| |
| Ph.Ăng-ghen (1820-1895). |
Ph.Ăng-ghen là nhà bác học và là nhà tư tưởng vĩ đại. Tên tuổi và sự nghiệp cách mạng của ông gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp của C.Mác. Ông là một trong những nhà sáng lập ra chủ nghĩa cộng sản khoa học, và cùng hợp sức với C.Mác, ông đã để lại cho nhân loại ngày nay một kho tàng lý luận về triết học mác-xít, về kinh tế mác-xít, về chiến lược và sách lược của cuộc đấu tranh giải phóng của giai cấp công nhân. Công lao to lớn của Ph.Ăng-ghen còn ở chỗ đã phát triển và hoàn thiện về mặt lý luận chủ nghĩa cộng sản khoa học sau khi C.Mác qua đời.
Ph.Ăng-ghen còn là một trong những nhà hoạt động cách mạng lỗi lạc nhất trong lịch sử loài người. Cùng với C.Mác, Ph.Ăng-ghen là người thầy vĩ đại của giai cấp vô sản toàn thế giới.
Ph.Ăng-ghen sinh ngày 28-11-1820 ở thành phố Barmen, tỉnh Rhein (Ranh), Vương quốc Phổ, trong một gia đình chủ xưởng dệt. Khi còn học ở trường trung học, Ph.Ăng-ghen đã căm thù chế độ chuyên chế và sự chuyên quyền của bọn quan lại.
Năm 1837, Ph.Ăng-ghen phải rời bỏ trường trung học khi chưa tốt nghiệp để bắt đầu công việc buôn bán ở văn phòng của bố. Thì giờ rảnh rỗi, Ph.Ăng-ghen tự học về các ngành sử học, triết học, văn học, ngôn ngữ và thơ ca. Tháng 6-1838, ông đến làm việc tại văn phòng thương mại lớn của một thương nhân ở thành phố cảng Barmen. Cuộc cách mạng dân chủ tư sản đã chín muồi ở Đức lúc bấy giờ đã thúc đẩy ông hình thành các quan điểm dân chủ - cách mạng.
Ph.Ăng-ghen đã phản ánh những tâm trạng đối lập của mình vào những sáng tác thơ, nổi bật có bài "Buổi chiều" đăng trên tờ Télégraph fur Deutschland (Điện báo Đức) nói lên sự khát khao tự do; "Những bức thư từ Wuppertal" đã phê phán mạnh mẽ và vạch trần những bất công xã hội lúc bấy giờ.
Tháng 9-1841, Ph.Ăng-ghen đến Berlin và gia nhập binh đoàn pháo binh. Trong thời gian này, ông thường đến trường Đại học tổng hợp Berlin nghe các bài giảng triết học, tham gia hội thảo về lịch sử tôn giáo.
Mùa xuân năm 1842, ông cộng tác với tờ nhật báo tỉnh Ghein "Rheinische Zeitung". Tờ báo này đã đăng nhiều bài của Ph.Ăng-ghen phản kháng chế độ kiểm duyệt của Chính phủ Vương quốc Phổ, trật tự phong kiến ở Đức.
Ngày 8-10-1842, Ph.Ăng-ghen mãn hạn phục vụ trong quân đội. Từ Berlin, ông trở về quê hương Barmen, một tháng sau, lại sang Anh. Trên đường đi, ông ghé thăm trụ sở tờ báo Gheinische Zeitung, và lần đầu tiên, ông có cuộc gặp gỡ với C.Mác, Tổng Biên tập tờ báo. Sang nước Anh, Ph.Ăng-ghen lưu lại hai năm và trở thành nhà xã hội chủ nghĩa, và dứt khoát từ bỏ những quan điểm duy tâm để trở thành nhà duy vật thực thụ. Ông đã viết tác phẩm "Những phác thảo phê phán môn kinh tế chính trị học" chỉ rõ chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa là cơ sở của toàn bộ sinh hoạt vật chất và tinh thần của xã hội tư sản.
Tháng 8-1844, trên đường về Tổ quốc, Ph.Ăng-ghen ghé lại Pa-ri gặp C.Mác. Hai nhà tư tưởng lớn đã hoàn toàn nhất trí về tất cả mọi vấn đề lý luận và thực tiễn.
Tháng 2-1845, tác phẩm "Gia đình và Thần thánh" của C.Mác và Ph.Ăng-ghen ra đời đã phê phán mạnh mẽ chủ nghĩa duy tâm và phương pháp của nó, đồng thời, nêu luận điểm về vai trò quyết định của quần chúng nhân dân trong lịch sử. Hai ông còn viết chung cuốn sách nổi tiếng "Hệ tư tưởng Đức" (1845-1846) phê phán chủ nghĩa duy tâm của Hégel, chủ nghĩa duy vật không nhất quán của Ludwig Feuerbach, đồng thời nêu ra những luận điểm cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử.
Năm 1848, Đại hội II Liên đoàn những người cộng sản đã uỷ nhiệm C.Mác và Ăng-ghen cùng viết "Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản", trong đó, hai ông đã lấy chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử làm thế giới quan của đảng vô sản. Tư tưởng chuyên chính của giai cấp vô sản còn được nhấn mạnh trong "Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản".
