Nhiều văn bản dưới luật còn có cách hiểu khác nhau
Cụ thể hóa khoản 2 Điều 74 của Hiến pháp năm 2013, Luật Ban hành VBQPPL hiện hành đã dành 04 điều quy định về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh.
Theo đó, quy định các trường hợp và nguyên tắc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh; thẩm quyền đề nghị giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh; trình tự, thủ tục giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh; đăng Công báo, đăng tải và đưa tin nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội (UBTVQH) giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh.
Tuy nhiên, hiện nay, việc giải thích pháp luật của UBTVQH chưa được quan tâm đúng mức. Qua thống kê sau 08 năm thi hành Luật Ban hành VBQPPL, số lượng nghị quyết giải thích luật do UBTVQH ban hành rất ít. Hoạt động giải thích pháp luật tuy đã có một số thành tựu nhưng chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn. Với số lần giải thích pháp luật rất ít, hoạt động giải thích pháp luật diễn ra không thường xuyên, cách thức giải thích còn nặng về ban hành những quy phạm bổ sung, việc giải thích pháp luật chưa thực sự hiệu quả trước một nhu cầu lớn và cấp thiết của thực tiễn.
Các chuyên gia về xây dựng pháp luật. nhận định, việc Luật Ban hành VBQPPL chỉ quy định về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh mà chưa quy định về giải thích VBQPPL nói chung là chưa hợp lý. Ngoài việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh thì cần quy định về giải thích các VBQPPL khác để đáp ứng nhu cầu của thực tế về hiểu và áp dụng đúng, thống nhất pháp luật như quy định về thẩm quyền giải thích pháp luật của Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Việc Chính phủ giải thích pháp luật cũng giúp xử lý nhanh các vấn đề thực tiễn và không tốn kém chi phí, nhân lực để sửa đổi, bổ sung VBQPPL.
Thống kê của Bộ Tư pháp cho thấy, thời gian qua, trong quá trình tổ chức thi hành VBQPPL, nhiều quy định ở các văn bản dưới luật còn có cách hiểu khác nhau, cần thiết phải có sự hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền để bảo đảm việc áp dụng được thống nhất.
Tuy nhiên, Luật hiện hành chưa có quy định cụ thể về vấn đề này, dẫn đến khó khăn trong việc xác định thẩm quyền, trách nhiệm hướng dẫn và nhiều trường hợp, có thể dẫn đến tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm của các cơ quan thực thi, cũng như cơ quan hướng dẫn áp dụng VBQPPL.
Không được đặt ra quy định mới
Thực hiện ý kiến chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư tại Thông báo số 108-TB/VPTW về việc “nghiên cứu, hoàn thiện quy định giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật theo hướng ban hành các nguyên tắc, tiêu chí, cơ sở giải thích, áp dụng pháp luật để bảo đảm sức sống của pháp luật thay vì thường xuyên thay đổi pháp luật”, bên cạnh các quy định về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết, dự thảo Luật bổ sung quy định về hướng dẫn áp dụng VBQPPL với 4 nội dung cơ bản.
Thứ nhất, hướng dẫn áp dụng VBQPPL được thực hiện trong 02 trường hợp, gồm: có cách hiểu khác nhau về quy định của văn bản và chưa thống nhất việc áp dụng các văn bản.
Thứ hai, thứ tự nguyên tắc, tiêu chí hướng dẫn sẽ lần lượt là: phù hợp với nghĩa phổ thông của từ ngữ sử dụng trong VBQPPL; căn cứ nội dung liên quan đến quy định cần giải thích, hướng dẫn áp dụng trong quá trình xây dựng VBQPPL; phù hợp với quan điểm chỉ đạo, mục đích, tinh thần ban hành VBQPPL; bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Thứ ba, thẩm quyền hướng dẫn và đề nghị hướng dẫn: để bảo đảm tính khả thi, tránh tình trạng lạm dụng việc hướng dẫn áp dụng VBQPPL để né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, dự thảo Luật quy định cơ quan, người có thẩm quyền ban hành VBQPPL xem xét, hướng dẫn áp dụng đối với văn bản do mình ban hành trên cơ sở đề nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Thứ tư, hướng dẫn áp dụng VBQPPL không đặt ra quy định mới. Do đó, dự thảo Luật quy định hình thức văn bản hướng dẫn áp dụng VBQPPL là văn bản hành chính.
Như vậy, hướng dẫn áp dụng VBQPPL theo quy định của dự thảo Luật chính là hướng dẫn quy định trong VBQPPL mà không phải là hướng dẫn áp dụng VBQPPL đối với từng vụ việc, trường hợp cụ thể.
Bộ Tư pháp nhận định, mục đích của việc hướng dẫn là bảo đảm các cơ quan, tổ chức hiểu đúng và thống nhất quy định trong VBQPPL. Các cơ quan, tổ chức có thể căn cứ vào nội dung hướng dẫn để quyết định việc áp dụng pháp luật cho từng trường hợp cụ thể và chịu trách nhiệm đối với việc áp dụng pháp luật của mình.
Các quy định về hướng dẫn áp dụng VBQPPL như dự thảo Luật sẽ giúp xử lý nhanh các vấn đề thực tiễn và không tốn kém chi phí, nhân lực để sửa đổi, bổ sung VBQPPL.