Thể chế hóa các chủ trương về hội nhập quốc tế, cải cách pháp luật và tư pháp
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, dự án Luật được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành và đảm bảo cụ thể hóa các chính sách xây dựng luật đã được phê duyệt; thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về hội nhập quốc tế, cải cách pháp luật và tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền, đảm bảo quyền con người trong lĩnh vực tư pháp.
Đồng thời, khắc phục toàn diện các hạn chế, bất cập của thực tiễn công tác tương trợ tư pháp về dân sự (TTTPDS); đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số; bám sát ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật.
Dự án Luật quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện TTTPDS, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong hoạt động này và áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan đến hoạt động TTTPDS với Việt Nam.
Dự án Luật với 4 chương, 36 điều. Trong đó, Chương II Thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam gồm 9 điều, quy định về thẩm quyền yêu cầu; hồ sơ; văn bản yêu cầu; trình tự thủ tục tiếp nhận và giải quyết yêu cầu TTTPDS của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền Việt Nam gửi đi nước ngoài; thực hiện yêu cầu TTTPDS khác; phương thức thực hiện TTTPDS; chuyển giao yêu cầu TTTPDS trên môi trường điện tử; giá trị pháp lý của kết quả TTTPDS; thu thập chứng cứ lấy lời khai trực tuyến của Việt Nam.
Chương III gồm 9 điều quy định về thẩm quyền thực hiện yêu cầu TTTPDS của nước ngoài; hồ sơ; văn bản yêu cầu; thủ tục tiếp nhận và giải quyết yêu cầu TTTPDS của nước ngoài gửi đến Việt Nam; từ chối, hoãn thực hiện TTTPDS; thực hiện các yêu cầu TTTPDS khác; phương thức thực hiện yêu cầu TTTPDS, tiếp nhận yêu cầu TTTPDS trên môi trường điện tử; thu thập chứng cứ lấy lời khai trực tuyến.
Bộ Tư pháp có quyền trả lại hồ sơ yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự
Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban tán thành sự cần thiết ban hành Luật với những lý do được nêu tại Tờ trình của Chính phủ.
Nội dung của dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật; bảo đảm tính hợp hiến, tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.
Về điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài được quy định tại Điều 5 dự thảo Luật, Ủy ban cơ bản tán thành việc bổ sung quy định về áp dụng pháp luật nước ngoài trong trường hợp chưa ký kết điều ước quốc tế hoặc điều ước quốc tế không quy định.
 |
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật. |
Tuy nhiên, dự thảo Luật mới chỉ quy định điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài không trái với các nguyên tắc TTTPDS, trong khi theo quy định của Bộ luật Dân sự thì việc áp dụng pháp luật nước ngoài không được trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam.
Do đó, đề nghị tiếp tục rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, trong đó có Bộ luật Dân sự để quy định đầy đủ, chặt chẽ điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài.
Về thẩm quyền yêu cầu TTTPDS của Việt Nam, Ủy ban tán thành kế thừa Luật Tương trợ tư pháp hiện hành quy định Tòa án nhân dân (TAND), Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan thi hành án dân sự là cơ quan có thẩm quyền yêu cầu TTTPDS vì thực tiễn thi hành cơ bản không có vướng mắc.
Tuy nhiên, đề nghị cân nhắc việc mở rộng chủ thể “Cơ quan, người có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật Việt Nam” có thẩm quyền yêu cầu TTTPDS để bảo đảm tính khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật, đồng thời tránh trùng lặp chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan trong hoạt động tư pháp và thi hành án dân sự.
Về trả lại hồ sơ yêu cầu TTTPDS của Việt Nam, Ủy ban tán thành quy định Bộ Tư pháp có quyền trả lại hồ sơ cho Cơ quan yêu cầu nếu hồ sơ đó không đầy đủ hoặc không bảo đảm thời gian theo quy định của điều ước quốc tế có liên quan hoặc của nước được yêu cầu.
Đồng thời, đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định về việc cơ quan yêu cầu trong một số trường hợp có thể bổ sung, hoàn thiện hồ sơ, tránh tình trạng gửi trả hồ sơ nhiều lần gây tốn thời gian, chi phí.
Ủy ban cũng tán thành các nội dung về ứng dụng công nghệ thông tin trong TTTPDS để thực hiện chủ trương của Đảng về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tư pháp.
Đồng thời, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các quy định trong dự thảo Luật về tiếp nhận, chuyển giao văn bản, hồ sơ, tài liệu trên môi trường điện tử, chuẩn hóa quy trình thu thập và chuyển giao tài liệu, chứng cứ điện tử...
Việc xây dựng Hệ thống thông tin TTTPDS cần bảo đảm thiết thực, kết nối, liên thông, đồng bộ để phát huy hiệu quả trong thực tiễn.
