TS.Trần Thị Hoàng Mai: Nhà quản lý văn hóa xuất sắc miền đất Cảng

Người đầu tiên nhận giải Nhà quản lý văn hóa xuất sắc

Sau nhiều lần “hẹn hò”, chúng tôi mới có cuộc trò chuyện với TS.Hoàng Mai trong những ngày cuối năm bận rộn. Hỏi về giải thưởng lần đầu tiên có tên trong danh sách, chị bảo hoàn toàn bất ngờ và thú vị.

Đây là giải thưởng được tổ chức thường niên từ năm 2005. Giải thưởng này là giải thưởng Đào Tấn dành cho các cá nhân, tập thể có những cống hiến tiêu biểu, xuất sắc- những sáng tạo không ngừng nghỉ trong công tác bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc, bao trùm trên nhiều lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật...

Dù đã rời xa ánh đèn sân khấu từ lâu, nhưng TS. Hoàng Mai vẫn được khán giả nhớ tới với tên gọi thân thương “Mai Chèo”, đủ để chúng ta biết dấu ấn của chị với chiếu Chèo đã gây thương nhớ đến thế. TS. Trần Thị Hoàng Mai sinh năm 1976, chị giữ được nét duyên dáng, mặn mà và sắc sảo đặc trưng của phụ nữ đất Cảng. Chị kể, gia đình không ai theo nghệ thuật, bố mẹ chị đều là công chức nhưng từ nhỏ lắm, xem những tích chèo ở làng quê, cô bé Mai đã lớn lên cùng ước mơ đứng dưới ánh đèn sân khấu. Năm 18 tuổi, chị bước chân vào Trường Trung học Văn hóa – Nghệ thuật (VH-NT) Hải Phòng, sau đó về công tác tại Đoàn Chèo Hải Phòng.

Hoàng Mai đến với Liên hoan sân khấu Chèo toàn quốc năm 2005 và chị đã đoạt giải ba tài năng diễn viên trẻ. Năm 2003, chị thi vào Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Việt Nam. Chưa kịp ra trường, nhưng Hoàng Mai đã “sắm” được tác phẩm đầu tay của mình, khi Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam thông báo cấp tập về Liên hoan đạo diễn trẻ, Hoàng Mai đã bắt tay ngay vào dàn dựng và đạo diễn một tác phẩm ngập tràn hương vị dân gian Việt Nam: Trầu Cau. Sau khi Đoàn Chèo Hải Phòng công diễn tại Nhà hát thành phố, tiết mục Trầu Cau đã đoạt giải nhì Liên hoan tài năng trẻ đạo diễn sân khấu toàn quốc năm 2007...

Ngoài ra, chị còn là diễn viên màn ảnh nhỏ của hàng chục bộ phim dài, ngắn khác nhau và là đạo diễn sân khấu. Và rồi, sau 5 năm cháy hết mình với các vai diễn, chị bước sang vai trò quản lý, 10 năm Trưởng đoàn Chèo Hải Phòng, 9 năm với vai trò Phó Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao (VH- TT) TP Hải Phòng, rồi tới vị trí người đứng đầu ngành VH-TT như hiện tại, chị đều có những đột phá ngoạn mục.

Chị chia sẻ: “Với tôi, nghệ thuật là không ngừng khát vọng sáng tạo và thử sức, cống hiến. Từ quản lý Đoàn Chèo Hải Phòng đến bây giờ là Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hải Phòng, ở cương vị nào, khi có vai diễn, tôi đều hăm hở vào cuộc. Ngoài trải nghiệm, tôi nghĩ cần rất nhiều tố chất khác mà trên hết là tình yêu nghề và sự hy sinh cho tình yêu đó, cả đam mê và khát vọng dấn thân nữa”.

Có thể nói, những năm gần đây, thành phố Cảng đã để lại những dấu ấn dẫn đầu cả nước về văn hóa, di sản. Đó là những sân khấu sáng đèn, những lễ hội lớn, những miền di sản được đánh thức…

Chị nhớ lại, vào thời điểm dịch COVID-19 bùng phát và lan rộng trên toàn cầu, nghệ thuật sân khấu, đặc biệt là sân khấu truyền thống, trầm lắng, ngành văn hóa Hải Phòng bắt tay thực hiện Đề án “Sân khấu truyền hình Hải Phòng”.

