Người dùng có quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân
Sự bùng nổ của các nền tảng trực tuyến đã làm thay đổi cách con người giao tiếp, làm việc và mua sắm. Từ Google, Facebook, TikTok đến các sàn thương mại điện tử, mỗi ngày người dùng trao đổi một lượng lớn thông tin cá nhân mà ít ai quan tâm đến việc dữ liệu đó được thu thập, lưu trữ hay sử dụng ra sao. Luật Dữ liệu 2024 đặt ra nhiều quy định mới về bảo vệ quyền riêng tư và bảo đảm dữ liệu cá nhân không bị lạm dụng.
Một trong những điểm đáng chú ý nhất của Luật Dữ liệu 2024 là quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân. Người dùng có thể yêu cầu xóa hoặc thu hồi dữ liệu của mình khỏi các nền tảng nếu không còn sử dụng dịch vụ hoặc cảm thấy thông tin bị sử dụng sai mục đích. Điều này giúp hạn chế rủi ro rò rỉ dữ liệu, đặc biệt trong bối cảnh các vụ tấn công mạng ngày càng phổ biến. Chẳng hạn, nếu người dùng từng đăng ký tài khoản trên một sàn thương mại điện tử nhưng không còn dùng đến, họ hoàn toàn có thể gửi yêu cầu xóa dữ liệu khỏi hệ thống. Việc này không chỉ giảm nguy cơ thông tin bị rò rỉ mà còn giúp hạn chế việc các nền tảng sử dụng dữ liệu cá nhân để chạy quảng cáo hoặc phân tích hành vi mà không có sự đồng ý của bạn.
Ngoài quyền yêu cầu xóa dữ liệu, người dùng cũng có thể chỉnh sửa thông tin cá nhân nếu phát hiện dữ liệu bị thu thập sai hoặc không chính xác. Ví dụ, nếu một nền tảng sử dụng thông tin sai lệch về cá nhân để phân tích hành vi hoặc nhắm mục tiêu quảng cáo, người này có thể yêu cầu họ cập nhật lại dữ liệu. Tuy nhiên, thực thi những quyền này không phải lúc nào cũng dễ dàng. Một số nền tảng nước ngoài không có máy chủ tại Việt Nam, khiến việc gửi yêu cầu xóa hoặc chỉnh sửa dữ liệu trở nên phức tạp. Người dùng cần nắm rõ quy trình khiếu nại và biết cách liên hệ với cơ quan quản lý nếu phát hiện vi phạm.
Dù Luật Dữ liệu 2024 mở rộng quyền kiểm soát thông tin cá nhân, nhưng nguy cơ rò rỉ dữ liệu vẫn luôn tồn tại. Những vụ lộ thông tin khách hàng từ các nền tảng lớn như Zalo hay các sàn thương mại điện tử tại Đông Nam Á là hồi chuông cảnh báo rằng bảo vệ dữ liệu cá nhân không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý, mà còn là điều mỗi người dùng phải chủ động thực hiện.
Trong thời đại công nghệ số phát triển mạnh mẽ, dữ liệu cá nhân chính là tài sản quý giá. Việc hiểu rõ và áp dụng đúng Luật Dữ liệu 2024 sẽ giúp người dùng bảo vệ quyền riêng tư của mình, tránh những hậu quả không mong muốn và góp phần xây dựng một môi trường số an toàn hơn. Quan trọng hơn hết, người dùng cần phải chủ động bảo vệ dữ liệu bản thân, trang bị kiến thức, kỹ năng ứng phó trước các nguy cơ, rủi ro rình rập.
Cụ thể, trước khi sử dụng bất kỳ nền tảng nào, mỗi người dùng nên đọc kỹ chính sách thu thập dữ liệu. Nhiều ứng dụng yêu cầu quyền truy cập vào danh bạ, vị trí, tin nhắn hoặc thậm chí micro và camera mà không có lý do rõ ràng. Người dùng nên xem xét và tắt những quyền không cần thiết để tránh việc dữ liệu cá nhân bị thu thập một cách âm thầm. Khi nhận được email hoặc tin nhắn yêu cầu nhập mật khẩu hoặc thông tin nhạy cảm, người dùng cần cảnh giác, cẩn thận kiểm tra địa chỉ email gửi đến; nếu thấy đáng ngờ, tuyệt đối không nhấp vào đường link.
Cạnh đó, rất nhiều người vẫn sử dụng mật khẩu đơn giản hoặc trùng lặp trên nhiều nền tảng khác nhau, tiềm ẩn rủi ro tài khoản dễ bị hacker xâm nhập, đặc biệt khi bị lộ dữ liệu từ một dịch vụ nào đó. Để tăng cường bảo mật, người dùng có thể bật xác thực hai bước cho email, tài khoản mạng xã hội và tài khoản ngân hàng, ví dụ dùng ứng dụng Google Authenticator hoặc SMS để nhận mã xác thực mỗi khi đăng nhập.
Ngoài ra, việc đăng tải số điện thoại, địa chỉ nhà riêng, thông tin công việc hoặc hình ảnh gia đình lên Facebook, Instagram hay TikTok có thể dẫn đến nguy cơ bị đánh cắp danh tính hoặc bị lừa đảo. Người dùng có thể đặt chế độ riêng tư cho các bài đăng quan trọng và tránh chia sẻ thông tin cá nhân với người lạ. Đáng nói, việc gỡ cài đặt ứng dụng không có nghĩa là dữ liệu người dùng đã biến mất. Do đó, khi ngừng sử dụng một nền tảng nào đó, người dùng có thể vào phần cài đặt tài khoản và yêu cầu xóa dữ liệu thay vì để thông tin tồn tại trên máy chủ của bên thứ ba. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ dữ liệu bị rò rỉ hoặc bị sử dụng vào mục đích không mong muốn.
