Dấu ấn công tác trợ giúp pháp lý

Bảo đảm tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật

-Thưa ông, trong năm 2024, công tác TGPL trên toàn quốc đã được đánh giá ra sao?

Trợ giúp pháp lý (TGPL) là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí của Nhà nước cho người nghèo, người yếu thế, đối tượng chính sách nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho họ trong vụ việc cụ thể. Qua đó thể hiện trách nhiệm của Nhà nước với công dân trong bảo đảm tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật. Chính vì vậy, TGPL vốn mang giá trị cốt lõi về bảo vệ quyền con người, của Nhà nước pháp quyền, đồng thời là công cụ để Nhà nước thực hiện các cam kết quốc tế tại Việt Nam.

Những kết quả đạt được của công tác TGPL thời gian qua nói chung và năm 2024 nói riêng đã tiếp tục khẳng định vai trò của TGPL trong bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đối tượng dễ tổn thương trong xã hội, góp phần xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN; thực hiện chính sách an sinh xã hội, phát triển sinh kế, giảm nghèo bền vững…

Đặc biệt, Tổng Bí thư Tô Lâm trong buổi làm việc với Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp ngày 7/11/2024 đã đánh giá công tác TGPL thời gian qua được triển khai với nhiều phương thức đa dạng, góp phần nâng cao tinh thần thượng tôn pháp luật trong xã hội. Đồng thời Tổng Bí thư chỉ đạo trong thời gian tới cần “phát huy vai trò của TGPL trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội”.

-Xin ông cho biết một số dấu ấn nổi bật của công tác TGPL năm qua?

Một số dấu ấn của công tác TGPL năm 2024 như sau:

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế theo hướng mở rộng diện người được TGPL miễn phí. Kỳ họp thứ 8 Quốc hội Khóa XV đã thông qua Luật Tư pháp người chưa thành niên; Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi); trong đó có quy định mở rộng diện người được TGPL, cụ thể:

i) Luật Tư pháp người chưa thành niên (có hiệu lực từ 1/1/2026) mở rộng diện người từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thuộc diện được TGPL miễn phí, gồm: Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi là người bị tố giác; bị kiến nghị khởi tố; bị giữ trong trường hợp khẩn cấp; bị buộc tội; bị hại; người làm chứng; người chấp hành biện pháp xử lý chuyển hướng; phạm nhân.

ii) Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) (có hiệu lực từ 1/7/2025) quy định nạn nhân của hành vi mua bán người, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân và người dưới 18 tuổi đi cùng nạn nhân được TGPL miễn phí.

Việc sửa đổi quy định Luật TGPL 2017, mở rộng người thuộc diện được TGPL trong các đạo luật trên nhằm đáp ứng thực tiễn nhu cầu TGPL, thực hiện kịp thời nhiệm vụ nghiên cứu mở rộng đối tượng được TGPL được giao tại Nghị quyết 27-NQ/TW.

Thứ hai, nâng cao vai trò TGPL trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội. Trong năm 2024, ở Trung ương và địa phương tiếp tục triển khai nội dung về TGPL trong 3 chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, về giảm nghèo bền vững, về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025.

Kết quả đầu ra của từng hoạt động TGPL góp phần giúp người dân tiếp cận và thụ hưởng TGPL miễn phí khi có tranh chấp, vướng mắc pháp luật. Các hoạt động tăng cường năng lực cho người thực hiện TGPL đã góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả vụ việc TGPL.

Năm 2024, tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội Khóa XV, trên cơ sở tờ trình của Chính phủ về đề xuất chủ trương đầu tư CTMTQG về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 - 2035, CTMTQG về phòng, chống ma túy đến 2030, Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư 2 CTMTQG nêu trên; và TGPL đều có nội dung hoạt động trong các CTMTQG này. Như vậy, đến nay, TGPL đã trở thành nội dung của tất cả 5 CTMTQG.

Thứ ba, số lượng vụ việc TGPL bằng hình thức tham gia tố tụng đạt mốc cao nhất từ trước đến nay. Năm 2024, các tổ chức thực hiện TGPL trên toàn quốc thực hiện 56.034 vụ việc TGPL trong tố tụng (tăng 19% so với cùng kỳ 2023 và đạt mốc cao nhất từ trước đến nay), trong đó đã kết thúc 30.538 vụ việc tham gia tố tụng. Tất cả các vụ việc thẩm định, đánh giá chất lượng đều đạt chất lượng trở lên. Nhiều vụ việc TGPL đạt hiệu quả, thành công, thắng kiện, bào chữa được cho nhiều người thuộc diện TGPL.

Phát huy vai trò trong thực hiện 5 CTMTQG

-Trước yêu cầu từ thực tiễn mới, trong năm 2025, công tác TGPL cần chú trọng thực hiện những nhiệm vụ nào, thưa ông?

Trong năm 2025, hệ thống TGPL cần chú trọng, tích cực, tập trung triển khai một số nhiệm vụ sau đây.

Tiếp tục nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện đề án “Nâng cao vai trò, hiện đại hóa, phát triển TGPL đến 2030, tầm nhìn 2045” nhằm tiếp tục triển khai các nội dung “Xây dựng mạng lưới, nâng cao năng lực hệ thống TGPL để người dân dễ tiếp cận pháp luật”; “Nâng cao vai trò, tính chuyên nghiệp và chất lượng TGPL, nhất là trong hoạt động tố tụng tư pháp; hiện đại hóa, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hệ thống TGPL; mở rộng đối tượng được TGPL phù hợp điều kiện của đất nước” được giao tại Nghị quyết 27-NQ/TW. “Phát huy vai trò của TGPL trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội” theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Xác định mục tiêu của TGPL bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, trở thành nước có hoạt động TGPL phát triển trong khu vực giai đoạn 2025 - 2030 và nước có hoạt động TGPL tiên tiến trong khu vực và trên thế giới giai đoạn 2031 - 2045.

Năm 2025 là năm về đích trong triển khai các nội dung TGPL trong 3 CTMTQG; cũng là năm bản lề chuẩn bị cho giai đoạn 2026 - 2030; đồng thời chuẩn bị các điều kiện để triển khai hiệu quả CTMTQG về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 - 2035 và CTMTQG về phòng, chống ma túy đến 2030. TGPL đang đứng trước cơ hội và cũng là nhiệm vụ nặng nề để phát huy vai trò trong thực hiện tất cả 5 CTMTQG, gắn kết an sinh xã hội; chuẩn bị thực hiện các quy định về mở rộng người được TGPL miễn phí.

Tiếp tục tập trung thực hiện vụ việc TGPL, nhất là vụ việc tham gia tố tụng. Đẩy mạnh việc tổ chức thẩm định, đánh giá chất lượng, hiệu quả vụ việc TGPL. Chú trọng triển khai việc người thực hiện TGPL trực tại Tòa án nhân dân và trực TGPL trong điều tra hình sự 24/24h.

Đa dạng hóa các cách thức và nâng cao hiệu quả truyền thông về TGPL. Tích cực chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động TGPL, kết nối, chia sẻ với cơ sở quốc gia về dân cư và các bộ, ngành có liên quan… nhằm tạo thuận lợi cho người dân tiếp cận, sử dụng dịch vụ sự nghiệp công thiết yếu TGPL miễn phí, kịp thời, chất lượng, hiệu quả.

-Trân trọng cảm ơn ông!