Ban đầu, chị trăn trở, mong muốn làm điều gì đó hồi sinh sân khấu bằng các chương trình sân khấu truyền hình. Và rồi, cứ mỗi tháng 1 buổi, các vở diễn thuộc nhiều loại hình nghệ thuật từ chèo, cải lương, kịch nói, đến ca múa nhạc và múa rối... được dàn dựng, đầu tư với đội ngũ chuyên môn của Hải Phòng kết hợp với các đoàn nghệ thuật trong cả nước. Từ khi triển khai đề án đến nay, Hải Phòng đã thực hiện được khoảng 50 vở diễn với hình thức trực tiếp kết hợp với ghi hình phát sóng trên truyền hình và các nền tảng trực tuyến phục vụ người dân cả ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo...

TS. Trần Thị Hoàng Mai cùng lãnh đạo TP tổng duyệt Chương trình nghệ thuật mừng Xuân Ất Tỵ 2025 với chủ đề “Hải Phòng - Mùa xuân và khát vọng”

Từ thành công của Sân khấu truyền hình, tháng 7/2023, Hải Phòng tiếp tục thực hiện kế hoạch Thắp sáng Nhà hát Thành phố vào các tối thứ Bảy và Chủ nhật hàng tuần, biểu diễn các chương trình nghệ thuật, các vở diễn kinh điển, đặc sắc của thế giới và Việt Nam, thuộc nhiều loại hình nghệ thuật, do các đơn vị nghệ thuật của thành phố, của Trung ương và các tỉnh, thành phố bạn... thực hiện. Những nỗ lực để thắp sáng sân khấu của Hải Phòng đã góp phần nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho nhân dân thành phố, đặc biệt là ở hải đảo.

TS Trần Thị Hoàng Mai chia sẻ, Hải Phòng, Hà Nội, TPHCM đều có Nhà hát Lớn - những công trình văn hóa với kiến trúc độc đáo và lịch sử hơn 100 năm, “Chúng tôi muốn Nhà hát Lớn thành phố là điểm diễn cho các nghệ sĩ không chỉ của Hải Phòng mà của cả nước, của quốc tế. Để nhà hát không chỉ là địa điểm tham quan du lịch mà còn là nơi duy trì định kỳ, là điểm hẹn quen thuộc của khán giả và du khách đến thưởng thức tác phẩm nghệ thuật vào các ngày thứ bảy, chủ nhật hàng tuần”.

Thành phố có nhiều di sản, lan toả rực rỡ

TS. Trần Thị Hoàng Mai cho biết, năm 2024, ngành Văn hóa và Thể thao là một trong những đơn vị chủ lực triển khai nhiều nhiệm vụ quan trọng của thành phố về phát triển văn hóa, thể thao, đặc biệt là việc tổ chức Lễ hội Hoa Phượng đỏ và truyền thông giá trị của di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà.

Lễ Hội Hoa Phượng đỏ - Lễ hội thường niên, riêng có, đã trở thành thương hiệu của Hải Phòng. Một diện mạo hoàn toàn mới với lần thứ 11 tổ chức đã mang tới cho nhân dân và du khách trong nước, quốc tế một trải nghiệm mới mẻ.

Lần đầu tiên Lễ hội được tổ chức với quy mô lớn nhất từ trước đến nay tại Quảng trường Khu đô thị mới Bắc Sông Cấm, huyện Thủy Nguyên (nay là thành phố mới Thủy Nguyên). Một không gian mới, biểu tượng mới của sự phát triển thành phố trong tương lai đã được hiện hữu trong đêm hội với những màn nghệ thuật công phu và mãn nhãn. Lễ hội Hoa Phượng Đỏ là sự kiện nhiều lần góp mặt tại bảng xếp hạng BSI Top 10 Events của Buzzmetrics, năm 2024 được bình chọn là sự kiện nổi bật thứ 3 trên Social Media tháng 5...

Cùng đó, lần đầu tiên, quần đảo Cát Bà được phát sóng trên truyền hình CNN khu vực châu Á trong nhiều chương trình khác nhau như The Lead, First Move, CNN News room… để giới thiệu, quảng bá giá trị nổi bật toàn cầu của di sản, mang tới cho du khách những khám phá mới lạ. Hoạt động truyền thông này góp phần quảng bá định hướng phát triển du lịch Cát Bà theo hướng xanh, bền vững, đảm bảo giá trị và tính toàn vẹn của di sản.

