Hormone hay còn gọi là nội tiết tố là những hợp chất hóa học với tác động chính là kiểm soát chuyển hóa của tế bào. Sự sống của cơ thể phụ thuộc vào các yếu tố: Nước, muối, đường và một số chất khác, 85% lượng nước lưu thông trong cơ thể được tái hấp thu do ống thận.
Sự tái hấp thu này được điều chỉnh bởi hormone ADH từ thùy sau tuyến yến. Nếu thiếu ADH sẽ gây ra bệnh đái tháo nhạt. Ngoài ra sự điều chỉnh nước còn phụ thuộc vào sự điều hòa mức lọc của cầu thận (do hormone cortisol của tuyến thượng thận) và sự điều chỉnh muối NaCl (do vai trò của hormone Aldosterol của tuyến thượng thận).
| |
| Thừa insulin sẽ gây hạ đường huyết. |
Việc bảo tồn các muối NaCl và KCl là vô cùng cần thiết cho sự sống của tế bào. Kiểm soát sự tái hấp thu muối và điều chỉnh mức nước điện giải là vai trò chủ yếu của cortisol và aldosterol. Thiếu các hormone này sẽ gây ra bệnh suy tuyến thượng thận. Đường là nguồn năng lượng chính của cơ thể và gan chính là nơi sản xuất ra lượng đường glucoza cần thiết cho cơ thể. Inslin là hormone duy nhất gây hạ đường huyết, làm cho glucoza xâm nhập vào các tế bào cần đến nó. Thiếu insulin sẽ gây bệnh đái tháo đường; thừa insulin sẽ gây hạ đường huyết.
Những chức năng quan trọng của hormone là: sự sinh nhiệt lượng, sự phát triển và sự sinh sản. T3, T4 là các hormone cơ bản của tuyến giáp và có vai trò quan trọng trong các phản ứng tổng hợp cũng như thoái giáng tất cả các men trong cơ thể tại các cơ và mô thần kinh, trong đó sản sinh ra nhiều nhiệt lượng để cung cấp cho các quá trình trên. Thừa T3, T4 sẽ gây bệnh cường giáp – basedow và thiếu chúng lại gây ra bệnh suy giáp trạng.
Cơ thể phát triển chiều cao cho đến tuổi dậy thì nhờ các sụn. Hormone tăng trưởng của thùy trước tuyến yên (STH hay còn gọi GH) không có tác dụng trực tiếp lên xương hay sụn mà tác động lên các tế bào gan để tổng hợp nên chất somatomedin và chất này tác động lên mô của sụn và xương. Thừa hormone tăng trưởng sẽ gây bệnh khổng lồ nếu trước tuổi dậy thì và bệnh to đầu chi nếu sau tuổi dậy thì. Thiếu hormone này người bệnh sẽ bị lùn.
Các tuyến sinh dục phát triển được là nhờ có hormone FSH và LH của thùy trước tuyến yên tiết ra từ tuổi dậy thì. Tại buồng trứng, FSH làm cho các tế bào hạt phát triển, biệt hóa thành các nang, đồng thời tổng hợp chất aromataza, là một men cho phép biến đổi hormone nam thành hormone nữ, tổng hợp prolactin để kích thích tuyến sữa.
Tại tinh hoàn, FSH tác động trên tế bào Sertoli khi có mặt chất testosterol để thúc đẩy sự sinh tinh trùng và tổng hợp prolactin. Hormone LH có mặt tại buồng trứng để kích thích các tế bào buồng trứng để kích thích các tế bào buồng trứng tiết chất androgen. LH gây phóng noãn và kích thích sản xuất progessterol (hormone sinh dục nữ) tại các tế bào của hoàng thể.
Tại tinh hoàn, LH duy trì và kích thích sự tiết testosterol (hormone sinh dục nam, chịu trách nhiệm về sự phát triển giới tính: mọc râu, giọng trầm, cơ bắp, tác phong nam giới...). Nếu thừa hormone sinh dục nữ gây hiện tượng nữ hóa, thừa hormone sinh dục nam gây hiện tượng nam hóa. Tình trạng thiếu hormone sinh dục sẽ gây hiện tượng phát triển không đầy đủ tuyến sinh dục.
BS.Thanh Tâm