Tại Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến để có thể để xuất nâng mức lợi nhuận cho các chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội từ 10% lên mức tối đa là 13% trên tổng chi phí xây dựng dự án.
Mức lợi nhuận này sẽ là cơ sở để xác định giá bán, giá thuê mua và thuê nhà ở xã hội, áp dụng cho tất cả các dự án, bao gồm cả dự án trên đất công, đất 20% từ nhà ở thương mại và các dự án đã hoàn thành nhưng chưa được phê duyệt giá.
Hiện nay, mức lợi nhuận định mức cho nhà ở xã hội bị giới hạn ở 10%, nhưng nhiều doanh nghiệp và chuyên gia cho rằng mức này chưa đủ hấp dẫn, đặc biệt khi so với các dự án nhà ở thương mại, có thể mang lại lợi nhuận từ 15-25%. Một dự án nhà ở xã hội kéo dài 7 năm chỉ mang lại lợi nhuận 1,3-1,5% mỗi năm, khiến nhiều doanh nghiệp không muốn tiếp tục đầu tư.
Vì vậy, việc tăng lợi nhuận lên 13% là một bước đi quan trọng để thúc đẩy các doanh nghiệp tham gia vào phát triển nhà ở xã hội.
Trước đó, Hiệp hội Bất động sản TP HCM đề xuất tăng lên 15%, Sở Xây dựng Hà Nội kiến nghị 15-20%, nhưng các ý kiến còn gây tranh cãi.
Theo Đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội đến 2030, năm 2024 cả nước đặt mục tiêu 130.000 căn, nhưng đến nay chỉ đạt 21.000 căn (hơn 16%). Từ năm 2021, cả nước triển khai 644 dự án với 580.109 căn, trong đó 96 dự án hoàn thành (57.620 căn), 133 dự án khởi công (110.200 căn), và 415 dự án đã được chấp thuận (hơn 412.200 căn tiềm năng).
Tuy nhiên, với các vướng mắc về thủ tục hành chính, quỹ đất và cơ chế chưa thông thoáng, mục tiêu này vẫn khó có thể đạt được.
Đặc biệt, các thủ tục kéo dài và việc đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư đang làm chậm tiến độ của các dự án nhà ở xã hội. Nhiều doanh nghiệp cho rằng các thủ tục hành chính phức tạp, đặc biệt là trong việc lựa chọn chủ đầu tư, khiến họ mất nhiều thời gian và chi phí, trong khi lợi nhuận lại bị khống chế. Điều này không chỉ làm giảm tính hấp dẫn của các dự án nhà ở xã hội mà còn dẫn đến tình trạng thiếu nguồn lực đầu tư trong lĩnh vực này.
Giai đoạn 2025-2030, cả nước đặt mục tiêu hơn 995.000 căn, trong đó Hà Nội khoảng 45.000 căn và TP HCM 67.000 căn. Để đạt chỉ tiêu, ngoài việc tăng lợi nhuận lên 13%, Bộ Xây dựng đề xuất bỏ đấu thầu chọn chủ đầu tư, thay bằng chấp thuận chủ trương đầu tư, đơn giản hóa thủ tục như bỏ thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, giao chủ đầu tư lập quy hoạch chi tiết 1/500 thay cho địa phương, nhằm thúc đẩy phân khúc này.
Để đạt được mục tiêu phát triển nhà ở xã hội, tại Dự thảo Bộ Xây dựng đề xuất bỏ cơ chế đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư và thay vào đó là chấp thuận chủ trương đầu tư. Bộ cũng đề xuất đơn giản hóa thủ tục hành chính, bao gồm việc bỏ thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, và giao chủ đầu tư tự lập quy hoạch chi tiết 1/500 thay vì địa phương. Những cải cách này nhằm rút ngắn thời gian triển khai dự án, giúp các chủ đầu tư tiết kiệm chi phí và giảm bớt thủ tục hành chính phức tạp.
Ngoài ra, Bộ Xây dựng còn đề xuất thành lập một Quỹ phát triển nhà ở xã hội Quốc gia, nhằm huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn để giải quyết các vấn đề tài chính cho các dự án nhà ở xã hội, đồng thời đảm bảo tính bền vững của các dự án trong tương lai. Quỹ này sẽ được hình thành từ nguồn ngân sách nhà nước và các nguồn vốn hợp pháp khác.
Tại nhiều quốc gia, phát triển nhà ở xã hội luôn được coi là một chính sách an sinh xã hội quan trọng. Các mô hình thành công như Singapore hay Đức đã chứng minh rằng việc kết hợp giữa nguồn lực công và tư, cùng với các chính sách ưu đãi mạnh mẽ, có thể thúc đẩy sự phát triển bền vững của nhà ở xã hội.
Trong bối cảnh hiện nay, việc cải thiện chính sách và tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp vào phát triển nhà ở xã hội là rất cần thiết, để đáp ứng nhu cầu nhà ở cho người dân thu nhập thấp và công nhân khu công nghiệp, đồng thời tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của thị trường bất động sản.
