Đập công trình thủy điện Sơn La lớn nhất Đông Nam Á với những con số kỷ lục: Công suất lớn nhất 2.400MW; khối lượng công việc thi công nhiều nhất; tiến độ “cán đích” nhanh nhất, trước thời hạn 3 năm; dự án di dân đông nhất, di chuyển 20.260 hộ, hơn 95.700 khẩu của 3 tỉnh Sơn La, Điện Biên và Lai Châu; dung tích hồ chứa 9,26 tỷ m3 nước...
Năm 2006 – 2010, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về khởi công công trình nhà máy Thủy điện Sơn La, khi công trình khởi công, nước sông Đà được ngăn lại và dâng tràn các thung lũng, khe núi; chính điều này tạo thành vùng lòng hồ rộng, đẹp, thơ mộng.
Huyện nằm trong vùng lòng hồ Thủy điện Sơn La với tổng diện tích mặt hồ trên 10.500ha, chiều dài dọc vùng lòng hồ khoảng 52km, mặt hồ rộng tới 12km. Kể từ khi nước ngập, ngoài việc nuôi cá lồng, người dân nơi đây còn đón đưa các đoàn khách đi thăm vùng lòng hồ, ghé thăm các bản dọc hồ để thưởng thức các món ẩm thực hay điệu múa xòe.
Từ khi xây dựng đập thủy điện thì thượng nguồn sông Đà không còn hung dữ, mà trở thành vùng nước mênh mông với khung cảnh kỳ vỹ. Mây “ôm ấp” núi non trập trùng; các đảo, bán đảo giữa hồ nước mênh mông, sông in bóng núi mà ngỡ như “Vịnh Hạ Long” vùng Tây Bắc. Xa xa cầu Pá Uôn ẩn hiện trong sương. Với trụ chính cầu cao 98 mét, đã được xếp hạng cao nhất Việt Nam.
Bên tả ngạn là trung tâm huyện lỵ Quỳnh Nhai, dáng dấp phố núi mới mọc lên; kia đền Linh Sơn Thủy Từ - đền thờ Nàng Han linh thiêng. Hướng bên hữu ngạn, chợt bâng khuâng bến nước Nghe Tỏng, đong đầy nỗi nhớ Mường Chiên xưa. Đôi bờ, bên nhớ, bên thương, thấp thoáng những bản tái định cư, bếp tỏa khói lam chiều, gợi nhớ miền quê xưa.
 |
| Lễ Gội đầu bên hồ sông Đà - nét đẹp trong đồng bào dân tộc Thái ở Quỳnh Nhai |
Trên quê mới từng ngày “thay da, đổi thịt”, những nét đẹp văn hóa truyền thống vẫn được lưu giữ. Đó là lễ gội đầu vào chiều 30 Tết của người Thái trắng Quỳnh Nhai, với mong muốn rửa trôi những điều không may mắn của năm cũ và cầu cho năm mới nhiểu sức khỏe, nhiều điều hay. Ở thời khắc ấy, những người già thường nhắc nhở con cháu câu chuyện về Nàng Han, một vị nữ tướng, con gái của một tộc trưởng đóng giả trai tập hợp binh mã, đánh đuổi giặc ngoại xâm, đuổi đến tận bờ cõi Mường So (huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu bây giờ) thì giặc tan. Dẹp xong giặc cũng là 30 Tết âm lịch. Buổi chiều ngày đó, Nàng Han lệnh cho quân sĩ nghỉ ngơi, tắm gội để ăn mừng chiến thắng và đón năm mới.
Từ đó đến nay, người Thái vùng Quỳnh Nhai (Sơn La), Mường Lay (Điện Biên), Mường So (Lai Châu) vẫn còn lưu giữ phong tục này. Và mùng 10 tháng giêng hằng năm lại diễn ra Lễ hội đua thuyền truyền thống, thể hiện bản lĩnh của người dân vùng sông nước, đồng thời, để cầu yên cho xóm làng. Lễ hội gội đầu cuối năm và Lễ hội đua thuyền đầu năm còn hấp dẫn bởi các hoạt động thể thao dân tộc và thi ẩm thực dân tộc. Bà con các bản đua nhau đánh trống, chiêng, mừng đón năm mới.
Để khai thác tiềm năng, UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Quyết định số 3674/QĐ-UBND ngày 31/12/2014 phê duyệt Quy hoạch phát triển du lịch vùng lòng hồ thủy điện Sơn La đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.
Trong đó, không gian du lịch huyện Mường La gồm: Nhà máy thủy điện Sơn La, di tích hang Co Noong, suối nước nóng Ít Ong, Ngọc Chiến; các bản du lịch cộng đồng; rừng cây sơn tra, khu bảo tồn thiên nhiên Mường La... Huyện Quỳnh Nhai có các điểm du lịch: Di tích Linh Sơn Thủy Từ - đền thờ Nàng Han, mộ cổ, cầu Pá Uôn; hang động Thẩm Liên, Thẩm Đán Bóng; suối nước nóng bản Quyền, bản Bon; du lịch văn hóa cộng đồng...
Khu du lịch lòng hồ thủy điện Sơn La có điều kiện thuận lợi kết nối các địa phương lân cận bằng giao thông đường thủy theo sông Đà, đường bộ (quốc lộ 6, quốc lộ 279, quốc lộ 6b...). Mục tiêu là động lực phát triển du lịch của tỉnh và trở thành khu du lịch quốc gia trong tương lai./.