Một sự kiện khác nhân lên niềm tự hào của mỗi người dân Hải Phòng đó chính là biểu tượng thành phố. Sau 32 năm tìm kiếm, đến tháng 1/2024, mẫu thiết kế NTM 787 với cánh hoa phượng đỏ, sóng biển đã được lựa chọn. Tổng thể logo tạo thành con tàu vượt biển vươn khơi, chở các giá trị lịch sử, văn hóa mang ý nghĩa phát triển, hiện đại, năng động, sáng tạo và nghĩa tình trong ánh bình minh.

TS Hoàng Mai tại Lễ khai mạc trưng bày Bảo vật Quốc gia sưu tập An Biên năm 2024

Song song đó, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá đã thu về “trái ngọt”, theo cách nói của TS. Trần Thị Hoàng Mai: Hải Phòng đã xây dựng 02 hồ sơ Di tích lịch sử khu vực Từ Lương Xâm - căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 và Cụm di tích liên quan đến nhà Mạc trình Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, đề nghị Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích cấp quốc gia đặc biệt. Xây dựng và trình các cấp Hồ sơ đề nghị xét công nhận bảo vật quốc gia đối với Bộ kim phẩm đền Nghè... Lập thư mục tư liệu, hiện vật liên quan đến Trạng trình Nguyễn Bình Khiêm năm 2024 và Hội thảo khoa học “Danh nhân văn hoá Nguyễn Bỉnh Khiêm trong lịch sử dân tộc” tại Hải Phòng năm 2024... Lần đầu tiên trưng bày 18 bảo vật quốc gia và bộ kim phẩm vàng, bạc trong thánh cung đền Nghè tại Bảo tàng Hải Phòng. Và những ngày đầu năm mới này, bộ kim phẩm vàng cung tiến nữ tướng Lê Chân tại đền Nghè đã được công nhận là Bảo vật quốc gia.

Nói về phát triển công nghiệp văn hóa, TS Hoàng Mai chia sẻ, các hoạt động văn hóa bản thân nó không trực tiếp sinh ra lợi nhuận nhưng là nền tảng, là động lực cho các ngành kinh tế phát triển, rõ nét nhất là du lịch.

Một hiện vật trong bộ kim phẩm vàng cung tiến Nữ tướng Lê Chân tại đền Nghè vừa được công nhận là Bảo vật quốc gia.

Với quan điểm, văn hóa là một dạng tài nguyên, công nghiệp văn hóa là việc ứng dụng công nghệ, tổ chức khai thác tài nguyên đó phục vụ cho phát triển, Hải Phòng đã và đang tập trung khai thác bề dày truyền thống văn hóa của mảnh đất cửa biển - nơi đang sở hữu nguồn tài nguyên di sản văn hóa dồi dào với gần 1.000 di tích lịch sử, văn hóa. Trong đó có Di sản thiên nhiên thế giới quần đảo Cát Bà, 2 di tích xếp hạng quốc gia đặc biệt, 117 di tích xếp hạng cấp quốc gia và 435 di tích xếp hạng cấp thành phố.

Hải Phòng cũng có hơn 400 lễ hội các cấp; 10 lễ hội và 1 nghệ thuật trình diễn dân gian được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; 2 di sản văn hóa được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và di sản cần bảo vệ khẩn cấp… Đồng thời, thành phố Cảng còn có 15 nghệ nhân ưu tú lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể và hệ thống làng nghề phong phú, độc đáo, lâu đời hấp dẫn du khách trong nước, quốc tế…

Trò chuyện với chúng tôi, TS. Hoàng Mai hơn một lần khẳng định, di sản không phải là tài sản mà là báu vật. Luật Di sản thực sự đi vào cuộc sống khi người dân cùng chung tay gìn giữ và phát huy di sản. Văn hóa là những điều tốt đẹp nhất còn đọng lại trong hành trình dài phát triển của một dân tộc, một đất nước. Vì vậy, bản sắc văn hóa chính là kho báu vô giá mà mỗi người dân sống trên đất nước Việt Nam được thừa hưởng.

Chia tay người đứng đầu ngành văn hóa thành phố cửa biển trước thềm năm mới, chúng tôi hiểu, chính những giá trị trường tồn qua hàng ngàn năm lịch sử đã gắn kết người Hải Phòng với cội nguồn và cũng là sức mạnh đưa Hải Phòng vươn xa trong khu vực và quốc tế, hòa vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.