Tại Hội thảo này, một chuyên gia có ý kiến, cần nâng thời hạn thuê đất công ích của xã từ 5 năm lên 20 năm để khuyến khích đầu tư sản xuất kinh doanh dài hạn.
Hàng chục năm nay, qua nhiều “đời” Luật Đất đai, từ 1993, 2003 đến 2013, quỹ đất 5% được quy định khá chung chung. Luật năm 2013 cũng chỉ có Điều 132 quy định “căn cứ quỹ đất, đặc điểm và nhu cầu của địa phương, mỗi xã, phường, thị trấn được lập quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích không quá 5% tổng diện tích đất trồng cây hàng năm, trồng cây lâu năm, nuôi trồng thủy sản để phục vụ các nhu cầu công ích địa phương”.
Quỹ đất này để xây các công trình công cộng của cấp xã; bồi thường cho người bị lấy đất để xây công trình công cộng; xây nhà tình nghĩa, tình thương. Ngoài ra hộ gia đình, cá nhân tại địa phương được thuê đất này để sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, mỗi lần thuê không quá 5 năm.
Dường như những nhà làm luật đã quá “lơ là” với quỹ đất này. Quy định chung chung như vậy, nên rất khó tìm thấy một số liệu tổng kết nào chuẩn xác cho thấy lâu nay ở Việt Nam, tổng diện tích “quỹ đất 5%” là bao nhiêu? Dường như rất nhiều địa phương đã “giấu biệt” con số ấy đi.
Ở một đất nước từng có hàng ngàn năm thuần nông, từng có hàng chục năm gắn với mô hình hợp tác xã có đặc thù “của chung”, chỉ tính sơ sơ những thùng vũng, ao chuôm, công trình phục vụ tưới tiêu, bờ vùng bờ thửa, kênh nước, trạm bơm, vườn cây… thì diện tích đất “cha chung” ấy là rất lớn. Và khi luật quy định quá chung chung về chế độ quản lý sử dụng số tài sản này, những cán bộ biến chất sẽ nhận ra đây là “miếng mồi thơm”.
Trên khắp cả nước, rất nhiều cán bộ đã dính tù tội vì xà xẻo, lạm quyền với quỹ đất này. Hiện ở làng Vạc (xã Thái Học, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương) vẫn đang ồn ào câu chuyện nhiều đời Chủ tịch, Bí thư xã này “ăn” hàng trăm ngàn m2 đất “5%” bằng cách “bán đứt” vô tội vạ để xây nhà, lạm quyền cho thuê đến 30 năm.
Gợi mở trong hội thảo nêu trên về vấn đề “đất 5%”, không chỉ cho thấy số diện tích đất này là rất lớn, sử dụng chưa hiệu quả. Chúng ta còn cần phải nhận diện ra những “góc tối” tai hại từ quỹ đất này để sửa luật, siết quản lý, để những quan tham không còn cơ hội “ăn bẩn” từ “mỏ vàng” đất 5%./.
