Theo Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS TP Cần Thơ (Trung tâm), địa phương này hiện có 2.980 người nghiện ma túy, trong đó 888 người tiêm chích; 1.879 tiếp viên nhà hàng và 66 gái mại dâm đường phố. Ước tính đến 31/12/2019, tổng số người nhiễm HIV qua xét nghiệm phát hiện được khoảng 6.475 người, trong đó còn sống khoảng 3.970 người.
Cần Thơ hiện xếp thứ 14 trên cả nước về số người nhiễm HIV. HIV/AIDS trên địa bàn vẫn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát, bởi tội phạm ma túy không từ một thủ đoạn nào. Thiếu tướng Nguyễn Văn Thuận, Giám đốc Công an Cần Thơ cho biết: “Năm 2019 trên địa bàn TP xảy ra 332 vụ liên quan ma túy, giảm 21 vụ so với cùng kỳ, tuy nhiên người nghiện lại tăng 203 người. Các đối tượng không sử dụng ma túy thông thường nữa mà chủ yếu chuyển qua sử dụng ma túy đá, ma túy tổng hợp”.
Theo ông Thuận, để nâng cao hiệu quả phòng, chống ma túy, Công an TP đã tham mưu Ban Chỉ đạo 138 tiếp tục đổi mới công tác tuyên truyền tác hại ma túy, nhất là tập trung vào các đối tượng có nguy cơ cao. Bên cạnh đó tăng cường phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án về ma túy; rà soát, lập danh sách quản lý các đối tượng nghiện tái hòa nhập cộng đồng, đặc xá ra tù để chủ động phòng ngừa. Đồng thời, mở các cao điểm tấn công trấn áp tội phạm về ma túy.
TP cơ bản đã làm “giảm nhiệt” các vụ việc liên quan đến ma túy, đồng thời khống chế được tốc độ gia tăng của dịch HIV/AIDS, giảm cả 3 mặt (nhiễm mới, chuyển sang AIDS, tử vong). Tuy nhiên, kết quả giám sát trọng điểm HIV trong những năm gần đây cho thấy tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) có xu hướng gia tăng. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm này từ 5% năm 2015 tăng lên 14,7% năm 2017, 18% năm 2018 và 20,3% năm 2019.
Đáng chú ý, TP có khoảng 1.985 nam quan hệ tình dục đồng giới, nằm trong tốp 5 địa phương có tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM cao nhất nước. Kết quả giám sát trọng điểm HIV cho thấy, tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm MSM vẫn tiếp tục duy trì mức rất cao, lên 20,3% năm 2019, trong khi cả nước, tỷ lệ trung bình chỉ 10,17%.
Theo kết quả khảo sát, trong số nhóm người mới phát hiện nhiễm HIV, lây truyền qua quan hệ tình dục chiếm trên 96%, chủ yếu nhóm tuổi từ 20 - 39. Trong đó nam MSM chiếm trên 52% trong tổng số người nhiễm HIV phát hiện được năm 2019.
Các can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV truyền thống đã được triển khai đồng bộ, nhưng tỷ lệ thường xuyên sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục ở nhóm MSM chỉ khoảng 44%. Do đó, để tiếp tục giảm số người nhiễm HIV, bên cạnh những những giải pháp “cứng rắn” với tội phạm ma túy, TP cũng duy trì những giải pháp “mềm dẻo” cho nhóm đối tượng nguy cơ cao.
Ông Huỳnh Minh Trúc, Giám đốc Trung tâm cho biết: “Trên thế giới, các bằng chứng khoa học đã chứng minh việc điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) cho quần thể nguy cơ cao bằng thuốc kháng HIV (ARV) có thể dự phòng lây nhiễm HIV. Việc tuân thủ uống ARV hàng ngày có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HIV lên đến 90%”.
Theo ông Trúc, Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến cáo các quốc gia cần triển khai dự phòng nhiễm HIV cho quần thể nguy cơ cao (như nhóm quan hệ tình dục đồng giới, nhóm chuyển giới, bạn tình âm tính của người nhiễm HIV chưa điều trị ARV, người nghiện ma túy và nhóm mua bán dâm). Những người có nguy cơ cao nhiễm HIV, chưa nhiễm HIV, không chống chỉ định đều có thể dùng PrEP.
Trong năm 2019 và 2020, khoảng 2.200 khách hàng dùng PrEP được miễn phí thuốc và một số xét nghiệm. Đây là một bước tiến mới mở rộng cho chương trình can thiệp điều trị dự phòng lây nhiễm HIV tại Cần Thơ.
Với nhiều giải pháp đang thực hiện, Cần Thơ đang nỗ lực đạt mục tiêu 90-90-90 vào năm 2020 (tức là 90% người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm của bản thân; 90% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV và 90% số người được điều trị ARV có tải lượng vi rút dưới ngưỡng lây truyền).