Giá gạo xuất khẩu tăng mạnh
Theo cam kết từ Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và châu Âu (EVFTA), châu Âu (EU) dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo mỗi năm gồm 30.000 tấn gạo xay xát, 20.000 tấn gạo chưa xay xát và 30.000 tấn gạo thơm. Đặc biệt, EU sẽ tự do hóa hoàn toàn đối với gạo tấm.
Theo đại diện Bộ Công Thương, cam kết này giúp Việt Nam có thể xuất khẩu ước khoảng 100.000 tấn gạo vào EU hàng năm. Ngoài ra, EU sẽ đưa thuế suất gạo về 0% sau 3-5 năm. Điều này đã và sẽ mở ra cơ hội để gạo Việt Nam có thể cạnh tranh với các nước khác khi xuất khẩu vào EU.
Theo số liệu thống kê, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang châu Âu đã có kết quả khởi sắc. Cụ thể, năm 2021, mặc dù chịu ảnh hưởng của dịch COVID-19, lượng gạo của Việt Nam xuất khẩu sang EU đạt 60.000 tấn, trị giá 41 triệu USD, tăng gần 1% về lượng, nhưng tăng hơn 20% về trị giá so với năm 2020. Trong đó, một số giống gạo đặc sản của Việt Nam như ST24, ST25 lần đầu tiên được xuất khẩu vào các thị trường này. Đây là dòng gạo thơm hiện nay Việt Nam đang có thế mạnh để phát triển.
Quý đầu tiên của năm 2022 xuất khẩu gạo đạt 1,48 triệu tấn, tương đương 715 triệu USD, tăng 24% về lượng và tăng 10,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Trong khối EU, Italy bất ngờ dẫn đầu về thị trường nhập khẩu gạo của Việt Nam khi tăng 26 lần so với cùng kỳ. Ngoài ra, còn một số thị trường chủ lực khác như Đức, Pháp, Hà Lan…
Đáng chú ý, theo tính toán, trong khi giá xuất khẩu gạo bình quân của cả nước giảm 12,1% trong 2 tháng đầu năm (xuống còn 469 USD/tấn) thì giá gạo xuất khẩu của Việt Nam sang EU vẫn ghi nhận mức tăng 9% lên 755 USD/tấn. Hiện giá gạo của Việt Nam sang thị trường EU cao hơn mức trung bình của cả nước do chủng loại gạo xuất khẩu vào thị trường này chủ yếu là gạo thơm có giá trị cao. Dù thế, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam vào EU vẫn khá cạnh tranh so với các đối thủ cạnh tranh khác như Campuchia, Thái Lan và Ấn Độ…
Đại diện Bộ Công Thương cho rằng, hiện các doanh nghiệp đã tận dụng hiệu quả một số lợi thế từ Hiệp định EVFTA để gia tăng giá trị xuất khẩu gạo sang EU, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh, giá cước vận tải biển đi EU tăng mạnh và nhập khẩu gạo của thị trường này giảm trong năm 2021.
Cần tận dụng tối đa cơ hội
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), năm 2022, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang EU dự báo sẽ tăng khá. Đặc biệt, chất lượng gạo Việt Nam được cải thiện, chủ yếu là các loại gạo thơm, đánh trúng được thị hiếu của người tiêu dùng châu Âu. Nhưng doanh nghiệp xuất khẩu cần tận dụng tốt hơn những ưu đãi của EU dành cho Việt Nam trong mặt hàng gạo.
Hiện thị phần gạo của Việt Nam tại EU còn khá khiêm tốn, chỉ chiếm 3,1% trong tổng lượng gạo ngoại khối nhập khẩu vào EU. Theo số liệu từ Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), EU nhập khẩu từ 3-4 triệu tấn gạo mỗi năm. Năm 2021, EU nhập khẩu 3,6 triệu tấn gạo; trong đó 1,6 triệu tấn giao dịch nội khối và 2 triệu tấn nhập khẩu từ các nước bên ngoài EU. Trong khi hiện nay, Việt Nam vẫn chưa tận dụng được hết quota nhập khẩu gạo của EU dành cho trong năm 2021. Như vậy, Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa để gia tăng xuất khẩu vào thị trường này.
Một trong những nguyên nhân khiến cho doanh nghiệp chưa thể tận dụng hết hạn ngạch khi xuất gạo sang châu Âu, theo bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam) là do chưa đầy 20% doanh nghiệp hiểu rõ, hiểu kỹ về các hiệp định thương mại tự do.
Theo bà Trang, liên quan tới hạn ngạch, vấn đề không chỉ là cam kết hạn ngạch thì có bao nhiêu nghìn tấn được hưởng ưu đãi thuế quan, mà còn thể hiện ở việc cơ chế được cấp hạn ngạch thế nào. “Nghị định về chứng nhận gạo thơm xuất khẩu sang EU mới chỉ được ban hành đầu năm 2022. Như vậy là khá chậm kể từ khi EVFTA có hiệu lực. Những thông tin này rất cần cho doanh nghiệp. Các cơ quan có thông tin nhiều hơn thì sẽ hỗ trợ cho doanh nghiệp sâu hơn” - bà Trang nói.
Ngoài ra, theo bà Trang, bên cạnh lợi thế của EVFTA, doanh nghiệp cũng phải tự nâng cao chất lượng của hạt gạo Việt Nam cũng như thay đổi cách tiếp cận thị trường để có thể chiếm lĩnh mở rộng thị phần được nhiều hơn nữa. Với nhu cầu ổn định, đặc biệt là ở mức cao đối với các loại gạo đặc sản từ châu Á, trong thời gian tới EU sẽ tiếp tục là thị trường xuất khẩu gạo nhiều tiềm năng cho các doanh nghiệp Việt Nam. Tiếp tục chiến lược chất lượng, gia tăng giá trị sẽ giúp gạo Việt duy trì lợi thế cạnh tranh tại thị trường này.