Ồn ào quanh cuốn sách “Lịch sử nhiếp ảnh Thế giới” của tác giả Trần Mạnh Thường

Từ đó, những ồn ào xung quanh cuốn sách “Lịch sử nhiếp ảnh Thế giới” của tác giả Trần Mạnh Thường bắt đầu diễn ra. Vì sao lại có sự bê bối đó?

Ngược dòng thời gian, năm 1999, cuốn sách Lịch sử nhiếp ảnh thế giới của tác giả Trần Mạnh Thường được NXB Văn hóa Thông tin ấn hành. Năm 2000, cuốn sách đã nhận được sự tài trợ của Hội NSNA Việt Nam. 

Năm 2009, sau khi chỉnh sửa và thêm một số nội dung, cuốn sách Lịch sử nhiếp ảnh thế giới của tác giả Trần Mạnh Thường lại được NXB Sân khấu ấn hành và được sử dụng như giáo trình của Khoa Nhiếp ảnh, Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội. Năm 2011, tác giả Trần Mạnh Thường đã được Hội NSNA Việt Nam trao giải B dành cho hạng mục “Các công trình nghiên cứu lý luận phê bình nhiếp ảnh”... 

Sự việc không có gì đáng nói, nếu như ngay trong lễ trao giải Xuât sắc năm 2011 được Hội NSNA Việt Nam tổ chức vào ngày 13/01/2012, Nhà Nghiên cứu LLPB Nhiếp ảnh Chu Chí Thành, nguyên Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam đã đứng lên “tố” tác giả Trần Mạnh Thường.  

Cụ thể, Nhà Nhà Nghiên cứu LLPB Nhiếp ảnh Chu Chí Thành đã nói cuốn sách sách Lịch sử nhiếp ảnh thế giới của tác giả Trần Mạnh Thường được dịch từ cuốn sách Lịch sử nhiếp ảnh (Geschichte der photographie) của tác giả Beaumont Newhall, do NXB Chirmer/Mosel (CHLB Đức) ấn hành. Cuốn sách tiếng Đức này được xuất bản lần đầu năm 1982 tại CHLB Đức sau đó đã được tái bản nhiều lần.

Nhà Nghiên cứu LLPB Nhiếp ảnh Chu Chí Thành cũng đã chỉ rõ cuốn sách Lịch sử nhiếp ảnh thế giới của tác giả Trần Mạnh Thường và cuốn sách Lịch sử nhiếp ảnh (Geschichte der photographie) của tác giả Beaumont Newhall có các chương được sắp xếp giống nhau, có cùng một nội dung. Từ chương I: Sự ra đời của chiếc hộp tối, chương II: Phát minh, chương III: Phương pháp Daguerre cho tới chương cuối cùng XVI: Những bước phát triển mới. Như vậy, rõ ràng cuốn sách Lịch sử nhiếp ảnh thế giới là do tác giả Trần Mạnh Thường là sách dịch chứ không phải là công trình nghiên cứu do tác giả Trần Mạnh Thường viết. 

Cũng ngay tại lễ trao giải thưởng Xuất sắc năm 2011, Nhà Nghiên cứu LLPB Nhiếp ảnh Chu Chí Thành có đề nghị tác giả Trần Mạnh Thường “cho biết ý kiến” về những phát biểu trên của mình, nhưng khi đó tác giả Trần Mạnh Thường im lặng…

Tuy nhiên, tháng 03/2012, trao đổi với phóng viên báo Thanh Niên, tác giả Trần Mạnh Thường cho biết, trong bản thảo gửi nhà xuất bản, tác giả Trần Mạnh Thường đã ghi rõ mình chỉ là người biên soạn chứ không đề là tác giả như khi sách in ra. Như vậy, việc nhầm lẫn là do sai sót của… nhà xuất bản. 

Dư luận cho rằng, lời phát biểu trên của tác giả Trần Mạnh Thường chỉ mang tính lấp liếm vì không lẽ, hai nhà xuất bản khác nhau ở hai thời điểm khác nhau lại có cùng một sự “nhầm lẫn” giống nhau?. Mà rõ ràng, sự nhầm lần này không hề có lợi cho nhà xuất bản. 

Giải thưởng đã được trao và Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam không có ý định thu hồi giải thưởng của tác giả Trần Mạnh Thường vì theo ông Vũ Quốc Khánh, Chủ tịch Hội NSNA VN: “Khi xét giải, Hội đồng thẩm định đã xem xét cuốn sách như là một tác phẩm liên quan đến lý luận nhiếp ảnh. Việc trao giải thưởng cho tác giả Trần Mạnh Thường không xa lắm với tiêu chí của giải. Hơn nữa, dù biên soạn từ nhiều tài liệu khác nhau thì công sức biên soạn lên một cuốn sách không phải là nhỏ. Trong tương quan đó, số tiền thưởng (8 triệu đồng) cũng không phải là lớn…”.

Vâng, 8 triệu đồng tiền thưởng không phải là lớn, nhưng sự mất lòng tin ở độc giả mới thực sự lớn hơn tất cả. Tác giả Trần Mạnh Thường là một trong 6 nhà Nghiên cứu, lý luận, phê bình nhiếp ảnh hiếm hoi của Việt Nam; hiện ông đang là Phó ban Lý luận Phê bình Hội NSNA VN. Trần Mạnh Thường là tác giả của không ít công trình nghiên cứu về nhiếp ảnh. Nhưng liệu có tin được không nội dung của cuốn sách, trong khi thông tin sai lệch đã diễn ra ngay từ trang bìa?

Trần Minh Thanh