Doanh nghiệp chủ động chuyển mình trong kỷ nguyên dữ liệu
Không chỉ người dùng cá nhân, các doanh nghiệp cũng cần sẵn sàng thích ứng với những thay đổi mà Luật Dữ liệu 2024 mang lại. Trong bối cảnh dữ liệu ngày càng trở thành tài sản cốt lõi, việc thu thập, xử lý và bảo vệ thông tin khách hàng không còn là vấn đề nội bộ mà đã trở thành yêu cầu pháp lý bắt buộc. Những quy định mới buộc doanh nghiệp phải rà soát lại hệ thống lưu trữ dữ liệu, đầu tư vào bảo mật thông tin, đồng thời xây dựng cơ chế minh bạch hơn trong việc thu thập và sử dụng dữ liệu. Những doanh nghiệp chủ động thay đổi không chỉ giảm thiểu rủi ro pháp lý mà còn tạo dựng niềm tin với khách hàng, nâng cao lợi thế cạnh tranh trong môi trường số hóa.
| |
Người dùng cần chủ động bảo vệ dữ liệu cá nhân trong kỷ nguyên số. (Ảnh: Vietnam+) |
Luật Dữ liệu 2024 yêu cầu quản trị dữ liệu chặt chẽ hơn. Theo đó, các doanh nghiệp thu thập và xử lý lượng lớn thông tin khách hàng, như ngân hàng, công ty bảo hiểm, thương mại điện tử, doanh nghiệp tài chính hay các công ty khởi nghiệp (startup) công nghệ đang rất quan tâm đến những quy định này bởi những tác động trực tiếp đến hoạt động vận hành.
Đơn cử, Luật yêu cầu doanh nghiệp có trách nhiệm xác định và quản lý rủi ro trong xử lý dữ liệu, trong đó bao gồm rủi ro về quyền riêng tư, an ninh mạng, quản lý truy cập và bảo mật dữ liệu. Để đáp ứng yêu cầu này, doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải thích ứng bằng các giải pháp như xây dựng quy trình thu thập và lưu trữ dữ liệu minh bạch nhằm bảo đảm dữ liệu được thu thập hợp pháp, có sự đồng ý của người dùng và được lưu trữ theo tiêu chuẩn bảo mật cao; áp dụng công nghệ mã hóa tiên tiến, kiểm soát truy cập đa lớp và lưu trữ an toàn đối với dữ liệu khách hàng, dữ liệu nội bộ doanh nghiệp. Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần có kế hoạch xử lý sự cố dữ liệu, nhất là các quy trình phản ứng nhanh khi xảy ra vi phạm dữ liệu để giảm thiểu thiệt hại và bảo đảm tuân thủ pháp luật. Ví dụ điển hình là các ngân hàng như Vietcombank, Techcombank đã đầu tư mạnh vào hệ thống bảo mật dữ liệu và xác thực khách hàng, áp dụng xác thực sinh trắc học để giảm nguy cơ gian lận dữ liệu. Hệ thống của các ngân hàng này cũng liên tục được cải thiện, cập nhật rủi ro thường xuyên đến khách hàng.
Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, việc tuân thủ sẽ gặp nhiều rào cản lớn, trong đó khó khăn nhất là chi phí đầu tư vào công nghệ đắt đỏ. Thực tế, nguồn nhân lực chuyên môn về dữ liệu, từ quản trị dữ liệu (Data Governance), bảo mật dữ liệu (Data Security) đến phân tích dữ liệu (Data Analytics) vẫn còn hạn chế cũng là thách thức lớn đối với doanh nghiệp Việt.
Luật Dữ liệu 2024 đặt ra nhiều thách thức nhưng cũng mở ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên số. Một trong những cơ hội lớn nhất mà Luật Dữ liệu 2024 mang lại là thúc đẩy sự hợp tác giữa các doanh nghiệp trong việc chia sẻ và khai thác dữ liệu an toàn, mở rộng giá trị dữ liệu. Thay vì chỉ xem Luật là một rào cản hoặc ràng buộc pháp lý, các doanh nghiệp nên coi đây là động lực để xây dựng hệ thống quản trị dữ liệu bài bản hơn, tối ưu hóa vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh. Khi dữ liệu được quản lý tốt, doanh nghiệp có thể phát triển các mô hình kinh doanh thông minh hơn, tối ưu hóa vận hành và nâng cao trải nghiệm khách hàng.
Minh chứng là các doanh nghiệp thương mại điện tử như Tiki, Shopee Việt Nam, Sendo đã ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích hành vi người dùng, từ đó đưa ra các gợi ý mua sắm cá nhân hóa, giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi và doanh thu. Tương tự, ngành bán lẻ cũng có thể tận dụng dữ liệu khách hàng để triển khai chương trình khách hàng thân thiết, giảm tỷ lệ rời bỏ của người tiêu dùng và gia tăng giá trị vòng đời khách hàng. Đối với doanh nghiệp sản xuất, việc áp dụng phân tích dữ liệu có thể giúp tối ưu hóa chuỗi cung ứng, quản lý hàng tồn kho và dự báo nhu cầu thị trường. Nhiều công ty sản xuất lớn như VinFast, Masan đã ứng dụng dữ liệu để nâng cao hiệu suất vận hành và tối ưu hóa quy trình sản xuất theo thời gian thực.