Sách thúc đẩy trào lưu tự học ở người trẻ

Những “người thầy” vô hình

Ngày nay, người học không còn bị ràng buộc vào một chương trình giảng dạy cố định mà có thể chủ động lựa chọn phương pháp học phù hợp với bản thân. Các thương hiệu sách mới nắm bắt xu hướng này và cung cấp các nội dung học tập mang tính cá nhân hóa cao hơn, từ những cuốn sách giúp cải thiện hiệu suất học tập, quản lý thời gian, đến các phương pháp học ngoại ngữ nhanh và hiệu quả.

Ngoài ra, nhiều thương hiệu còn đi kèm với các nền tảng hỗ trợ như ứng dụng học tập, khóa học trực tuyến và diễn đàn thảo luận. Khoảng hai năm gần đây, Substack nổi lên như một mô hình mạng xã hội kết hợp nền tảng xuất bản, cho phép các tác giả, chuyên gia và nhà báo độc lập cung cấp nội dung chuyên sâu qua hình thức bản tin trả phí hoặc miễn phí. Tính đến năm 2024, nền tảng này đã thu hút hơn 17.000 tác giả và có 2 triệu người đăng ký trả phí cho các bản tin.

Mera Cao, blogger nổi tiếng với hệ thống kênh substack với hơn mười nghìn người đọc, lý giải từ trải nghiệm của cô: “Ba năm qua, tôi quan sát thấy ngày càng nhiều bạn trẻ lao vào hành trình tự học, rèn luyện kỷ luật. Không hẳn chỉ vì họ thích, mà vì thế giới này không còn chỗ cho những ai chỉ biết ngồi chờ. Bằng cấp không còn là tấm vé an toàn, AI và tự động hóa đã có mặt, ta có nguy cơ bị bỏ lại. Giữa làn sóng short content, sự trỗi dậy của Substack cho thấy một điều rõ ràng: vẫn có những người không chấp nhận bị cuốn theo nhịp sống hời hợt, mà chọn đầu tư vào tri thức bền vững. Sự bùng nổ của mạng xã hội thiên về đọc đang phản ánh xu hướng người dùng sẵn sàng chi trả cho những nội dung có giá trị, thay vì đắm chìm trong nội dung ngắn, hấp dẫn nhưng mau quên. Bản thân tôi cũng hay tìm đọc những đầu sách chủ đề thuận lợi để trau dồi phương pháp tự học và giới thiệu cho các độc giả”.

Các thương hiệu sách mới đã tận dụng cơ hội này để cung cấp những cuốn sách giúp người đọc tự học hiệu quả, từ sách hướng dẫn kỹ năng chuyên môn, tư duy phản biện, đến các phương pháp học tập sáng tạo. Chẳng hạn, nhà sách YMATE trong những năm qua đã xuất bản một cách có hệ thống cuốn sách theo các chủ đề như Rèn luyện tư duy, Phương pháp học tập, Kỹ năng sống, Phong cách sống, Kỹ năng làm việc, Hướng nghiệp…Những tựa sách như “Phương pháp học tập Feynman”, “Nếu không nỗ lực, ai sẽ chăm chỉ thay bạn?” được độc giả trẻ yêu thích. Sách đặt ra các vấn đề mới và gợi ý phương pháp hiệu quả, chứ không chỉ truyền cảm hứng chung chung như nhiều sách self-help trước đây.

Thôi thúc tự trau dồi kiến thức

“Phương pháp học tập Feynman” là một tựa sách rất đặc biệt: học cách… tự học. Tức bản thân việc tự học cũng cần được trau dồi như một kỹ năng suốt đời, chứ chưa nói đến đối tượng của tự học. Phương pháp học tập Feynman, được đặt theo tên nhà vật lý Richard Feynman, là một phương pháp học hiệu quả giúp cải thiện khả năng hiểu và ghi nhớ kiến thức. Phương pháp này bao gồm các bước sau: đầu tiên, người học chọn một khái niệm hoặc chủ đề mà họ muốn học. Sau đó, cố gắng giải thích khái niệm đó bằng những lời đơn giản nhất, như thể ta đang giảng dạy cho một người mới, một đứa trẻ. Việc này giúp người đọc làm rõ kiến thức và buộc phải hiểu chủ đề của mình một cách sâu sắc. Tiếp theo, trong quá trình giải thích, bạn sẽ nhận ra những điểm mình chưa hiểu rõ hoặc khó giải thích và đó là lúc ta cần quay lại nghiên cứu thêm để làm sáng tỏ những phần chưa rõ. Sau khi nghiên cứu lại, người học tiếp tục viết lại giải thích của mình sao cho dễ hiểu hơn, loại bỏ những yếu tố phức tạp. Cuối cùng, bạn lặp lại quá trình này cho đến khi có thể giải thích một cách rõ ràng và mạch lạc mà không gặp khó khăn. Tóm lại, phương pháp này củng cố sự hiểu biết về chủ đề mình đang nghiên cứu thông qua việc kiên trì lặp đi lặp lại khâu diễn đạt kiến thức.

