Phát biểu tại Hội thảo, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật vàTrợ giúp pháp lý (PBGDPL&TGPL) Lê Vệ Quốc nhấn mạnh khái niệm “văn hóa pháp luật” hay “văn hóa pháp lý” vốn không còn xa lạ trong đời sống pháp lý nước ta những năm qua. Tuy nhiên, cụm từ “văn hóa tuân thủ pháp luật” mới chỉ được nhắc đến gần đây trong các bài phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm và đã được chính thức thể hiện trong Nghị quyết số 66-NQ/TW.
Từ đây, đặt ra một loạt câu hỏi cần tiếp tục luận giải rõ ràng: Văn hóa tuân thủ pháp luật là gì? Nó khác biệt như thế nào so với văn hóa pháp luật? Cấu trúc bên trong của khái niệm này gồm những thành tố nào và tồn tại trong xã hội ra sao? Nhìn từ khía cạnh khách quan, đâu là các yếu tố tạo nên văn hóa tuân thủ pháp luật?
Một nội dung khác được Cục trưởng Lê Vệ Quốc đặc biệt lưu tâm là việc nhận diện các yếu tố tác động, chi phối quá trình hình thành, duy trì và phát triển văn hóa tuân thủ pháp luật, nhất là trong điều kiện xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Trên tinh thần đó, Bộ Tư pháp mong muốn lắng nghe ý kiến đóng góp từ các nhà khoa học, các đại biểu tham dự, nhằm đề xuất cho cơ quan có thẩm quyền những giải pháp thiết thực để xây dựng và lan tỏa văn hóa tuân thủ pháp luật trong toàn xã hội – không chỉ giới hạn trong đội ngũ cán bộ, công chức mà còn lan tỏa tới từng tầng lớp nhân dân. Qua đó, Bộ Tư pháp kỳ vọng sẽ từng bước thể chế hóa nội hàm “văn hóa tuân thủ pháp luật” thành chức năng, nhiệm vụ cụ thể trong các chương trình hành động, công việc thường xuyên của hệ thống chính trị và chính quyền các cấp.
Tại Hội thảo, GS.TS Nguyễn Minh Đoan, Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, văn hóa tuân thủ pháp luật là bộ phận quan trọng, cơ bản trong văn hóa pháp lý nói riêng, văn hóa nói chung. Pháp luật là một công cụ quản lý xã hội sắc bén, song pháp luật chỉ có thể phát huy được vai trò và những giá trị của mình trong việc duy trì trật tự và tạo điều kiện cho xã hội phát triển khi nó được tôn trọng và thực hiện tự giác, nghiêm minh trong cuộc sống.
 |
GS.TS Nguyễn Minh Đoan, Trường Đại học Luật Hà Nội. |
GS.TS Nguyễn Minh Đoan cũng nêu một số tiêu chí đánh giá văn hóa tuân thủ pháp luật trong cán bộ và nhân dân. Như: Có tri thức đúng, đầy đủ, chính xác về các quy định pháp luật mà bản thân cần tuân thủ; thái độ, tình cảm đúng đối với pháp luật, quá trình điều chỉnh pháp luật; hành vi pháp luật tích cực; giao tiếp pháp lý đúng mực và cách thức, khả năng trình độ sử dụng các công cụ pháp luật của cán bộ, nhân viên nhà nước phù hợp…
GS.TS Lê Minh Tâm, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Luật gia Việt Nam, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội đã đưa ra một số giải pháp xây dựng, phát triển văn hóa tuân thủ pháp luật trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam. Trong đó, đổi mới công tác truyền thông chính sách, pháp luật; PBGDPL, nâng cao ý thức pháp luật, đưa tuân thủ pháp luật trở thành nếp sống, thói quen, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp; tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, hoàn thiện các thiết chế pháp luật, các công cụ, phương tiện pháp luật; chú trọng xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, doanh nhân…
 |
GS.TS Lê Minh Tâm, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Luật gia Việt Nam, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội. |
Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh, việc hình thành văn hóa tuân thủ pháp luật là kết quả của một quá trình chuyển hóa sâu sắc – từ sự tuân thủ mang tính cưỡng chế sang sự tự giác, từ phản ứng sang chủ động, phản ánh rõ nét chiều sâu của một xã hội phát triển.
Theo Thứ trưởng, những ý kiến góp ý, phân tích, hiến kế của các chuyên gia, nhà khoa học trong Hội thảo này là cơ sở quý báu để Bộ Tư pháp từng bước định hình khái niệm “văn hóa tuân thủ pháp luật”, xác lập nội hàm, tiêu chí đánh giá phù hợp với từng nhóm chủ thể – từ cán bộ, công chức, doanh nghiệp đến người dân.
 |
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc kết luận Hội thảo. |
Thứ trưởng cũng đề nghị các đại biểu tiếp tục gửi các tham luận, bài viết chuyên sâu, trong đó làm rõ các nội dung cốt lõi: khái niệm và bản chất của văn hóa tuân thủ pháp luật; hệ thống tiêu chí nhận diện và đánh giá đối với từng đối tượng cụ thể; các yếu tố ảnh hưởng, điều kiện chuyển hóa để hình thành văn hóa tuân thủ pháp luât từ trong chính ý thức, hành vi của mỗi cá nhân.
Trên cơ sở đó, các bộ, ngành sẽ có căn cứ để xây dựng các chương trình hành động cụ thể: từ giáo dục pháp luật trong nhà trường, truyền thông trong xã hội, cho đến tổ chức thực thi trong hệ thống công quyền. Tất cả cùng hướng tới mục tiêu xây dựng một nền văn hóa tuân thủ pháp luật thực chất, bền vững và lan tỏa sâu rộng, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới.
