Ngày 17/3/1981, trong phiên họp về công tác nội chính, Bộ Chính trị đã có quyết định về việc thành lập Bộ Tư pháp làm nhiệm vụ của Ủy ban Pháp chế của Chính phủ và một phần nhiệm vụ của Tòa án nhân dân Tối cao – quản lý Tòa án địa phương về tổ chức để Tòa án nhân dân Tối cao tập trung vào công tác xét xử, giám đốc việc xét xử và tổng kết, hướng dẫn thực tiễn xét xử.
Ngày 22/11/1981, Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Nghị định số 143/HĐBT quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức của Bộ Tư pháp. Việc tái thành lập Bộ Tư pháp đã khẳng định vị trí, tầm quan trọng của công tác tư pháp trong quản lý nhà nước và trong đời sống xã hội.
Cùng với việc tái thành lập Bộ Tư pháp, Đảng bộ Bộ Tư pháp cũng được thành lập. Từ đó đến nay, trải qua gần 35 năm xây dựng và phát triển, Đảng bộ Bộ Tư pháp ngày càng được củng cố và phát triển cùng với sự phát triển của Bộ, ngành.
Từ năm 1981 đến năm 1983, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp trực thuộc Đảng bộ quận Ba Đình; từ năm 1983 đến năm 2007, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp trực thuộc Đảng bộ Khối Nội chính Trung ương. Trong giai đoạn này, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp liên tục đạt danh hiệu trong sạch vững mạnh tiêu biểu, nhiều năm được nhận Bằng khen của Đảng ủy Khối Nội chính Trung ương.
Từ ngày 11/4/2007, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp trực thuộc Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương theo Quyết định số 47-QĐ/TW ngày 11/4/2007 của Bộ Chính trị về việc kết thúc hoạt động của 07 Đảng bộ Khối trực thuộc Trung ương, thành lập Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương; tháng 9/2009, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp được nâng cấp lên thành Đảng bộ cấp trên cơ sở và đổi tên thành Đảng bộ Bộ Tư pháp.
Các kỳ Đại hội Đảng bộ Bộ Tư pháp
Từ năm 1983 đến nay, Đảng bộ Bộ Tư pháp đã trải qua 9 kỳ Đại hội:
1. Đại hội nhiệm kỳ I (từ năm 1983 đến năm 1987): Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 11 đồng chí. Đồng chí Đào Xuân Miễn, Thứ trưởng Bộ Tư pháp được bầu giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy.
2. Đại hội nhiệm kỳ II (từ năm 1987 đến năm 1991): Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 11 đồng chí. Đồng chí Hoàng Đình Song, Chánh Văn phòng Bộ Tư pháp được bầu giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy.
3. Đại hội nhiệm kỳ III (từ năm 1991 đến năm 1995): Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 07 đồng chí. Đồng chí Hoàng Đình Song, Chánh Văn phòng Bộ Tư pháp được bầu lại làm Bí thư Đảng ủy.
4. Đại hội nhiệm kỳ IV (từ năm 1995 đến năm 1997): Trong nhiệm kỳ này, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 152 đảng viên sinh hoạt tại 17 chi bộ. Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 09 đồng chí. Đồng chí Nguyễn Văn Sản, Thứ trưởng Bộ Tư pháp được bầu giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy.
5. Đại hội nhiệm kỳ V (từ năm 1997 đến năm 2000): Trong nhiệm kỳ này, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 195 đảng viên sinh hoạt tại 17 chi bộ. Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 11 đồng chí. Đồng chí Nguyễn Văn Sản, Thứ trưởng Bộ Tư pháp được bầu lại làm Bí thư Đảng ủy.