Trong thời gian ở Pa-ri, Ph.Ăng-ghen hoạt động trong Ban Chấp hành Trung ương Liên đoàn những người cộng sản và trở thành Uỷ viên của Ban lãnh đạo và là một trong những người lãnh đạo Câu lạc bộ công nhân Đức do Ban Chấp hành Trung ương Liên đoàn những người cộng sản lập ra.
Tháng 3-1848, cùng với C.Mác, ông đã viết "Những yêu sách của Đảng Cộng sản Đức", văn kiện có tính cương lĩnh của giai cấp vô sản Đức.
Tháng 4-1848, ông cùng với C.Mác trở về Đức tham gia cuộc cách mạng Đức.
Ngày 20-5-1848, Ph.Ăng-ghen đến Koln cùng C.Mác xuất bản tờ báo "Neue Rheinische Zeitung (Báo Mới tỉnh Rhein). Tháng 8 năm 1848, Ph.Ăng-ghen thay thế cương vị Tổng Biên tập của C.Mác, đứng mũi chịu sào trước những truy bức của nhà đương cục Vương quốc Phổ. Ông còn tích cực tham gia phong trào quần chúng đòi thành lập Uỷ ban an ninh bảo vệ quyền lợi của những tầng lớp nhân dân bị pháp luật Phổ tước bỏ quyền đại diện ở Quốc hội. Tháng 10-1848, ông rời Barmen đi Bỉ để tránh lệnh truy nã của chính quyền Phổ. Nhà đương cục Bỉ không cho ông cư trú chính trị. Ông đi Pa-ri, rồi đến Thuỵ Sĩ tham gia Đại hội các liên đoàn công nhân Đức (9-11-1848). Ông được Đại hội bầu vào uỷ ban Trung ương của tổ chức này.
Tháng 1-1849, khi không còn nguy cơ bị bắt ở Đức nữa, ông trở về Koln tiếp tục hoạt động cách mạng. Ông là một nhà lý luận và nhà chiến lược quân sự. Tháng 5-1849, ông đến Elberfeld và được sung vào Ban quân sự. Sau đó, ông tham gia bốn trận đánh lớn, trong đó có trận Rastatt, một trận có ý nghĩa đặc biệt to lớn. Sau đó, ông đã viết trước tác "Luận văn quân sự" nổi tiếng, thể hiện thiên tài quân sự của ông. Tháng 11-1849, ông đến London và được bổ sung ngay vào Ban Chấp hành Trung ương Liên đoàn những người cộng sản mà C.Mác đã cải tổ sau khi đến đây. Sống ở London một năm, ông đã viết tác phẩm "Cách mạng và phản cách mạng ở Đức" và "Cuộc chiến tranh nông dân ở Đức".
Tháng 11-1850, ông chuyển đến Manchester và làm việc ở Văn phòng thương mại. Tại đây, ông đặc biệt chăm lo nghiên cứu các môn khoa học tự nhiên, môn quân sự, chính sách quốc tế. Cùng với C.Mác, ông tham gia lãnh đạo Quốc tế Cộng sản I.
Tháng 9-1870, ông đến London và được cử vào Tổng hội đồng của Quốc tế Cộng sản I. Ông đấu tranh không khoan nhượng chống lại các quan điểm cơ hội của phái Bakunin, Proudhon, Lassalle.
Năm 1871, ông tham gia vào việc tổ chức chiến dịch bảo vệ Công xã Pa-ri. Trong thời gian này, ông đã viết một số tác phẩm có giá trị lý luận, đặc biệt là cuốn "Chống Duyrinh" (1878), góp phần to lớn vào việc hoàn thiện lý luận của chủ nghĩa Mác. Sau khi C.Mác qua đời (1883), ông là người lãnh đạo tổ chức những người theo chủ nghĩa xã hội của châu Âu, chuẩn bị cho in tập II và III của bộ "Tư bản" mà C.Mác chưa kịp hoàn thành.
Vào những năm cuối đời, ông viết nhiều tác phẩm nổi tiếng: Nguồn gốc gia đình, chế độ tư hữu và Nhà nước (1884); Ludwig Feuerbach và sự cáo chung của triết học cổ điển Đức (1886); Biện chứng tự nhiên; Vấn đề nông dân Pháp và Đức (1894). Những tác phẩm nói trên của ông không những có giá trị về mặt lý luận và thực tiễn mà còn làm phong phú thêm chủ nghĩa Mác.
Với trí tuệ sáng suốt của một bộ óc bách khoa, hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực của cuộc sống, Ph.Ăng-ghen đã có những cống hiến đặc biệt to lớn trên các lĩnh vực triết học, lịch sử, khoa học quân sự, khoa học tự nhiên, chiến lược và sách lược đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản. Ông đã lao động không mệt mỏi, đề xuất lý luận, xây dựng cơ sở lý luận nền tảng cho cuộc đấu tranh giải phóng của giai cấp vô sản - chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử.
Học thuyết cách mạng của C.Mác và Ph.Ăng-ghen được V.I.Lê-nin kế tục và phát triển thành chủ nghĩa Mác-Lê-nin ngày nay đang ngày càng phát huy sức sống của nó trong những điều kiện lịch sử mới ở nhiều nước trên thế giới.
Cùng với C.Mác, tên tuổi của Ph.Ăng-ghen mãi mãi đi vào lịch sử nhân loại như những người sáng lập ra chủ nghĩa cộng sản khoa học có tác động to lớn đối với nhân loại tiến bộ./.
Nguyễn Xuyến