Khoản chênh lệch tỷ giá gần 20.000 tỷ đồng vẫn đang “treo”
Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định 24/2017/QĐ-Ttg về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân (gọi tắt là Quyết định 24) do Bộ Công Thương vừa trình có 1 điểm đã gây ra khá nhiều tranh cãi.
Cụ thể, tại điểm g khoản 2 Điều 4 về phương pháp lập giá bán điện bình quân năm, dự thảo quy định “bổ sung khoản lỗ hoạt động sản xuất kinh doanh điện và các chi phí khác chưa được tính vào giá bán lẻ điện được xác định căn cứ Báo cáo tài chính đã được kiểm toán. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đề xuất phương án phân bổ các khoản chi phí này, báo cáo Bộ Công Thương, Bộ Tài chính và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.
Về nội dung này, đại diện Cục Điều tiết Điện lực (ĐTĐL - Bộ Công Thương) cho biết, cơ sở để đề xuất quy định cho thu hồi lỗ sản xuất kinh doanh điện của EVN trong tính toán giá điện tại Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định 24 đã được xem xét dựa trên quy định của pháp luật và tình hình thực tế, cũng như ý kiến của các bộ, ngành...
Theo đó, Điều 4 Quyết định 24 quy định các thành phần cấu thành lên giá bán lẻ điện bình quân hàng năm bao gồm chi phí của các khâu trong chuỗi sản xuất - cung ứng điện (phát điện, truyền tải điện, phân phối - bán lẻ điện, điều độ hệ thống điện và điều hành giao dịch thị trường điện lực, chi phí dịch vụ phụ trợ hệ thống điện, chi phí quản lý chung của EVN) và các khoản chi phí khác chưa được tính vào giá điện.
Theo quy định tại Quyết định 24, các khoản chi phí khác chưa được tính vào giá điện bao gồm cả chênh lệch tỷ giá đánh giá lại chưa được phân bổ được đưa vào giá thành sản xuất kinh doanh điện theo năm tính giá do Bộ Công Thương, Bộ Tài chính xem xét, quyết định hàng năm. Quyết định 24 đã quy định việc các khoản chi phí đã phát sinh nhưng chưa được tính vào giá điện trong các lần điều chỉnh trước đây sẽ được xem xét để tính toán phân bổ vào giá điện của kỳ đang tính toán.
Theo Cục ĐTĐL, trong giai đoạn trước khi ban hành Quyết định 24, chênh lệch tỷ giá là khoản chi phí lớn nhất thường bị “treo” chưa hạch toán vào giá thành sản xuất kinh doanh điện cũng như giá điện hoặc chỉ được hạch toán phân bổ một phần tùy tình hình tài chính của mỗi năm.
Theo dữ liệu đã công bố của Bộ Công Thương, tính đến năm 2023, còn khoảng hơn 19.000 tỷ đồng lỗ từ chênh lệch tỷ giá từ năm 2019 - 2022 vẫn còn “treo”, chưa được hạch toán vào giá điện tại kỳ điều chỉnh giá điện hồi tháng 5/2023.
Hạch toán để bảo đảm đủ chi phí sản xuất điện
Cục ĐTĐL cho biết, giá nhiên liệu năm 2023 tuy đã bớt căng thẳng so với năm 2022 nhưng vẫn ở mức cao so với giai đoạn trước 2022, gây ảnh hưởng lớn đến cân bằng tài chính của EVN. Việc điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện bình quân năm 2023 ở mức 3% từ ngày 4/5/2023 (là mức tăng thấp nhất theo quy định tại Quyết định 24 và thấp hơn so với kết quả tính toán) để bảo đảm tác động đến kinh tế vĩ mô, sản xuất của doanh nghiệp và đời sống của người dân là nhỏ nhất cũng đã giải quyết một phần khó khăn cho tình hình tài chính và dòng tiền của EVN.
Tuy nhiên, chi phí năm 2023 tiếp tục bị dồn tích do mức điều chỉnh giá điện chưa đủ thu hồi chi phí đầu vào hình thành giá (mà chủ yếu là chi phí mua điện, chiếm hơn 80% tổng chi phí sản xuất kinh doanh điện của EVN). Như vậy, thực tế năm 2022, 2023, việc lỗ hoạt động sản xuất kinh doanh điện là do việc giá bán lẻ điện chưa đủ bù đắp chi phí giá thành sản xuất kinh doanh điện.
Do đó, các khoản chi phí đầu vào của các năm 2022, 2023 theo quy định tại Quyết định 24 được thu hồi thông qua giá điện mà chưa được thu hồi (năm 2022 không điều chỉnh tăng giá điện) hoặc chưa được thu hồi đầy đủ (năm 2023 chỉ điều chỉnh tăng ở mức 3%) để bảo đảm an sinh xã hội và phát triển chung thì cần được xem xét thu hồi trong các lần điều chỉnh giá điện tiếp theo.
Bên cạnh đó, theo quy định hiện có tại Luật Giá 2023, quy định nguyên tắc định giá của Nhà nước là “Bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh hợp lý, hợp lệ”. Như vậy, theo Cục ĐTĐL, căn cứ quy định hiện hành tại Luật Giá, giá điện cần bảo đảm bù đắp đủ chi phí thực tế hợp lý và có lợi nhuận phù hợp. Quyết định 24 cũng đã có quy định về việc cho phép phân bổ các khoản chi phí khác chưa được tính vào giá điện trong tính toán giá điện hằng năm để bảo đảm giá điện phản ánh được đúng giá thành (và sau đó là có khoản lợi nhuận phù hợp).
Do đó, đại diện Cục ĐTĐL khẳng định, Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định 24 cần có cơ chế để bảo đảm các chi phí chưa được thu hồi đủ trong các lần điều chỉnh giá điện thì được xem xét thu hồi trong các lần điều chỉnh tiếp theo. Giá điện ngoài việc bảo đảm thu hồi chi phí giá thành điện cho giai đoạn trước còn cần bảo đảm thu hồi chi phí giá thành điện thực tế đã phát sinh hợp lý hợp lệ trong quá khứ nhưng chưa được thu hồi đầy đủ dẫn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp bị lỗ trong quá khứ.
“Nếu không có quy định cụ thể về việc xem xét thu hồi lỗ sản xuất kinh doanh điện trong quá khứ sẽ có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển và bảo toàn vốn Nhà nước của EVN nếu hoạt động sản xuất kinh doanh thua lỗ kéo dài trong bối cảnh giá điện tại một số thời điểm sẽ phải thực hiện điều chỉnh theo lộ trình, phù hợp với điều kiện kinh tế vĩ mô ở từng thời kỳ” - đại diện Cục ĐTĐL nói.