Văn phòng công chứng: Có nên giữ nguyên mô hình công ty hợp danh?

Theo quy định của Luật Công chứng năm 2006, VPCC có thể hoạt động theo loại hình doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty hợp danh. Thực hiện quy định này, theo Bộ Tư pháp sau 08 năm thi hành Luật Công chứng năm 2006, trong tổng số hơn 600 VPCC được thành lập thì đa số hoạt động theo loại hình doanh nghiệp tư nhân, vì chủ doanh nghiệp tư nhân – Công chứng viên (CCV) duy nhất của VPCC có quyền tự quyết đối với hoạt động của VPCC. Tuy nhiên, do sự thiếu ổn định của VPCC khi CCV duy nhất chết, vì lý do sức khoẻ hoặc lý do cá nhân không thể hành nghề công chứng, Luật Công chứng năm 2014 đã quy định VPCC chỉ hoạt động theo 01 mô hình là công ty hợp danh. Thực hiện quy định này, các VPCC được thành lập mới theo Luật Công chứng năm 2014 đều hoạt động theo loại hình công ty hợp danh; những VPCC theo loại hình doanh nghiệp tư nhân trước đây cũng phải thực hiện chuyển đổi thành công ty hợp danh, nếu không chuyển đổi được thì phải chấm dứt hoạt động.

Bộ Tư pháp cho biết, sau hơn 7 năm thực hiện Luật Công chứng năm 2014, bên cạnh những kết quả đạt được trong việc phát triển các VPCC quy mô lớn, thì việc VPCC chỉ được hoạt động theo loại hình công ty hợp danh cũng bộc lộ những điểm bất cập, hạn chế. Cụ thể, tại nhiều địa bàn do điều kiện kinh tế - xã hội chưa phát triển thì số lượng và giá trị của các hợp đồng, giao dịch cũng hạn chế, nếu theo nhu cầu thực tế thì một VPCC chỉ cần 01 CCV nhưng vì quy định của Luật nên buộc phải có thêm 01 CCV hợp danh, dẫn đến tình trạng “hợp danh ảo”, chỉ ghi danh cho đủ số lượng nhưng không thực tế hành nghề.

Mặt khác, tình trạng hợp danh khiên cưỡng cũng là nguyên nhân của nhiều tranh chấp giữa các CCV hợp danh, việc thường xuyên chấm dứt tư cách thành viên hợp danh tại VPCC này để gia nhập VPCC khác… Trong khi đó, loại hình doanh nghiệp tư nhân cũng có cơ chế chịu trách nhiệm vô hạn của chủ doanh nghiệp tư nhân giống như công ty hợp danh. Đồng thời, việc cho phép có thêm loại hình doanh nghiệp tư nhân sẽ phù hợp với những địa bàn vùng sâu, vùng xa, điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, lượng việc công chứng chưa nhiều, VPCC chỉ cần 01 CCV cũng có thể đáp ứng. Ngoài ra, quy định này sẽ góp phần hạn chế tình trạng tranh chấp nội bộ giữa các thành viên hợp danh và tình trạng phải “mượn danh” đang xảy ra như hiện nay, đồng thời bảo đảm sự đồng bộ với các nghề bổ trợ tư pháp khác như luật sư, đấu giá tài sản.

Bộ Tư pháp thấy rằng việc cho phép CCV lựa chọn mô hình tổ chức hoạt động của VPCC theo loại hình công ty hợp danh hoặc doanh nghiệp tư nhân một mặt tạo sự chủ động cho CCV trong việc chọn mô hình tổ chức phù hợp với điều kiện thực tế, mặt khác vẫn bảo đảm VPCC hoạt động theo loại hình công ty đối nhân, CCV chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với văn bản công chứng mà mình thực hiện.

Từ những lý do trên, Bộ Tư pháp đề xuất 02 phương án như trong dự thảo Luật để xin thêm ý kiến. Cụ thể, Phương án 1 là giữ nguyên 01 mô hình VPCC theo loại hình công ty hợp danh; Phương án 2 cho phép CCV lựa chọn thành lập VPCC theo loại hình công ty hợp danh hoặc doanh nghiệp tư nhân. Phương án 1 có ưu điểm là bảo đảm tính thống nhất với quy định của Luật Công chứng hiện hành, không tạo sự biến động về tổ chức đối với các VPCC, tuy nhiên không giải quyết được khó khăn, vướng mắc do tình trạng hợp danh ảo, thường xuyên thay đổi thành viên hợp danh giữa các VPCC. Đối với phương án 2, ưu điểm là CCV có thể lựa chọn mô hình tổ chức VPCC phù hợp với lượng việc công chứng tại địa bàn, tuy nhiên sẽ cần có thời gian để ổn định lại tổ chức của nhiều VPCC do được phép chuyển đổi giữa loại hình công ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân