang miệng).
Tuy nhiên, không thể phủ nhận khả năng hấp thụ tốt của than hoạt tính (và vật liệu hoạt tính nói chung) bởi nó có diện tích bề mặt rất lớn so với khối lượng chung. Khả năng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó quan trọng là diện tích bề mặt. Diện tích bề mặt càng lớn, khả năng hấp thụ càng cao. Than hoạt tính là vật liệu rẻ tiền, có thể hút được một số chất có trong môi trường nước, môi trường không khí.
Tuy nhiên, cũng nên biết là: Không phải tất cả mọi chất đều được hút bởi than hoạt tính và khả năng hút là có hạn. Khi than hoạt tính đã bị bão hòa thì hoàn toàn không còn tác dụng gì.
Có thể khẳng định, về mặt thực tiễn, khẩu trang có than hoạt tính là vô tác dụng, không khác khẩu trang thường. Không phải vì than hoạt tính không thể hấp thụ mà khối lượng sử dụng nó trong khẩu trang quá ít nên rất nhanh chóng bị bão hòa. Thậm chí còn lợi bất cập hại khi vi khuẩn, vi rút tích tụ ở đó, sinh sôi nảy nở mạnh do hơi nước từ hơi thở người là môi trường thuận lợi. Đó là chưa kể đến tâm lý của nhiều người là đeo khẩu trang có hoạt tính rồi thì cứ “vô tư”, không thay đổi khẩu trang thường xuyên, lại càng tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn trú ngụ, sinh sôi.
Còn đối với các vật dụng khác có sử dụng than hoạt tính thì có tác dụng nhất định đối với một số chất nó có thể hút được. Nhưng cũng không nên quá… tôn vinh nó, ỷ lại vào nó mà bàng quang với các nguy cơ nhiễm khuẩn. Điều đó rất nguy hiểm vì như vậy sẽ phó thác sức khỏe của mình cho than hoạt tính mà không tìm cách khác để bảo vệ mình.
Trần Quỳnh
