Nhân lực cơ bản đáp ứng yêu cầu
Thực hiện Nghị quyết số 36/2012/QH13 của Quốc hội, đến nay chế định Thừa phát lại (TPL) đã được thí điểm tại 13 địa phương trong cả nước với 53 Văn phòng TPL được thành lập. Tại TP HCM có 11 Văn phòng, trong đó một số Văn phòng đã được thành lập và hoạt động từ trước theo Nghị quyết số 24/2008/QH12 của Quốc hội; 12 địa phương mở rộng thí điểm có 42 Văn phòng, gồm: thành phố Hà Nội 8 Văn phòng, Hải Phòng 3 Văn phòng, Quảng Ninh 4 Văn phòng, Vĩnh Phúc 3 Văn phòng, Thanh Hóa 1 Văn phòng, Nghệ An 2 Văn phòng, Bình Định 1 Văn phòng, Đồng Nai 5 Văn phòng, Bình Dương 4 Văn phòng, An Giang 3 Văn phòng, Vĩnh Long 3 Văn phòng, Tiền Giang 4 Văn phòng. Về loại hình doanh nghiệp, khoảng 50% các Văn phòng TPL được tổ chức theo hình thức công ty hợp danh và 50% được tổ chức theo hình thức doanh nghiệp tư nhân.
Các Văn phòng khi được thành lập đều phải xây dựng Đề án, đảm bảo các nội dung về cơ sở vật chất, nhân sự… để UBND tỉnh, thành phố quyết định thành lập. Hầu hết các Văn phòng đều được các TPL đầu tư trang bị nghiêm túc về trụ sở, đủ diện tích làm việc, bàn ghế, trang thiết bị văn phòng, tin học. Nhiều Văn phòng TPL ở các thành phố, tỉnh lớn như Hà Nội, TP HCM, Quảng Ninh, Đồng Nai, Bình Dương được đầu tư với nguồn vốn tương đối lớn, có cơ sở vật chất, phương tiện làm việc tốt, thể hiện tính chuyên nghiệp, bài bản. Điều đó thể hiện mong muốn, quyết tâm, tích cực ủng hộ của người dân, xã hội nói chung và những người làm nghề TPL nói riêng đối với chủ trương của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm chế định TPL.
Về nguồn nhân lực, tổng số nhân lực đang làm việc tại 53 Văn phòng TPL là 643 người, trong đó có 134 TPL, 295 Thư ký nghiệp vụ và 214 nhân viên khác. Đội ngũ TPL đang hành nghề là những người có trình độ chuyên môn trong lĩnh vực pháp lý, trong đó hầu hết nguyên là Luật sư, Thẩm phán, Điều tra viên, Chấp hành viên… Nhìn chung, đội ngũ TPL là những người có tâm huyết, trách nhiệm và tích cực đi đầu thực hiện thí điểm, chấp nhận khó khăn, thách thức để thực hiện chủ trương cải cách tư pháp của Đảng và Nhà nước. Bên cạnh TPL còn có đội ngũ Thư ký nghiệp vụ với chức năng chủ yếu giúp các TPL trong việc tống đạt văn bản, lập vi bằng, xác minh và tổ chức thi hành án (THA). Hầu hết Thư ký nghiệp vụ đều có trình độ cử nhân luật, trong đó đa phần là những sinh viên mới tốt nghiệp, còn trẻ tuổi, có nhiệt huyết.
Mặc dù còn đang trong giai đoạn thí điểm và với thời gian thực hiện chưa dài nhưng nhìn chung đội ngũ TPL, Thư ký nghiệp vụ tại các Văn phòng cơ bản đáp ứng yêu cầu công việc, đang ngày càng được kiện toàn và tiếp tục không ngừng nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp. Trong đó, tại các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển như TP HCM, Hà Nội, Quảng Ninh, Đồng Nai, Bình Dương, nguồn nhân lực của các Văn phòng tương đối tốt cả về số lượng lẫn chất lượng...
Tống đạt, lập vi bằng chiếm tỷ trọng lớn
Theo quy định, TPL được thực hiện các công việc: Tống đạt văn bản của Tòa án và Cơ quan THADS, lập vi bằng, xác minh điều kiện THA và trực tiếp tổ chức THA. Tính đến ngày 31/7/2015, các Văn phòng TPL đã tống đạt được 819.044 văn bản, lập 39.027 vi bằng, xác minh điều kiện THA 781 vụ việc, trực tiếp THA 322 vụ việc, đạt tổng doanh thu gần 120 tỷ đồng. Trong các mảng công việc, hoạt động tống đạt vẫn chiếm tỷ trọng lớn (doanh thu gần 60 tỷ đồng, chiếm gần 51% tổng doanh thu), kế đến là lập vi bằng với doanh thu trên 52 tỷ đồng; hoạt động xác minh điều kiện THA và trực tiếp tổ chức THA chiếm tỷ trọng nhỏ…
Mặc dù vẫn còn một số tồn tại song kết quả triển khai thực hiện trong thời gian qua đã khẳng định chủ trương của Đảng và Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm chế định TPL là đúng đắn và thông qua việc thí điểm, đã và đang từng bước đi vào cuộc sống, được người dân, xã hội đón nhận. Việc thực hiện thí điểm TPL là một hướng đi đúng về cải cách tư pháp, phù hợp với thực tiễn đời sống kinh tế - xã hội và hoạt động tư pháp của nước ta cũng như xu thế hội nhập quốc tế. Có thể nói đây là một nội dung, giải pháp về cải cách tư pháp đề ra tại Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị đã được triển khai thực hiện thành công bước đầu.
Đề xuất triển khai chính thức
Từ kết quả triển khai thực hiện việc thí điểm, vai trò, tác động chế định TPL đối với kinh tế - xã hội và đối với hoạt động tư pháp; bối cảnh cải cách tư pháp và pháp luật trong nước cũng như xu hướng hội nhập quốc tế cho thấy việc thực hiện chế định TPL là một hướng đi đúng về xã hội hóa hoạt động tư pháp, cần tiếp tục thực hiện chế định này trong thời gian tới. Kết quả thực hiện đã khẳng định chủ trương của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội là đúng đắn, qua đó đã kiểm nghiệm trên thực tế và khẳng định được vai trò, sự cần thiết của chế định này. Đồng thời qua việc thí điểm cũng cho thấy những hạn chế, tồn tại của việc triển khai thực hiện cũng như khiếm khuyết của mô hình tổ chức và hoạt động TPL trong thời gian thí điểm, từ đó có các giải pháp để thực hiện tốt hơn chế định này. Kết quả tổng kết của các bộ, ngành, địa phương đều cho rằng chế định này là cần thiết và đề nghị cho triển khai chính thức sau khi kết thúc thí điểm.
Các địa phương cũng đề nghị nhanh chóng xây dựng Luật TPL, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động này, đồng thời tăng cường đào tạo, bồi dưỡng; thanh, kiểm tra, hướng dẫn nghiệp vụ cũng như đẩy mạnh công tác tuyên truyền về TPL để người dân biết tiện ích của chế định này cũng như thắt chặt mối quan hệ giữa các cơ quan, ban ngành liên quan.