Nguyên nhân làm phát sinh tội phạm là do nhu cầu vay tín dụng của người dân lớn, thủ tục vay đơn giản bởi chỉ cần chứng minh thư nhân dân (hoặc căn cước công dân) và sổ hộ khẩu. Ngoài ra, còn một bộ phận người dân, nhất là thanh niên, công nhân lười lao động, ham mê cá độ cờ bạc, game online đã vay nặng lãi để sử dụng vào mục đích chi tiêu không chính đáng của bản thân.
Nắm bắt được tâm lý này, các đối tượng hoạt động cho vay nặng lãi “tín dụng đen" đã lợi dụng danh nghĩa các cơ sở kinh doanh dịch vụ, các tổ chức tín dụng hoạt động biến tướng, các cá nhân cho vay tài chính bất hợp pháp, các cơ sở, cá nhân huy động vốn với lãi suất cao bất thường (chơi hụi, họ, phường…) hoặc góp vốn dưới hình thức kinh doanh đa cấp… để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.
Các đối tượng sử dụng nhiều chiêu thức như: Phát, dán tờ rơi tại các địa điểm công cộng, cột điện, tường rào, nơi có nhiều người qua lại hoặc quảng cáo qua mạng xã hội như zalo, facebook, cấu kết thành lập những nhóm đòi nợ thuê hoạt động ở tất cả các huyện, thành phố, len lỏi vào trong các khu công nghiệp, một số đơn vị ngành than.
Khi đến vay tiền, người dân chỉ cần đưa bản photo chứng minh nhân dân, hộ khấu, giấy phép lái xe... Sau đó, các đối tượng sẽ tiến hành làm hợp đồng vay mượn, trả góp, trong đó có kèm theo lãi suất nhưng không quá mức lãi suất mà pháp luật quy định. Hợp đồng này có chữ ký của người vay tiền nhưng nhóm các đối tượng cho vay sẽ giữ hợp đồng mà không đưa cho người vay…
Ngoài ra, một số trường hợp cần tiền kinh doanh, đáo hạn ngân hàng, thua tiền đánh bạc... sẵn sàng “vay nóng” hoặc mượn tiền trả góp theo ngày (với lãi suất 15-30%/tháng). Nếu không trả đủ lãi, họ sẽ cộng số lãi này vào tiền gốc. Cứ như vậy, số tiền nợ càng nhiều, đến khi người vay không còn khả năng chi trả, các đối tượng cho vay tiền sẽ đe dọa hành hung, bắt cóc, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm, thậm chí đe dọa người thân của người vay nợ nhằm tạo sức ép buộc phải bán nhà cửa, tài sản trả nợ.
Hậu quả của hoạt động “tín dụng đen" là hết sức nặng nề. Đối với người cho vay, do hám lợi nên cho các đối tượng vay với lãi suất cao sẽ dẫn đến bị các đối tượng lợi dụng lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Đối với người đi vay, khi không có khả năng chi trả sẽ bị các đối tượng nhắn tin, gọi điện hoặc trực tiếp đến nhà đe dọa, khủng bố tinh thần, hành hung, cưỡng đoạt tài sản khiến người vay nợ khiếp sợ, không dám tố cáo hoặc khong dám hợp tác với cơ quan công an để điều tra.
Trong ngành than ở Quảng Ninh, không ít công nhân sau khi rơi vào bẫy “tín dụng đen”, không có khả năng chi trả đã phải bỏ việc, trốn về quê, ảnh hưởng đến nguồn lao động của các công ty.
Để phòng ngừa, ngăn chặn, đấu tranh, vô hiệu hóa và xử lý triệt để các băng nhóm, đối tượng cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê, thời gian qua, Giám đốc Công an tỉnh Quảng Ninh đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ, Công an các địa phương tập trung tăng cường kiểm tra hành chính những cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ nhằm xử lý triệt để những sai phạm trong hoạt động cho vay, cầm đồ, hỗ trợ tài chính.
Ðấu tranh xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật hình sự liên quan hoạt động cầm đồ, hỗ trợ tài chính, cho vay tín chấp, như: cho vay lãi nặng, hoạt động "tín dụng đen" tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có, bắt giữ người trái pháp luật, giết người, cưỡng đoạt tài sản, cố ý gây thương tích, hủy hoại tài sản.
Cùng với các lực lượng chức năng, các cấp, ngành, các tổ chức cần làm tốt công tác tuyên truyền để người dân cần hiểu rõ những phương thức, thủ đoạn của tội phạm và hậu quả liên quan đến hoạt động “tín dụng đen" nhằm nâng cao ý thức cảnh giác, chủ động phòng ngừa đối với tội phạm cho vay lãi nặng, đòi nợ thuê, không tiếp tay hoặc để các đối tượng lợi dụng hoạt động; đồng thời tích cực tham gia tố giác, hỗ trợ lực lượng chức năng đấu tranh, xử lý các vi phạm liên quan đến “tín dụng đen".
Công đoàn các doanh nghiệp có lượng công nhân lớn, nhất là trong các công ty than, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ công nhân viên. Đối với các cơ sở lưu trú, nhà trọ, nhà dân cần cảnh giác không cho các đối tượng liên quan đến hoạt động cho vay nặng lãi, siết nợ, đòi nợ thuê “tín dụng đen" thuê nhà để làm cơ sở hoạt động.
Những người đang tham gia vào hoạt động “tín dụng đen" bị các đối tượng lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc bị đe dọa, hành hung, cưỡng đoạt tài sản cần đến ngay cơ quan Công an nơi gần nhất để trình báo hoặc gọi điện theo đường dây nóng của lực lượng Công an nơi gần nhất để được hướng dẫn biện pháp xử lý.