Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự 2015 vừa được Quốc hội thông qua ngày 20/6/2017, có hiệu lực từ 1/1/2018. Theo ông Hoàng Văn Thức, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, với những điểm mới trong Luật sửa đổi lần này về tội phạm môi trường, doanh nghiệp sẽ rất dễ vướng vào vòng lao lý nếu không chú trọng bảo vệ môi trường.
Xả thải 100 m3 vượt quy chuẩn có thể ngồi tù
Theo ông Hoàng Văn Thức, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, Bộ luật Hình sự 2009 quy định doanh nghiệp bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng về môi trường. Tuy nhiên, trên thực tế rất khó xác định được thế nào là gây hậu quả nghiêm trọng hay đặc biệt nghiêm trọng về môi trường. Căn cứ này mang tính định tính nên khó truy cứu trách nhiệm hình sự. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự 2015 đã định lượng hóa các vi phạm môi trường của doanh nghiệp như lưu lượng xả thải, khối lượng chất thải rắn thải ra, số lần vượt quy chuẩn môi trường…để làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự.
Một số trường hợp cụ thể sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự như xả thải ra môi trường từ 500 m3/ngày trở lên, có thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia từ 05 lần đến dưới 10 lần hoặc từ 300 m3/ngày, có thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia 10 lần trở lên. Nặng hơn, doanh nghiệp chỉ cần xả thải 100 m3/ngày nhưng có thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia 10 lần trở lên, trước đó đã bị xử phạt vi phạm hành chính do cùng lỗi này cũng bị xử lý hình sự.
Theo ông Thức, hiện nay Việt Nam có khoảng 70% số doanh nghiệp có lưu lượng xả thải trên 100 m3/ngày. Như vậy số lượng doanh nghiệp có thể bị vướng vào vòng lao lý sẽ rất lớn.
Về chất thải rắn, sẽ truy cứu trách nhiệm hình sự khi chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường trái pháp luật chất thải nguy hại đặc biệt hoặc chất thải nguy hại thuộc Phụ lục A Công ước Stockholm về các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy từ 1.000 kilôgam hoặc chất thải nguy hại khác từ 3.000 kilôgam. Trong khi đó về khí thải, nếu thải ra môi trường từ 150.000 m3/giờ, có thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia từ 5 lần đến dưới 10 lần hoặc từ 100.000 m3/giờ trở lên có thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia 10 lần trở lên cũng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo ông Hoàng Văn Thức, đây là một chế tài rất mạnh, mang tính răn đe rất cao “Với khung này, nếu không chú trọng đầu tư công nghệ sản xuất hoặc hệ thống xử lý môi trường hiện đại, doanh nghiệp rất dễ vướng vào vòng lao lý”, ông Thức nói.
Kiểm soát đặc biệt một số doanh nghiệp
Theo thống kê của Tổng cục Môi trường, trong hai năm 2015-2016, đơn vị này đã thanh tra khoảng gần 1.000 doanh nghiệp. Trong đó 25-30% doanh nghiệp xả thải vượt quy chuẩn. Nhiều doanh nghiệp chưa chú trọng công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là nghiên cứu pháp luật bảo vệ môi trường. “Khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự 2015 có hiệu lực từ 1/1/2018, số doanh nghiệp này nếu không cải thiện bảo vệ môi trường sẽ dễ vào vòng lao lý”, ông Thức cho biết.
Bên cạnh quy định mới của Luật Hình sự, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang xây dựng đề án kiểm soát đặc biệt các doanh nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao. “Việc kiểm soát có thể giống như chúng ta đang kiểm soát môi trường của Formosa. Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp với các bộ, ngành giám sát chặt chẽ các doanh nghiệp này”, ông Thức cho biết.
