Giấy khai sinh được coi là giấy thông hành vào đời của mỗi con người. Trước đây khi chưa có Công văn số 4325/BTP-HTQTCT của Bộ Tư pháp, việc khai sinh cho trẻ em sinh trong trại giam được thực hiện theo Khoản 3 Điều 45 Luật Thi hành án Hình sự.
Theo đó, trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự công an cấp huyện có trách nhiệm làm thủ tục đề nghị đăng ký khai sinh cho con của phạm nhân. UBND cấp xã nơi phạm nhân chấp hành án có trách nhiệm đăng ký và cấp giấy khai sinh.
Với quy định này, sau khi các nữ phạm nhân sinh con, được cấp giấy chứng sinh, cán bộ trại giam có trách nhiệm đến UBND cấp xã nơi trại giam đứng chân đăng ký khai sinh cho trẻ. Trong giấy khai sinh, phần ghi nơi sinh của các cháu được ghi là bệnh xá trại giam X (nếu cháu bé sinh tại bệnh xá của trại). Phần người đi khai sinh được ghi là cán bộ trại giam X.
Giấy khai sinh đồng hành với các em đến cuối đời, để tránh cho con cái biết về sự ra đời “đặc biệt” của chúng, để tránh sự kỳ thị của người đời và mặc cảm đeo đẳng trẻ nên nhiều gia đình muốn làm lại giấy khai sinh cho con.
Trại giam Phú Sơn 4 hiện nay có 18 cháu nhỏ đang sống chung với mẹ trong tù. Một số cháu đã được khai sinh từ trước khi có Công văn số 4325/BTP-HTQTCT. Thiếu úy Ngô Thị Huyền Trang - cán bộ Phân trại số 2 - là người trực tiếp làm các thủ tục khai sinh cho nhiều trẻ em sinh tại Trại giam Phú Sơn 4.
Sau khi có hướng dẫn của Bộ Tư pháp, các cháu đã đăng ký khai sinh tại Trại giam Phú Sơn 4 đều làm Giấy khai sinh lại theo nội dung đã hướng dẫn tại Công văn 4325/BTP-HTQTCT. Các bé ở với mẹ tại Trại giam Phú Sơn 4 giờ đã có giấy khai sinh bình thường như những đứa trẻ khác.
Phạm nhân Hoàng Thị Yến (SN 1974, ở Cao Bằng) thụ án 20 năm tù về tội “Mua bán trái phép chất ma túy” tại Trại giam Phú Sơn 4 cho biết: Tôi sinh cháu Trần Hoàng Nam vào ngày 21/8/2013. Nó là đứa con thứ 5 của tôi.
Nếu khai sinh như trước đây thì tôi sẽ đưa giấy chứng sinh cho bố cháu khai sinh cho cháu ở Cao Bằng để tránh “dấu vết” trại giam. Nay các cháu đã được khai sinh bình thường, thông tin không liên quan gì đến trại giam, cán bộ của UBND xã Cổ Lũng vào tận trại đăng ký khai sinh cho các cháu nên tôi đăng ký khai sinh cho cháu Nam luôn cho tiện, chứ ở quê, đi bộ nửa ngày mới tới được UBND xã.
Phạm nhân Thái Huyền Trang (SN 1994, ở Hà Nội) chưa lập gia đình, bị bắt vì tội “Mua bán trái phép chất ma túy” khi đang mang thai ở tuổi 19. Trang lên Trại giam Phú Sơn 4 từ tháng 12/2013, sinh con gái là Thái Ngọc Trâm Anh vào ngày 19/1/2014.
Trang cho biết: “Bố mẹ cháu dù rất thương con nhưng mặc cảm, không thể ra UBND phường khai sinh cho bé Trâm Anh. Vả lại việc xác minh chuyện cháu sinh đẻ để cấp giấy khai sinh khó khăn, phiền phức nên cháu rất mừng khi con gái cháu được khai sinh tại trại giam”./.