Sách thúc đẩy trào lưu tự học ở người trẻ. (Ảnh: TTXVN)

Eureka Books là thương hiệu sách mới của Linh Lan - một tên tuổi quen thuộc của dòng sách văn chương, trinh thám, kinh dị. Gần đây, Eureka Books đã mang lại những tựa sách về chủ đề tự học. Nhà văn Đức Anh - đồng sáng lập thương hiệu lý giải về chủ đề này: “Như ta đã thấy, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và xu hướng làm việc từ xa đang thay đổi con người. Nhiều công việc truyền thống dần bị thay thế, trong khi các lĩnh vực mới đòi hỏi kỹ năng linh hoạt hơn. Trong bối cảnh đó, sách về phát triển bản thân, học tập suốt đời và các ngành nghề mới trở thành xu hướng cho người trẻ. Những thương hiệu sách xuất bản mới tập trung vào các chủ đề như khởi nghiệp, tài chính cá nhân, làm việc từ xa và kỹ năng mềm, giúp người lao động thích nghi với sự thay đổi.”

Như Eureka Books chủ trương, việc các tác giả Việt có thể đi vào chủ đề này là hoàn toàn có thể. Do bối cảnh thị trường lao động đặc thù, các tác giả am hiểu văn hoá và độc giả Việt sẽ dễ dàng tìm cách đi vào trái tim người đọc hơn. Chẳng hạn, cuốn sách "Manifesting 101 - Viết nên cuộc đời như ý" của Huyền Trang Mto tập trung vào việc tự học và trau dồi kỹ năng viết Tiếng Việt, sử dụng chính những câu chữ tiếng mẹ đẻ để kết nối với phần sâu thẳm bên trong mình. Nội dung xoay quanh liệu pháp viết như một công cụ để giải phóng cảm xúc, tìm kiếm sự chữa lành và phát triển sức khỏe tinh thần. Các chủ đề chính trong sách “Yêu bản thân - Nuôi dưỡng tình yêu với chính mình” qua viết lách, chăm sóc sức khỏe tinh thần, chấp nhận những điểm chưa hoàn hảo và gieo hạt giống tích cực trong tâm hồn. Các bài tập thực hành như viết nhật ký buổi sáng, viết những bức thư không gửi đi, và các phương pháp khác nhằm củng cố mục tiêu và kết nối với cảm xúc sâu kín. Trong “Kỷ luật tập trung” của tác giả Đức Nhân, tác giả sẽ dẫn dắt bạn khám phá sức mạnh tiềm ẩn của sự tập trung - yếu tố giúp bạn vượt qua những cám dỗ xao nhãng để đạt được hiệu suất làm việc tối ưu và thành công vượt trội. Do bối cảnh Việt Nam, các mạng xã hội đều “mở” và “sẵn”, việc xao lãng của các bạn trẻ là rất khó tránh khỏi. Với những bài học thực tiễn và công thức kỷ luật dành riêng cho từng cá nhân, cuốn sách sẽ giúp bạn nhận ra rằng tập trung còn có thể là một “siêu năng lực” có thể thay đổi cuộc sống. Ai cũng có thể biến sự tập trung thành sức mạnh kỳ diệu và tạo lợi thế cạnh tranh trong môi trường làm việc ngày càng đòi hỏi tính chuyên môn hoá cao ở các đô thị ở Việt Nam.

Độc giả Phương Lan (25 tuổi), chuyên viên truyền thông của một hãng thời trang nữ cho biết: “Ngành nghề truyền thông của chúng tôi ngày nay thay đổi theo tuần và tháng. Riêng việc phải cập nhật kiến thức thường xuyên đã gây ra một áp lực rất lớn. Người trẻ như chúng tôi thường sẽ tìm các chủ đề gần với cảm xúc trong công việc và học tập, nhiều khi là các kỹ năng khá lạ với thế hệ trước: như kỹ năng từ chối, như làm sao để bớt cả nể hơn, làm sao để nuôi dưỡng sự đều đặn trong công việc, hay làm sao để phản hồi cho người khác hiệu quả mà không mất lòng, nhất là những người làm sáng tạo… Và sẽ chẳng có ai mở lớp dạy mình những kỹ năng đó, buộc phải tự học qua sách vở hay các kênh mạng xã hội chuyên biệt”. Có thể thấy đó là những vấn đề của ngày hôm nay, khi trong thế giới chuyên môn hoá, mọi vấn đề được khái quát, đẩy lên thành kiến thức. Người học cũng có tâm lý sợ bỏ lỡ, sợ bị tụt hậu và càng ngày càng được thôi thúc để tự trau dồi.

Các thương hiệu sách học tập mới đang thúc đẩy tinh thần học tập suốt đời, giúp con người thích nghi với những thay đổi của thời đại. Điều này suy cho cùng là rất có giá trị trong bối cảnh hiện nay. Tuy nhiên, việc lựa chọn các tựa sách, các “người thầy” vô hình một cách hợp lý, phù hợp với công việc hay sự học của mình, nhằm tránh quá tải hay “cuồng kiến thức” lại cần một sự tỉnh táo, tham khảo, chọn lựa.