6. Đại hội nhiệm kỳ VI (từ năm 2000 đến năm 2003): Trong nhiệm kỳ này, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 224 đảng viên sinh hoạt tại 19 chi bộ. Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 10 đồng chí. Đồng chí Nguyễn Văn Sản, Thứ trưởng Bộ Tư pháp tiếp tục được bầu lại làm Bí thư Đảng ủy. Ngày 17/11/2001, đồng chí Lê Thị Thu Ba, Thứ trưởng Bộ Tư pháp được bầu bổ sung vào Ban Chấp hành Đảng bộ giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy thay đồng chí Nguyễn Văn Sản nghỉ hưu theo chế độ.
7. Đại hội nhiệm kỳ VII (từ năm 2003 đến năm 2005): Trong nhiệm kỳ này, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 270 đảng viên sinh hoạt tại 20 chi bộ. Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 11 đồng chí. Đồng chí Lê Thị Thu Ba, Ủy viên Ban Cán sự, Thứ trưởng Bộ Tư pháp giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy.
8. Đại hội nhiệm kỳ VIII (từ năm 2005 đến năm 2010): Đại hội Đảng bộ diễn ra trong 02 ngày 15 và 16/7/2005. Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 11 đồng chí. Đảng ủy có các ban: Ban Tuyên huấn, Ban Tổ chức, Ban công tác quần chúng, Ủy ban Kiểm tra và Văn phòng Đảng ủy.
Ban Thường vụ Đảng ủy gồm 3 đồng chí. Đồng chí Lê Thị Thu Ba, Ủy viên Ban Cán sự, Thứ trưởng Bộ Tư pháp giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy. Tháng 10/2007, đồng chí Lê Thị Thu Ba chuyển công tác khác, đồng chí Đinh Trung Tụng, Ủy viên Ban Cán sự, Thứ trưởng Bộ Tư pháp được bầu bổ sung vào Ban Chấp hành Đảng bộ, giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy. Đầu nhiệm kỳ, toàn Đảng bộ có 250 đảng viên sinh hoạt tại 22 chi bộ và 02 Đảng bộ bộ phận. Tính đến 31/12/2009, Đảng bộ Bộ Tư pháp có 466 đảng viên sinh hoạt tại 27 chi bộ và 02 Đảng bộ bộ phận (gồm 10 chi bộ).
Thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa X về nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức cơ sở đảng và đảng viên, ngày 19/9/2009, Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp từ Đảng bộ cơ sở được nâng lên là Đảng bộ trên cơ sở và đổi tên thành Đảng bộ Bộ Tư pháp theo Quyết định số 953-QĐ/ĐUK ngày 19/9/2009 của Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương về việc thành lập Đảng bộ Bộ Tư pháp là Đảng bộ cấp trên cơ sở.
Triển khai thực hiện Quyết định này, Đảng ủy Bộ Tư pháp đã thành lập 03 Đảng bộ cơ sở (gồm 20 chi bộ), 04 chi bộ cơ sở và 24 chi bộ trực thuộc, đồng thời kiện toàn lại các Ban của Đảng và Văn phòng Đảng ủy.
9. Đại hội nhiệm kỳ IX (từ năm 2010 đến năm 2015): Đại hội Đảng bộ diễn ra trong 02 ngày 12 và 13/8/2010. Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Bộ Tư pháp có 21 đồng chí. Đảng ủy có các ban: Ban Tuyên giáo, Ban Tổ chức, Ban Dân vận, Ủy ban Kiểm tra và Văn phòng Đảng ủy.
Ban Thường vụ Đảng ủy gồm 07 đồng chí. Đồng chí Đinh Trung Tụng, Ủy viên Ban Cán sự (hiện là Phó Bí thư Ban Cán sự), Thứ trưởng Bộ Tư pháp giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy. Đầu nhiệm kỳ, toàn Đảng bộ có 502 đảng viên sinh hoạt tại 27 đơn vị trực thuộc, trong đó có 03 Đảng bộ cơ sở, 44 chi bộ. Tính đến 31/7/2015, Đảng bộ Bộ Tư pháp có 884 đảng viên sinh hoạt tại 36 đơn vị trực thuộc (gồm 06 đảng bộ cơ sở, 30 chi bộ trực thuộc Đảng bộ).
